Κωστής Παπαϊωάννου*
Πηγή: insider.gr
Η μακάβρια αριθμητική των νεκρών στους καταυλισμούς μας εξοικειώνει με την κανονικότητα της εξαθλίωσης. Μέρος της κανονικότητας είναι και οι διαρκώς διαψευδόμενες δεσμεύσεις για μεταφορά των προσφύγων σε καλύτερες συνθήκες. Υπερεπένδυση στην επικοινωνιακή διαχείριση και στο βάθος θεσμική αποτελμάτωση: διαμονή προσώπων σε χώρους κρατικής ευθύνης χωρίς κανόνες ασφαλείας, ανύπαρκτοι κανονισμοί λειτουργίας καταυλισμών, διορισμοί διοικητών χωρίς σαφείς διαδικασίες, προσόντα και αρμοδιότητες. Διαρκείς, αντιφατικές ad hoc ρυθμίσεις ανάγονται σε πλαίσιο διαχείρισης του προσφυγικού.
Μια πρώτη στοιχειώδης αντίδραση στην αριθμητική των απωλειών είναι το αίτημα λογοδοσίας για ευθύνες, διοικητικές, πολιτικές και ενδεχομένως ποινικές. Μια δεύτερη απάντηση είναι η ανάγκη, επιτέλους, να συγκροτηθεί ο θεσμοθετημένος διοικητικός μηχανισμός. Αυτό όμως προϋποθέτει ένα μοντέλο ορθολογικό. Και κάθε σοβαρό τέτοιο μοντέλο αποστρέφεται το one man show, τις ανακολουθίες και τη χειριστική επίκληση στο συναίσθημα.
Αποτέλεσμα έως τώρα είναι η μετατροπή των νησιών σε buffer zones. Σε εθνικό επίπεδο επιβάλλουμε στα νησιά ό, τι σε ευρωπαϊκό επίπεδο επιβάλλεται στη χώρα μας. Αυτό δεν εξηγείται από απλή διαχειριστική ανεπάρκεια ή και κραυγαλέα αβελτηρία. Πρόκειται για τη σημερινή εκδοχή του δόγματος αποτροπής των ροών. Το παλιότερο «να τους κάνουμε το βίο αβίωτο για να μην έρχονται» μετεξελίχτηκε στο «αυτά μπορούμε να κάνουμε κουτσά στραβά». Η λάσπη, τα χιόνια και η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας έχουν αφεθεί να κάνουν τη δουλειά που παλιά έκανε ο «Ξένιος Δίας».
Πίσω από την εύθραυστη συμφωνία δεν κρύβονται μόνο υποκρισία και αμβλυωπία των ευρωπαϊκών οργάνων. Κρύβεται και η δική μας απροθυμία να κάνουμε δυο βασικές παραδοχές. Πρώτη παραδοχή: κάποιες δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες θα μείνουν εδώ. Πρέπει να μπουν σε διαδικασία στοιχειώδους ένταξης. Επείγει να ενισχυθούν τα προγράμματα στέγασης στον αστικό ιστό και εκπαίδευσης των παιδιών. Με άλλα λόγια: δε θα φύγουν επειδή εμείς τους αφήνουμε στις σκηνές. Η καθυστέρηση παροξύνει τις τοπικές αντιδράσεις και γεννά κάθε είδους παθογένεια στους πρόσφυγες. Δεύτερη παραδοχή: η καταβύθιση στη διαχείριση του προσφυγικού συνθλίβει το μεταναστευτικό. Κανείς στο αρμόδιο υπουργείο δεν ασκεί ουσιαστική πολιτική αρμοδιότητα για τους μετανάστες που δεκαετίες βρίσκονται στη χώρα μας. Κραυγαλέο παράδειγμα η εγκατάλειψη του νόμου για την ιθαγένεια δεύτερης γενιάς. Η Αριστερά και ο χώρος των δικαιωμάτων δώσαμε σκληρή μάχη γύρω από την ιθαγένεια και την κερδίσαμε. Γιατί; Για ένα πουκάμισο αδειανό; Μόνο και μόνο επειδή ο αρμόδιος Υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής ρητά αποδέχεται ως μόνη αρμοδιότητα τη (μη) διαχείριση του προσφυγικού και όχι αυτό που λέει ο τίτλος του Υπουργείου του; Αυτό θα το πληρώσουμε ακριβά τα χρόνια που έρχονται.
Μέρος της ίδιας εικόνας είναι η άρνηση ότι το φαινόμενο της ακροδεξιάς ρατσιστικής βίας επανακάμπτει. Το άκουσμα αυτής της άρνησης από υπουργικά χείλη προσομοιάζει στην θεσμική αμεριμνησία προηγούμενων κυβερνήσεων που παρακολουθούσαν τους νεοναζί να κάνουν πάρτι βίας στις γειτονιές.
Ζητούμενο εξακολουθεί να είναι η χάραξη στρατηγικής. Προϋποθέτει να βγάλουμε τις παρωπίδες που η συμφωνία-ταμπού μας φόρεσε. Προϋποθέτει επίσης να μην απεμπολήσει η κυβέρνηση το θετικό ανθρωπιστικό πρόσημο που –προς τιμή της- έθεσε εξαρχής στο προσφυγικό. Η συμβολή της στο κλίμα αλληλεγγύης υπήρξε καταλυτική. Συνέβαλε αποφασιστικά το 2015 να διαμορφωθεί κλίμα κατάλληλο, να συγκεντρωθεί και να αποδώσει το ανθρωπιστικό κεφάλαιο της χώρας, στα νησιά και την ενδοχώρα, να απομονωθούν οι φωνές του μίσους. Έτσι κρατήσαμε, έτσι αντέξαμε ως κοινωνία. Και κανείς δε θέλει να σκεφτεί τι θα είχε συμβεί εάν το 2015 την ευθύνη του προσφυγικού είχε η ΝΔ. Και μόνο τα πολιτικά στελέχη που έχουν την ευθύνη παρακολούθησης του σχετικού τομέα να δει κανείς, τρομάζει.
Στα καθ’ ημάς: είναι βαθιά αντίθετη με την κοινωνική ασφάλεια και γαλήνη κάθε πράξη ή παράλειψη που εξαντλεί το ανθρωπιστικό κεφάλαιο της ελληνικής κοινωνίας. Εκεί συγκαταλέγονται η υπερφόρτωση των τοπικών κοινωνιών στα όρια των αντοχών τους και το ρηχό blame game του υπουργείου με στόχο τις ΜΚΟ ή την Ύπατη Αρμοστεία για τους Πρόσφυγες.
Θυμάμαι ότι, πολύ σωστά, λέγαμε για τα μνημόνια: πίσω από τους αριθμούς κρύβονται άνθρωποι. Το ίδιο συμβαίνει στα camps. Η πολιτική ευθιξία δεν σταματάει στις πύλες των hot spots.
*Ο Κωστής Παπαϊωάννου ήταν γγ διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (2006-2015) και συμμετείχε στη σύσταση του Δικτύου Καταγραφής
Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας. Παλαιότερα διετέλεσε επί σειρά ετών Πρόεδρος του ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας (1997-2004)