Άρης Χατζηστεφάνου | Η Εφημερίδα των Συντακτών 11/11/2023
Το αν θα οδηγηθούν ενώπιον του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου όσοι ευθύνονται για την εν εξελίξει γενοκτονία στη Γάζα θα κρίνει την αρχιτεκτονική του διεθνούς δικαίου που γνωρίσαμε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Και οι ένοχοι δεν είναι μόνο Ισραηλινοί.
«Πιστεύετε ότι στελέχη του Στέιτ Ντιπάρτμεντ θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν ανάλογες κατηγορίες (για εγκλήματα πολέμου);» Ο εκπρόσωπος Τύπου του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών δεν είναι συνηθισμένος να απαντά αν θεωρεί τον εαυτό του και τους προϊσταμένους του εγκληματίες πολέμου. Η ερώτηση όμως που του έθεσε προ ημερών ο δημοσιογράφος Σαμ Χουσεΐνι δεν ήταν διόλου ρητορική.
Λίγες ημέρες νωρίτερα η οργάνωση Κέντρο Συνταγματικών Δικαιωμάτων (CCR) της Νέας Υόρκης προειδοποιούσε τα μέλη του Κογκρέσου ότι «σε περίπτωση που υπερψηφίσουν το πακέτο Μπάιντεν για τη χρηματοδότηση του Ισραήλ, κινδυνεύουν να αντιμετωπίσουν ποινικές και αστικές ευθύνες για συνέργεια και υποκίνηση γενοκτονίας, εγκλημάτων πολέμου και εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας». Η προειδοποίηση μάλιστα έρχεται παράλληλα με τη μήνυση που κατέθεσαν παλαιστινιακές οργανώσεις ενώπιον του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, ζητώντας την έκδοση ενταλμάτων σύλληψης για Ισραηλινούς αξιωματούχους.
Προφανώς, η παροχή από τις ΗΠΑ όπλων, κεφαλαίων και τεχνογνωσίας που χρησιμοποιούνται από το Ισραήλ εναντίον αμάχων είναι παλιά όσο και το ίδιο το κράτος του Ισραήλ. Από το 1948 μέχρι το 2021 η Ουάσιγκτον είχε παράσχει 236 δισεκατομμύρια δολάρια στο Ισραήλ, χωρίς να υπολογίζεται το κόστος των αμερικανικών στρατιωτικών επιχειρήσεων για την προστασία της χώρας. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι κάθε χρόνο ο μέσος Αμερικανός φορολογούμενος πληρώνει 26 δολάρια για το Ισραήλ – ποσό που θα αντιστοιχούσε σε μισθοδοσία 47.000 δασκάλων στις ΗΠΑ και το οποίο είναι κατά ένα δισεκατομμύριο υψηλότερο από το σύνολο των χρημάτων που δαπανά η Ουάσινγκτον για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
Τα τελευταία «πακέτα Μπάιντεν», όμως, είχαν κάποιες ιδιαιτερότητες που δεν πέρασαν απαρατήρητες από ειδικούς του διεθνούς δικαίου. Κατ’ αρχάς για την προώθησή τους ο Αμερικανός πρόεδρος πραγματοποίησε ένα μίνι «πραξικόπημα» εναντίον της νομοθετικής εξουσίας. Σύμφωνα με το ανεξάρτητο ειδησεογραφικό μέσο In These Times, ο Λευκός Οίκος έχει ζητήσει ένα πρωτοφανές παραθυράκι στις εξοπλιστικές δαπάνες που θα του επιτρέπει «να κλείνει συμφωνίες πώλησης όπλων με το Ισραήλ σε πλήρη μυστικότητα, χωρίς εποπτεία από το Κογκρέσο ή τους πολίτες». Το αποτέλεσμα, όπως εξηγούσε και το The Intercept, είναι ότι μετά την 7η Οκτωβρίου κανένας δεν γνωρίζει το είδος και τον αριθμό των οπλικών συστημάτων που στέλνει η Ουάσινγκτον στο Τελ Αβίβ – σε πλήρη αντίθεση δηλαδή με τη λίστα των όπλων που κατευθύνονται προς την Ουκρανία και την οποία ο Μπάιντεν κυματίζει σαν λάβαρο σε πολλές από τις ομιλίες του.
Η παροχή υλικοτεχνικού εξοπλισμού όμως είναι ίσως το μικρότερο από τα εγκλήματα για τα οποία θα μπορούσαν να κατηγορηθούν Αμερικανοί αξιωματούχοι. Όπως αποκάλυψε πρόσφατα η εφημερίδα New York Times, αμερικανικά drones MQ-9 Reaper επιχειρούν διαρκώς πάνω από τη Γάζα μετά την αιφνιδιαστική επιχείρηση της Χαμάς. Οι πληροφορίες που συλλέγουν τα συγκεκριμένα drones (αν δεχθούμε τις διαβεβαιώσεις των ΗΠΑ ότι δεν συμμετέχουν και σε βομβαρδισμούς) βοηθούν το Ισραήλ στη διάπραξη των εγκλημάτων του. Παράλληλα, το γεγονός ότι καταγράφουν την πορεία κάθε ρουκέτας και κάθε πυραύλου σημαίνει ότι οι ΗΠΑ έχουν πλήρη εικόνα για τo ποιος βρίσκεται πίσω από τους διαρκείς βομβαρδισμούς σχολείων, προσφυγικών καταυλισμών και νοσοκομείων.
Προχωρώντας τη συζήτηση (και το κατηγορητήριο;) ένα βήμα περισσότερο, ο αναλυτής των New York Times Μάικλ Κρόλεϊ επισήμανε ότι μέλη ειδικών δυνάμεων του αμερικανικού στρατού έχουν ήδη αναπτυχθεί στο Ισραήλ. Αν και η σχετική ενέργεια εγκρίθηκε με πρόσχημα μια πιθανή επιχείρηση απελευθέρωσης των Αμερικανών ομήρων, είναι γεγονός ότι η παρουσία ξένων στρατιωτικών δυνάμεων σε μια χώρα που κατηγορείται από εκατοντάδες νομικούς ότι διεξάγει γενοκτονία δεν θα λειτουργούσε πολύ θετικά σε ένα διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Ούτως ή άλλως, βέβαια, είναι ήδη γνωστό ότι οι ΗΠΑ διαθέτουν τουλάχιστον μία στρατιωτική βάση στο Ισραήλ και συγκεκριμένα στην έρημο Νεγκέβ σε πολύ μικρή απόσταση από τη Γάζα, την οποία παρεμπιπτόντως έχτισε μια από τις ισραηλινές εταιρείες που ειδικεύεται στην κατασκευή παράνομων οικισμών σε κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη.
Αρκετές ακόμη χώρες θα μπορούσαν να κατηγορηθούν για συμμετοχή στα ισραηλινά εγκλήματα με πρώτη τη Μεγάλη Βρετανία. Σύμφωνα με τον Βρετανό πρώην διπλωμάτη Κρέγκ Μάρεϊ, το Λονδίνο στέλνει στο Τελ Αβίβ συνεχή ροή υποκλαπέντων συνομιλιών Παλαιστινίων μαχητών τις οποίες καταγράφει από το κέντρο παρακολουθήσεων RAF Troodos στην Κύπρο. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα κέντρα ηλεκτρονικής κατασκοπίας που χρησιμοποιούν αμερικανικές και βρετανικές υπηρεσίες στο πλαίσιο του δικτύου Five Eyes το οποίο αποκάλυψε ο Έντουαρντ Σνόουντεν. Οι σχετικές πληροφορίες μπορούν κάλλιστα να χρησιμοποιούνται για την επιλογή των στόχων του ισραηλινού στρατού στη Γάζα γεγονός που, σύμφωνα με τον Μάρεϊ, καθιστά το Λονδίνο συνένοχο στα συνεχιζόμενα εγκλήματα πολέμου.
Το ερώτημα προφανώς που προκύπτει είναι εάν υπάρχει περίπτωση τα συγκεκριμένα στοιχεία να καταλήξουν σε έναν φάκελο ενώπιον του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ICC). Το γεγονός ότι ΗΠΑ και Ισραήλ δεν είναι μέλη του Δικαστηρίου, για προφανείς λόγους, δυσχεραίνει αλλά δεν απαγορεύει τη συνέχιση της διαδικασίας. Το ερώτημα όμως είναι στη βάση του πολιτικό και όχι διαδικαστικό. Μπορεί η διεθνής κοινότητα να στείλει στο ICC τον Μπάιντεν ή τον Νετανιάχου, ο οποίος έχει ήδη κατηγορηθεί για περισσότερα και σημαντικότερα εγκλήματα πολέμου σε σχέση με ηγέτες όπως ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς;
Να σημειωθεί ότι την προσφυγή των Παλαιστινίων στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο έχει αναλάβει ο διακεκριμένος νομικός Εμανουέλ Νταούντ, ο οποίος κατάφερε να εκδώσει και το ένταλμα σύλληψης εναντίον του Πούτιν για την εισβολή στην Ουκρανία. Για μια φρικτή ειρωνεία της τύχης, η προσφυγή του κατατέθηκε τις ημέρες που ο αριθμός των αμάχων που δολοφόνησε το Ισραήλ σε διάστημα ενός μηνός ξεπερνούσε το σύνολο των αμάχων που έχει δολοφονήσει η Ρωσία στην Ουκρανία τους τελευταίους 19 μήνες.
Εάν η προσφυγή προχωρήσει, θα αποτελεί ένα σημείο-σταθμό στην αρχιτεκτονική του διεθνούς δικαίου που οικοδομήθηκε μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αν απορριφθεί, αυτό το οικοδόμημα θα είναι κλινικά νεκρό.
