του Ανδρέα Κοσιάρη
Η συμφωνία με «ειδική πλειοψηφία» των υπουργών Εσωτερικών των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για μια νέα πολιτική στο προσφυγικό ισοδυναμεί με αποχώρηση της ΕΕ από τη Συνθήκη της Γενεύης για τους Πρόσφυγες. Περισσότερα στρατόπεδα συγκέντρωσης στα σύνορα, περιορισμός του δικαιώματος κατάθεσης αίτησης ασύλου, fast-track διαδικασίες και απελάσεις προς σχεδόν πάσα κατεύθυνση περιμένουν τους ανθρώπους που φτάνουν στα σύνορα της Ευρώπης εκδιωγμένοι από πόλεμο και βία, οικονομική ανέχεια και καταστροφές.
Η συμφωνία στην οποία κατέληξαν οι υπουργοί στο Λουξεμβούργο την προηγούμενη εβδομάδα χαρακτηρίστηκε «ιστορική» από την Επίτροπο Εσωτερικών Υποθέσεων Ίλβα Γιόχανσον, όπως και από την προεδρεύουσα Σουηδή υπουργό Μετανάστευσης Μαρία Μάλμερ Στένεργκαρντ. Αυτό παρά το γεγονός ότι επί της ουσίας δεν πρόκειται καν για συμφωνία, με τη στενή έννοια της λέξης, καθώς αφενός καταψηφίστηκε από δύο κράτη-μέλη, την Πολωνία και την Ουγγαρία, ενώ Βουλγαρία, Λιθουανία, Τσεχία, Σλοβακία και Μάλτα απείχαν. Και αφετέρου το όλο πλαίσιο πρόκειται να επανεξεταστεί και να πάρει τελική μορφή πριν τις Ευρωεκλογές του 2024.
Τα όσα, όμως, συμφωνήθηκαν ενέχουν, όπως τις χαρακτήρισε η αντιπρόεδρος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα Γερμανίας, δρ. Παρνιάν Παρβάντα, «καταστροφικές συνέπειες για τους ανθρώπους που χρήζουν προστασίας».
Κατάθεση αίτησης ασύλου υπό προϋποθέσεις
Η συμφωνία επισημοποιεί τα εμπόδια που χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία ήδη βάζουν, κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, στην κατάθεση αίτησης ασύλου. Εάν εφαρμοστεί, μονάχα άνθρωποι προερχόμενοι από χώρες με τουλάχιστον 20% αναγνώριση αιτημάτων ασύλου θα μπορούν να καταθέτουν αιτήσεις υπό τις συνήθεις διαδικασίες.
Για τους υπόλοιπους, όπως και για όσους προέρχονται μεν από τέτοιες χώρες, αλλά δυσκολεύονται να το αποδείξουν ρητά, θα ισχύουν fast-track διαδικασίες που θα πρέπει να ολοκληρωθούν εντός 12 εβδομάδων.
Όσοι λάβουν αρνητική απάντηση, θα απειλούνται με επιπλέον έως και 18 μήνες κράτησης έως την απέλασή τους.
Επιπρόσθετα, στη διαδικασία fast-track κρίσης και απέλασης θα μπαίνουν όλοι όσοι εισήλθαν από «ασφαλή τρίτη χώρα» (θα δούμε παρακάτω για το ξεχείλωμα του όρου). Κάτι που λόγου χάριν για την Ελλάδα σημαίνει πως ουσιαστικά όλοι οι αιτούντες άσυλο που φτάνουν στα σύνορα θα εντάσσονται σε αυτήν την κατηγορία, αφού η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας χαρακτηρίζει τη γείτονα ως τέτοια, παρά τα περί του αντιθέτου δεδομένα, ή ακόμα και ισχυρισμούς κυβερνήσεων όπως η ελληνική.
Χιλιάδες στρατόπεδα συγκέντρωσης
Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπως αυτά που έχει κατασκευάσει με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση η ελληνική κυβέρνηση και εξευγενιστικά ονομάζονται «κέντρα υποδοχής», μονιμοποιούνται και επεκτείνονται. Στη συμφωνία περιέχεται πρόβλεψη για την κατασκευή 30.000 τέτοιων στρατοπέδων, όλα τους στα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης.
Σε αυτά τα στρατόπεδα θα συνεχίσουν να στοιβάζονται ακόμα περισσότεροι πρόσφυγες και μετανάστες, με τις οικογένειες με παιδιά να μην εξαιρούνται — μόνη εξαίρεση θα είναι τα ασυνόδευτα ανήλικα.
«Στρατόπεδα που μοιάζουν με φυλακές όπως αυτά στα ελληνικά νησιά θα γίνουν το σύνηθες σε ευρωπαϊκό έδαφος», σημείωσε η δρ. Παρβάντα. Στρατόπεδα δηλαδή με υπερσύγχρονο εξοπλισμό παρακολούθησης και περιορισμού, όμως με ελλιπή έως ανύπαρκτη πρόσβαση σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, νομική βοήθεια ή ακόμα και σίτιση.
Απελάσεις προς οπουδήποτε
Ακολουθώντας το παράδειγμα που έθεσε στη συμφωνία της με την Τουρκία, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα επεκτείνει και το νόημα του όρου «ασφαλής τρίτη χώρα», στην οποία θα μπορεί να απελαύνεται η συντριπτική πλειοψηφία των προσφύγων και μεταναστών των οποίων η αίτηση ασύλου δεν θα εγκρίνεται.
Πλέον θα μπορούν να χαρακτηρίζονται ως «ασφαλείς» ακόμα και μεμονωμένες περιοχές χωρών, ή και χώρες που δεν έχουν επικυρώσει τη Σύμβαση της Γενεύης για τους Πρόσφυγες. Μοναδικό προαπαιτούμενο για την απέλαση σε μία χώρα, θα είναι να έχει ο προς απέλαση άνθρωπος κάποια «σύνδεση» με αυτή τη χώρα. Όμως, σημαντικά, οι υπουργοί της ΕΕ αφήνουν σε κάθε κράτος-μέλος την ελευθερία να ορίσει τι ακριβώς σημαίνει «σύνδεση» υπό αυτήν την έννοια.
Το σκόπιμο εύρος και η ασάφεια του όρου θα επιτρέπει στα κράτη-μέλη να αποφασίσουν πως «σύνδεση» μπορεί να σημαίνει και μόνο η διέλευση από μία χώρα. Πρακτικά, η ΕΕ απεφάνθη μόνη της πως «ασφαλής τρίτη χώρα» μπορεί να είναι οποιαδήποτε χώρα στον πλανήτη.
Κάτι που έγινε εμφανές ήδη από τις πρώτες ημέρες μετά τη συμφωνία, καθώς την περασμένη Κυριακή η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν μετέβη μαζί με τον Ολλανδό πρωθυπουργό Μαρκ Ρούτε και τη νεοφασίστρια πρωθυπουργό της Ιταλίας Τζόρτζια Μελόνι στην Τυνησία. Εκεί, οι Ευρωπαίοι υποσχέθηκαν 100 εκατ. ευρώ στην κυβέρνηση του Καΐς Σαϊέντ, εάν δεχτεί να κλείσει τα σύνορα της χώρας για τους πρόσφυγες και να υποδεχτεί υπό απέλαση ανθρώπους. Επιπρόσθετα, σχεδόν 2 δισ. ευρώ περιμένουν την Τυνησία σε μακροχρόνιες οικονομικές στηρίξεις, εάν αποδεχτεί τους όρους της ΕΕ, ένας από τους οποίους είναι και η συμφωνία της χώρας με το ΔΝΤ. Πρέπει να θυμίσουμε πως ο Καΐς Σαϊέντ κυβερνά την Τυνησία πραξικοπηματικά από τον Ιούλιο του 2021, ενώ τον περασμένο Φεβρουάριο πυροδότησε με ρατσιστικές του δηλώσεις ένα αντι-προσφυγικό πογκρόμ.
Από την Τυνησία, η φον ντερ Λάιεν, η Μελόνι και ο Ρούτε ταξίδεψαν και στη Λιβύη για να συνάψουν παρόμοιου χαρακτήρα συμφωνίες, με μία χώρα στα εδάφη της οποίας συνεχίζουν να διεξάγονται σκλαβοπάζαρα προσφύγων και μεταναστών.
Αξίζει να θυμηθούμε πως τέτοιου είδους συμφωνίες με καταπιεστικά καθεστώτα αποτελούν το σύνηθες για την ΕΕ. Αλησμόνητη θα όφειλε να είναι η συμφωνία χρηματοδότησης με καθεστώτα χωρών όπως το Σουδάν το 2017, με αντάλλαγμα τον περιορισμό των προσφυγικών ροών προς την Ευρώπη. Πολλά από τα χρήματα εκείνα κατέληξαν ακριβώς στους πολέμαρχους που αιματοκυλίζουν την αφρικανική χώρα σήμερα.
«Αλληλεγγύη» αξίας 20.000 ευρώ το κεφάλι
Η Γερμανίδα υπουργός Εξωτερικών Αναλένα Μπέρμποκ, επιχείρησε να δικαιολογήσει την υπερψήφιση της συμφωνίας, παρά το γεγονός πως παραβιάζει υποτιθέμενες πολιτικές αρχές των Γερμανών Σοσιαλδημοκρατών και Πρασίνων, λέγοντας εάν η Γερμανία δεν υπερψήφιζε «μια κοινή Ευρωπαϊκή πολιτική ασύλου βασισμένη στην αλληλεγγύη θα ήταν νεκρή για χρόνια».
Δεν είναι φυσικά η πρώτη φορά που Ευρωπαίοι πολιτικοί παράγοντες βρωμίζουν τη λέξη «αλληλεγγύη» — αρκεί κανείς να θυμηθεί πως «αλληλεγγύη» ονόμαζαν οι «θεσμοί» τον δανεισμό της Ελλάδας υπό τους μνημονιακούς όρους ξεπουλήματος δημόσιας περιουσίας και φτωχοποίησης των πολιτών.
Υπό το πλαίσιο της συμφωνίας για το προσφυγικό, «μηχανισμός αλληλεγγύης» ονομάζεται τώρα το μοίρασμα των αιτούντων άσυλο σε άλλες χώρες πέραν των ευρισκόμενων στην ευρωπαϊκή περιφέρεια. Εγκαταλείφθηκε η ιδέα της υποχρεωτικής «ανάληψης» αιτούντων άσυλο από χώρες του ευρωπαϊκού κέντρου. Αντ’ αυτού θα τεθούν όρια στον αριθμό ατόμων που θα μπορούν να επεξεργαστούν οι συνοριακές χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, προτού ζητήσουν «βοήθεια» από τα υπόλοιπα κράτη-μέλη. Ακόμα και τότε, τα τελευταία θα μπορούν να αρνηθούν, πληρώνοντας 20.000 ευρώ το κεφάλι για κάθε τους άρνηση. Τα χρήματα αυτά θα συγκεντρώνονται σε ένα κοινό ευρωπαϊκό ταμείο, από το οποίο θα χρηματοδοτείται η συνένοχη σε επαναπροωθήσεις και παραβιάσεις δικαιωμάτων Frontex, αλλά και «υποδομές» όπως το τείχος του Έβρου.
Με αυτούς τους όρους είναι που διαφώνησαν χώρες όπως η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Τσεχία, που αρνούνται ακόμη και αυτή την κυνική συμμετοχή στην ευρωπαϊκή «αλληλεγγύη».
Περισσότεροι πνιγμοί
Όπως έχουμε ξαναπεί και για τα μέτρα «αποτροπής» που εφαρμόζει το ελληνικό κράτος, δηλαδή τις επαναπροωθήσεις, τους βασανισμούς, τις κλοπές και τα τείχη, έτσι και τα νέα ευρωπαϊκά μέτρα αποτελούν μια πριμοδότηση των διακινητών. Όσο πιο δυσχερής γίνεται για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες η διαδρομή προς την Ευρώπη και όσο πιο απάνθρωπες οι συνθήκες που θα συναντήσουν εάν πιαστούν από τις αρχές χωρών όπως η Ελλάδα, τόσο μεγαλύτερα θα είναι και τα ποσά που ζητούν οι διακινητές για το πέρασμα.
Αποτελούν επίσης, όπως ήδη βλέπουμε, ένα αντικίνητρο ώστε οι αιτούντες άσυλο να επιλέγουν πιο επικίνδυνες διαδρομές. Αυτή τη στιγμή τα σκάφη που μεταφέρουν πρόσφυγες και μετανάστες προσπαθούν να αποφύγουν τα ελληνικά ύδατα, πλέοντας σε πιο ανοιχτά και πιο επικίνδυνα νερά, με αποτέλεσμα περισσότερους πνιγμούς. Τέτοιου είδους απέλπιδες πρακτικές θα γίνουν ακόμα πιο συνήθεις.
Αυτό είναι και το γενικότερο συμπέρασμα από την Ευρωπαϊκή «συμφωνία». Στους πρόσφυγες και τους μετανάστες δίνεται από το «φρούριο Ευρώπη» δύο «επιλογές». Είτε εγκλεισμός σε στρατόπεδα συγκέντρωσης υπό άθλιες συνθήκες, εν τάχει διαδικασίες κρίσης χωρίς δικαιώματα και απελάσεις σε «ασφαλείς» χώρες με δικτάτορες, φτώχεια, ξενοφοβία και βία. Είτε η επικίνδυνη προσπάθεια αποφυγής όλων αυτών με μεγάλη πιθανότητα θανάτου.
