Εύη Μπίρμπα
Πενήντα τ΄εσσερα χρόνια συμπληρώνονται στις 4 Μαΐου, τότε που η εθνοφρουρά του Ohio εισέβαλε στο πανεπιστήμιο του Kent και σκότωσε τέσσερις φοιτητές. Βλέποντας το εξώφυλλο του Life, o Neil young έγραψε ένα από τα πιο γνωστά τραγούδια διαμαρτυρίας. Εάν και έχουν αλλάξει πολλά από τότε, πόσο διαφορετική είναι η αντιμετώπιση σήμερα απέναντι στις φοιτητικές διαμαρτυρίες;
Tin soldiers and Nixon coming
We’re finally on our own
This summer I hear the drumming
Four dead in Ohio
“Ohio” Neil Young
Λίγο πριν τις τελετές ορκωμοσίας και ενώ τα μαθήματα ολοκληρώνονται στα πανεπιστήμια της Αμερικής, οι διαμαρτυρίες για τη γενοκτονία στη Γάζα, στα campuses πολλών και μεγάλου κύρους από αυτά, δεν λένε να κοπάσουν, έχοντας λάβει πλέον διαστάσεις κινήματος. Η υπολογίσιμη φωνή διαμαρτυρίας των Αμερικανών φοιτητών, με κυριότερα από τα αιτήματα τους την αποσύνδεση από οποιαδήποτε επένδυση έχει να κάνει με το Ισραήλ και την αμνηστία για τους ίδιους και τους καθηγητές που διαδηλώνουν, δεν είναι αρεστή στις πρυτανικές αρχές . Υπό τις πιέσεις των χορηγών, δωρητών και του πολιτικού κατεστημένου μάλιστα, αντί να προωθούν, αστυνομεύουν τον ακαδημαϊκό διάλογο γύρω από αμφιλεγόμενα θέματα. Το γεγονός αυτό δεν αντιβαίνει μόνο στον ερευνητικό χαρακτήρα, αλλά και την ίδια την ιστορική διαδρομή των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων της χώρας που ανέκαθεν έπαιρναν πολιτική θέση απέναντι στα γεγονότα.
Οι διαμαρτυρόμενοι, που πέρα από τη σύλληψή τους, κινδυνεύουν ακόμα και με την αναστολή της φοιτητικής τους ιδιότητας – με ό,τι συνεπάγεται αυτό για το μέλλον τους – βρίσκονται αντιμέτωποι μ’ έναν παραπειστικό πολιτικό λόγο που σκόπιμα συγχέει όρους και έννοιες, με στόχο την δυσφήμησή των ίδιων, όσο και του αγώνα τους. Το κλειδί για την κατανόηση του γιατί η ελευθερία της διδασκαλίας, της μάθησης και της γενικότερης έκφρασης ιδεών βάλλονται τόσο πολύ στα αμερικανικά πανεπιστήμια, βρίσκεται τόσο σε σημαντικές ημερομηνίες – σταθμούς στην ιστορία τους, όσο και στην ίδια τη χρήση της γλώσσας. Το υψηλότερο από ποτέ, άλλωστε, σύμφωνα με τον Louis Menand, συγγραφέα και καθηγητή στο Harvard, διακύβευμα των τωρινών εξελίξεων, η απώλεια της ίδιας της ακαδημαϊκής ελευθερίας, δεν απαιτεί κάτι λιγότερο από διαχρονική κατανόηση του περιεχόμενού της και συστράτευση για την υπεράσπισή της.
Οι πανεπιστημιακές αρχές βέβαια έχουν διαφορετική γνώμη, αφού η προσέγγισή τους απέναντι στις διαμαρτυρίες των φοιτητών έχει αλλάξει δραματικά από τις αρχές του προηγούμενου χρόνου, θυμίζοντας παρελθοντικές συμπεριφορές. Ενδεικτικά, η απόφαση της Nemat Shafik, προέδρου του πανεπιστημίου Columbia , να καλέσει την αστυνομία της Νέας Υόρκης δύο φόρες στο campus – η πιο πρόσφατη μόλις στις 30 Απριλίου, προκειμένου να εκκενώσει το κτίριο Hamilton Hall που είχαν καταλάβει αλληλέγγυοι στον αγώνα των Παλαιστινίων φοιτητές – περαιτέρω κλιμάκωσε την ήδη τεταμένη ατμόσφαιρα. Σηματοδότησε δε, δύο εβδομάδες μετά την κατάθεσή της ενώπιον επιτροπής του Κογκρέσου με θέμα: «Το Κολούμπια σε κρίση: η απάντηση του πανεπιστημίου στον αντισημητισμό», τη διάθεση της ίδιας, και αρκετών ομολόγων της, να ενδώσουν περαιτέρω στις εξωτερικές πιέσεις, προκειμένου να μη χάσουν την φοροαπαλλαγή η κρατική χρηματοδότηση που δικαιούνται ως ιδιωτικά ιδρύματα.
Στην προσπάθειά τους όμως οι πανεπιστημιακές αρχές να σώσουν το οικονομικό κύρος των ιδρυμάτων τους, θυσιάζουν το ηθικό και πολιτικό τους, αφού εκχωρούν δικαιοδοσίες του πανεπιστημίου στο κράτους. Υπαναχωρούν κατά αυτό τον τρόπο από την αποστολή τους που έγκειται στο να περιφρουρούν οι ίδιοι τις συνθήκες παραγωγής και διάδοσης της γνώσης. Εν τέλει, αυτή η στάση τους αποτελεί πλήγμα για την αξιοπιστία τους απέναντι στο διδακτικό προσωπικό και κυρίως τους φοιτητές, στους οποίους συμπεριφέρονται συλλήβδην σαν να είναι ρατσιστές, αποκαλώντας τους αντισημίτες και απαγορεύοντας την είσοδό τους στα πανεπιστήμια.
Η αντιμετώπιση που επιφύλαξε ιδιαίτερα η πρόεδρος του Columbia στους φοιτητές ξεχωρίζει όχι μόνο γιατί υιοθετεί τις λεκτικές ακροβασίες των ρεπουμπλικάνων, οι οποίοι προσπαθούν να χειραγωγήσουν το αποτέλεσμα των προσεχών εκλογών, αλλά και γιατί στο παρελθόν, το πανεπιστήμιο έχει υπάρξει στο επίκεντρο μεγάλων διαδηλώσεων σε σημαντικά θέματα. Από το 1968 και τις μεγάλες διαδηλώσεις εναντίων του Βιετνάμ, που οδήγησαν στον τερματισμό της στρατολόγησης, των προγραμμάτων για πολεμική έρευνα, και τη χορήγηση αμνηστίας στους διαδηλωτές που είχαν συλληφθεί, έως τις διαμαρτυρίες εναντίων του apartheid στη Ν. Αφρική, το 1984 και τις πιο πρόσφατες εκδηλώσεις διαμαρτυρίες εναντίων της κλιματικής αλλαγής μόλις 5 χρόνια πριν, ο πολιτικός ακτιβισμός των φοιτητών είναι κάτι με το οποίο το πανεπιστήμιο είναι εξοικειωμένο. Μία σημαντική διαφορά ανάμεσα στις τότε και τις τώρα διαδηλώσεις είναι, όπως μας μεταφέρει το σχόλιο της Aya Gruber η Judith Levine στον Guardian, ότι τότε οι διαμαρτυρόμενοι ήταν υπέρ της ειρήνης ή εναντίων του πολέμου και όχι υπέρ ή εναντίων μιας συγκεκριμένης πλευράς, όπως της Παλαιστίνης, ή του Ισραήλ, όπως παρουσιάζουν τους τωρινούς τα περισσότερα Μ.Μ.Ε.
Στην εποχή όμως των «ανεύθυνων μέσων», όπως η ίδια τα αποκαλεί, οι διαμαρτυρίες εναντίων του αιματοκυλίσματος που λαμβάνει χώρα στη Γάζα και της ευρύτερης σιωπής – συνενοχής έχουν λάβει την έκφραση ενός σχεδόν οπαδικού προσήματος και διαμεσολαβούνται από τα περισσότερα από αυτά ως θέση εναντίων του Ισραήλ. Πρόκειται για έναν τόσο λανθασμένο συλλογισμό όσο αυτόν που εξισώνει τον αντισιωνισμό με τον αντισημιτισμό, θέση που η βουλή των Αντιπροσώπων υιοθέτησε με ψήφισμά της, μόλις τον προηγούμενο χρόνο.
Η σύγχυση των δύο αυτών όρων δεν είναι μόνο ανακριβής, αλλά και επικίνδυνη, αφού η αντίθεση στην αυτοδιάθεση των Εβραίων με την δημιουργία ενός έθνους ως εβραϊκού κράτους στην Παλαιστίνη δεν σημαίνει και μίσος απέναντι στους Εβραίους, ή έλλειψη ενδιαφέροντος για τους 100 Ισραηλινούς ομήρους που ακόμα κρατούνται από τη Χαμάς. Η κριτική δηλαδή εναντίων του κράτους του Ισραήλ δεν σημαίνει και υποστήριξη της Χαμάς, ούτε ο Ιουδαισμός, μια θρησκεία χιλίων χρόνων μπορεί να συγκριθεί με μία πολιτική φιλοσοφία ενός κράτους (σιωνισμός) που ιδρύθηκε μόλις το 1948. Τα μεμονωμένα συνθήματα κατά του αφανισμού των Ισραηλινών είναι εξάλλου το ίδιο καταδικαστέα όσο και εκείνα εναντίων φοιτητών παλαιστινιακής ή εβραϊκής καταγωγής. Γιατί δεν λαμβάνονται εξίσου υπόψη στις επιτροπές του Κονγκρέσου που ελέγχουν εξονυχιστικά τις εκάστοτε πανεπιστημιακές αρχές; Τι πραγματικά όμως κρύβεται πίσω από τις μονόπλευρα «εξονυχιστικές» ερωτήσεις της αντιπροσώπου Elise Stefanik? Υπέρμαχος του Trump, δεν ασπάζεται τόσο τις κατηγορίες περί αντισημιτισμού, αφού, όπως και οι περισσότεροι Ρεπουμπλικάνοι, είναι μεν υπέρ του Ισραήλ, αλλά κατά βάθος αντισημίτες, όπως δείχνουν άλλωστε θεωρίες συνωμοσίες και επιθέσεις ακραίων οπαδών τους. Ο πόλεμος αξιών, ενόψει μάλιστα των εκλογών καλά κρατεί και λίγοι είναι αυτοί που θα υπερασπιστούν τους συναδέλφους τους, τους φοιτητές τους, τις αρχές απέναντι στα πιεστικά πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα. Η ίδια η Safik δεν δίστασε να τους ονομάσει και να τους αποπέμψει και να τους αποβάλει αντίστοιχα. Η ακαδημαϊκή ελευθερία όμως έχει ανάγκη από υπέρμαχους.
Berkley – 1964, Columbia – 1968, Kent – 1970, Jackson State College, Mississippi – 1970 : ημερομηνίες – σταθμοί σε έναν φοιτητικό ακτιβισμό που για 30 χρόνια τουλάχιστο έκανε τις πανεπιστημιακές αρχές να σκεφτούν διπλά πριν καλέσουν την αστυνομία για να τερματίσουν με τη βία διαμαρτυρίες που οι ίδιες θα πρέπει να επιλύσουν ειρηνικά, διαλογικά. Όπως εύστοχα αναρωτιέται ο Neil Young: “How can you run when you know?”
