του Ramzy Baroud
Πηγή: Middle East Monitor
Μετάφραση: Ανδρέας Κοσιάρης
Ο Φαντί, ένας Σύρος έφηβος με σγουρά μαλλιά και πρόσωπο γεμάτο ακμή, επέζησε θαυματουργά μιας από τις μεγαλύτερες καταστροφές με μεταναστευτικό πλοίο στη σύγχρονη ιστορία της Μεσογείου.
Μόλις 104 άνθρωποι διασώθηκαν από ένα καράβι που εκτιμάται πως μετέφερε 750 πρόσφυγες, αφότου αυτό ανατράπηκε στις 13 Ιουνίου στην ανοιχτή θάλασσα κοντά στην παραλιακή πόλη της Πύλου.
Δεκάδες άψυχα κορμιά έχουν ανασυρθεί από το νερό και πολλά άλλα ξεβράστηκαν στη στεριά. Εκατοντάδες αγνοούνται, φοβούνται νεκροί, πολλοί από αυτούς γυναίκες και παιδιά, καθώς στριμώχνονταν στο κάτω κατάστρωμα του 30μετρου καραβιού.
Ο Φαντί επέζησε. Μια συγκλονιστική φωτογραφία δείχνει τον νεαρό Σύρο να κλαίει καθώς συναντά τον μεγαλύτερο αδερφό του, Μοχάμεντ, που έσπευσε στο λιμάνι της Καλαμάτας να τον δει. Τα δύο αδέρφια δεν μπορούσαν να αγκαλιαστούν, καθώς ο Φαντί ήταν ακόμα παγιδευμένος πίσω από μεταλλικές θύρες σε έναν περιορισμένο χώρο για τους επιζώντες.
Αυτή η πιο πρόσφατη καταστροφή με σκάφος λέει μια πολύ μεγαλύτερη ιστορία από αυτήν που επιχείρησαν να παρουσιάσουν οι τίτλοι ειδήσεων. Είναι μια ιστορία πολέμου, φτώχειας, ανισότητας και απελπισίας.
Η ταυτότητα όσων πέθαναν στη θάλασσα μας δίνει στοιχεία για την προέλευση της ιστορίας. Ήταν Σύροι, Παλαιστίνιοι, Αφγανοί και άλλοι. Οι πρόσφυγες αυτοί έψαχναν ασφάλεια, ποθούσαν την απλή επιβίωση.
Η τραγική ειρωνεία είναι πως αυτό το πιο πρόσφατο επεισόδιο ενός φαινομενικά ατελείωτου τρόμου έλαβε χώρα ακριβώς μία εβδομάδα προτού τα Ηνωμένα Έθνη «τιμήσουν» την Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων, στις 20 Ιουνίου κάθε έτους.
Οι περισσότερες αναφορές σε αυτή την ημέρα από τον ΟΗΕ, οργανισμούς που σχετίζονται με αυτόν και διεθνείς φιλανθρωπικές οργανώσεις δείχνουν να τονίζουν την ενδυνάμωση και τη θετικότητα. Μια δήλωση της Ύπατης Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες έκανε λόγο για «τιμή στους πρόσφυγες σε όλο τον πλανήτη» και αναφέρθηκε στην Ημέρα Προσφύγων ως μία που «γιορτάζει τη δύναμη και το κουράγιο» των προσφύγων.
Οι αντιφάσεις των συζητήσεων γύρω από τους πρόσφυγες θα έπρεπε να είναι υπερβολικά προφανείς για να αγνοηθούν. Αλλά συχνά το κάνουμε. Θα παρατεθούν πάρα πολλά χλιδάτα δείπνα στο όνομα των προσφύγων σε πολλές Δυτικές πρωτεύουσες και πρεσβείες σε όλο τον κόσμο. Διπλωμάτες θα απαιτήσουν δράση, και καλοπληρωμένοι διανοούμενοι θα διακηρύξουν τις ηθικές ευθύνες των κυβερνήσεων και των κοινωνιών των πολιτών. Πολλοί θα χειροκροτήσουν και αναρίθμητες επαγγελματικές κάρτες θα αλλάξουν χέρια. Αλλά λίγα θα αλλάξουν
Περισσότεροι από 23.000 πρόσφυγες έχουν πνιγεί ή αγνοούνται στην προσπάθειά τους να φτάσουν στις ευρωπαϊκές ακτές από το 2014 έως το 2022. Ο πραγματικός αριθμός αναμένεται να είναι πολύ μεγαλύτερος, καθώς δεν υπάρχουν επίσημες καταγραφές του αριθμού των ανθρώπων που ξεκινούν αυτά τα θανατηφόρα ταξίδια. «Έχουμε εκατοντάδες καταγραφές πτωμάτων που ξεβράζονται στις ακτές της Μεσογείου όταν δεν γνωρίζουμε για κάποιο γνωστό ναυάγιο», είπε στο Today Program του BBC η Τζούλια Μπλακ του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης.
Η ταυτότητα των θυμάτων — Σύροι, Παλαιστίνιοι, Αφγανοί, Σουδανοί… — θα έπρεπε να είναι ένα μείζον στοιχείο ως προς τον λόγο που οι άνθρωποι παίρνουν τέτοια τρομερά ρίσκα, μόνο για να φτάσουν στις χώρες της Ευρώπης όπου θα υπομένουν μεγάλες δυσκολίες, συμπεριλαμβανόμενης της ρατσιστικής διάκρισης, για να επιζήσουν.
Ωστόσο, σπανίως ερχόμαστε αντιμέτωποι με τους πραγματικούς ενόχους πίσω από όλα αυτά: τους κατασκευαστές όπλων και τους στρατιωτικούς παρεμβατιστές, και τους πολιτικούς ανακατωσούρες που προκαλούν ή/και επιδεινώνουν τις συγκρούσεις. Αυτά τα άτομα και οι κυβερνήσεις βλέπουν τη Μέση Ανατολή, την Αφρική και τον υπόλοιπο Παγκόσμιο Νότο μονάχα ως χώρους για γεωπολιτικές αντιπαλότητες, φτηνές πρώτες ύλες, ανθρώπινη και οικονομική εκμετάλλευση.
Όμως, όταν το αποτέλεσμα τέτοιων φριχτών πολιτικών είναι ο παραμικρός ερεθισμός στους κοινωνικο-οικονομικούς ιστούς των Δυτικών κοινωνιών, οι απελπισμένοι πρόσφυγες γίνονται κακοί, που πρέπει να αποφεύγονται, να αγνοούνται, να φυλακίζονται, να απελαύνονται.
Στην πραγματικότητα, οι πρόσφυγες του πλανήτη, που εκτιμώνται σε πάνω από 100 εκατομμύρια, δεν «τιμώνται», αλλά κυρίως δυσφημούνται. Θεωρούνται βάρος, όχι ευκαιρία για αντιμετώπιση και διόρθωση των υποκείμενων προβλημάτων, παλαιών και νέων, που οδήγησαν στην αρχική τους εκτόπιση.
Καθώς επισκεπτόταν την Τυνησία στις 11 Ιουνίου, μαζί με την ακροδεξιά πρωθυπουργό της Ιταλίας, Τζιόρτζια Μελόνι, και τον Ολλανδό πρωθυπουργό, Μαρκ Ρούτε, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ήταν ανένδοτη στον επαναπροσδιορισμό της τραγωδίας των προσφύγων ως κάτι εντελώς διαφορετικό.
Στο κοινό τους ανακοινωθέν, οι υψηλά ιστάμενοι Ευρωπαίοι πολιτικοί ορκίστηκαν να σπάσουν «το κυνικό επιχειρηματικό μοντέλο των διακινητών» διότι «είναι φρικτό να βλέπεις πως αυτοί (οι διακινητές) εσκεμμένα θέτουν σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές για το κέρδος». Λαμβάνοντας υπόψη πως η βιομηχανία όπλων είναι ένα από τα πιο ακμάζοντα επιχειρηματικά μοντέλα της Ευρώπης, δεν μπορεί κανείς παρά να κοντοσταθεί ενώπιον της ειρωνείας αυτών των σχολίων
Καμία άλλη συλλογική εμπειρία δεν απεικονίζει τη Δυτική συνενοχή όσο αυτή του Παλαιστινιακού λαού. Χιλιάδες έχουν πεθάνει καθώς διέφευγαν για να σώσουν τις ζωές τους από τους φριχτούς πολέμους και τις πολιορκίες του Ισραήλ. Πέθαιναν σε μεγάλους αριθμούς από τη στιγμή που οι Σιωνιστές μαχητές ξεκίνησαν τη συστηματική εθνοκάθαρση της Παλαιστίνης το 1947-48.
Ωστόσο, έπειτα από 75 χρόνια τέτοιας ταλαιπωρίας και πόνου, οι δυτικές χώρες συνεχίζουν να κάνουν ό,τι περνάει από το χέρι τους για να στηρίξουν το Ισραήλ και να αποδυναμώσουν — ακόμα και να κατηγορήσουν — τους Παλαιστίνιους.
Πράγματι, όσοι ενδιαφέρονται αληθινά να τιμήσουν την Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων θα πρέπει να κατανοήσουν πλήρως την παρατεταμένη εμπειρία των Παλαιστίνιων προσφύγων για να καταλάβουν πραγματικά που έγκειται το πρόβλημα.
Σε ένα πρόσφατο ταξίδι στην Τουρκία, συναντήθηκα με πολλούς Παλαιστίνιους πρόσφυγες, κυρίως από τη Γάζα, των οποίων οι οικογένειες είχαν επίσης γίνει πρόσφυγες από το Ισραήλ το 1948, και ξανά το 1967. Αυτοί οι κυρίως νέοι άνθρωποι περιμένουν εναγωνίως την ευκαιρία να διασχίσουν τη θάλασσα προς την Ελλάδα κι από εκεί σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες προς αναζήτηση εργασίας.
Ο Μοχάμεντ Μπ. μου είπε πως προσπάθησε εννιά φορές να φτάσει στην Ελλάδα. «Την τελευταία φορά με πιάσανε. Με ξυλοκόπησαν άγρια και με άφησαν για νεκρό σε ένα σκοτεινό δάσος,» είπε, «αλλά θα δοκιμάσω ξανά».
Ο θείος του Μοχάμεντ σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια της Πρώτης Ιντιφάντα. Αρκετά μέλη της οικογένειάς του πέθαναν από την έλλειψη φαρμάκων στην πολιορκημένη Λωρίδα, και σχεδόν 35 μέλη της οικογένειάς του, κυρίως παιδιά, ζουν σε ένα σπίτι με τρία υπνοδωμάτια που βομβαρδίστηκε από το Ισραήλ σε δύο ξεχωριστές περιπτώσεις.
Ο Μοχάμεντ και εκατομμύρια σαν αυτόν δεν είναι οι κακοί. Είναι τα θύματα.
Για να έχει σημασία η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων, πρέπει να θέσει επί τάπητος τα βαθύτερα αίτια τέτοιων περίπλοκων και συνεχιζόμενων προβλημάτων. Μονάχα μια ειλικρινής και βαθιά κατανόηση μπορεί να χρησιμεύσει ως αφετηρία για ουσιαστική συζήτηση και, ας ελπίσουμε, ουσιαστικές πράξεις.
