Για πρώτη φορά, οι μεγάλες εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης ανακάλυψαν και διέκοψαν τη λειτουργία ενός δικτύου ψεύτικων λογαριασμών που διέδιδαν παραπληροφόρηση υπέρ των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής.
Οι λογαριασμοί αυτοί δρούσαν στο Facebook, το Instagram και το Twitter, χρησιμοποιώντας «παραπλανητικές τακτικές», για να διαμορφώσουν γνώμες υπέρ των ΗΠΑ στην Κεντρική Ασία και τη Μέση Ανατολή. Αυτό ανακοινώθηκε σε πόρισμα που εξέδωσαν η ερευνητική εταιρεία δεδομένων κοινωνικών δικτύων Graphika και το Παρατηρητήριο Ίντερνετ του πανεπιστημίου Στάνφορντ, σε συνεργασία με τη Meta και την Twitter.
Στο πόρισμα η δραστηριότητα δεν αποδίδεται σε συγκεκριμένη κυβέρνηση, όμως αφενός η Twitter εκθέτει ως «πιθανές χώρες προέλευσης» των λογαριασμών το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ, ενώ αφετέρου η Meta προσδιόρισε ως «χώρα προέλευσης» τις ΗΠΑ.
Πρόκειται για την πρώτη τέτοιου είδους ρυθμιστική ενέργεια από τους κολοσσούς των κοινωνικών δικτύων εναντίον προπαγάνδας που προέρχεται από το «Δυτικό στρατόπεδο». Στο παρελθόν αντίστοιχες ενέργειες έχουν εφαρμοστεί σε δίκτυα παραπληροφόρησης που οι εταιρείες απέδιδαν σε χώρες όπως το Ιράν, η Ρωσία, η Κίνα και άλλοι αντίπαλοι των ΗΠΑ.
Σύμφωνα με την ανάλυση, η δραστηριότητα αυτού του τελευταίου δικτύου παραπληροφόρησης χρησιμοποιούσε τις ίδιες τακτικές με αυτά των αντιπάλων. Δεκάδες ψεύτικοι λογαριασμοί προωθούσαν φιλοδυτικές αφηγήσεις, ενώ προσπαθούσαν να δυσφημήσουν χώρες, όπως η Κίνα, η Ρωσία και το Ιράν για σχεδόν μια πενταετία. Μοιράζονταν συνδέσμους σε χρηματοδοτούμενα από την αμερικανική κυβέρνηση ΜΜΕ, όπως τα Voice of America και Radio Free Europe, αλλά και σε ιστοτόπους του αμερικανικού στρατού.
«Πιστεύουμε πως αυτή η δραστηριότητα αντιπροσωπεύει την πιο ευρεία υπόθεση μυστικών φιλο-Δυτικών [επιχειρήσεων επιρροής] στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που ελέγχθηκε και αναλύθηκε από ανεξάρτητους ερευνητές μέχρι σήμερα», δηλώνουν οι Graphika και Stanford Internet Observatory στην ανάλυσή τους.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η φράση αυτή, στα στενά της όρια, είναι αληθινή. Όμως δεν πρέπει να υπάρχει και αμφιβολία ότι η δράση τέτοιου είδους δικτύων υπέρ των ΗΠΑ είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που αναλύεται στο συγκεκριμένο εύρημα. Αυτό που σημειώνουν και οι ίδιοι οι αναλυτές, είναι πως το συγκεκριμένο δίκτυο είχε πολύ μικρή ουσιαστική επίδραση.
Το σύνολο δεδομένων που κοινοποιήθηκε στους αναλυτές από τις εταιρείες περιλάμβανε 299.566 αναρτήσεις που στάλθηκαν από 146 λογαριασμούς μεταξύ Μαρτίου 2012 και Φεβρουαρίου 2022. «Η συντριπτική πλειοψηφία των αναρτήσεων που εξετάσαμε δεν έλαβαν παρά μια χούφτα αντιδράσεις και αναπαραγωγές, και μόλις το 19% των μυστικών ενεργούντων που αναγνωρίσαμε είχε περισσότερους από 1.000 ακολούθους», σημειώνει η έκθεση.
Ένα τμήμα του δικτύου εστίαζε στην Κεντρική Ασία και αποτελούνταν από 12 λογαριασμούς στο Twitter, 25 προφίλ στο Facebook, 10 λογαριασμούς στο Instagram και άλλους στο YouTube, το Telegram και δύο ρωσικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η δραστηριότητά τους αφορούσε κυρίως τους ρωσόφωνους πληθυσμούς της περιοχής και διέδιδαν αφηγήματα κατά της Ρωσίας και της Κίνας, και υπέρ της βοήθειας που προσφέρουν οι ΗΠΑ στην περιοχή, ενώ κατεύθυναν χρήστες σε ψεύτικες σελίδες υποτιθέμενων ρωσόφωνων ΜΜΕ που μετέδιδαν «την απόλυτη αλήθεια».
Μία άλλη ομάδα δραστηριοποιούνταν στην Περσική γλώσσα, με 21 λογαριασμούς στο Twitter, δύο σελίδες στο Facebook και έξι λογαριασμούς στο Instagram, κριτικάροντας το Ιράν και προωθώντας τουλάχιστον δύο ψεύτικα Ιρανικά ΜΜΕ. Ενάντια στο Ιράν, το Ισλαμικό Κράτος και τους Ταλιμπάν, δραστηριοποιούνταν μια τρίτη ομάδα που στόχευε σε κοινό στο Αφγανιστάν. Άλλες χώρες όπου δρούσε το δίκτυο ήταν ο Λίβανος, η Υεμένη, η Συρία και το Ιράκ.
Οι λογαριασμοί επιχειρούσαν να παρουσιαστούν ως αληθινοί άνθρωποι χρησιμοποιώντας φωτογραφίες προφίλ φτιαγμένες μέσω προγραμμάτων τεχνητής νοημοσύνης, ενώ τουλάχιστον ένας χρησιμοποιούσε πειραγμένη φωτογραφία γνωστής ηθοποιού και ένας άλλος κλεμμένη φωτογραφία από ιστοσελίδα γνωριμιών. Πολλοί επίσης αναρτούσαν και άσχετο με την προπαγάνδα υλικό, για να παρουσιαστούν ως φυσιολογικοί χρήστες, εκθειάζοντας για παράδειγμα «την ομορφιά της Κεντρικής Ασίας».
Εκπρόσωπος της Κεντρικής Διοίκησης των ΗΠΑ αρνήθηκε να σχολιάσει πέρα από το να πει πως «η Διοίκηση εκπροσωπείται στα κοινωνικά δίκτυα από τους επίσημους λογαριασμούς της» και πως θα εξετάσει «οποιεσδήποτε πληροφορίες παρασχεθούν από τη Facebook». Παρέπεμψε τους δημοσιογράφους του Bloomberg στη Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων, η οποία δεν απάντησε στις ερωτήσεις τους.