του Ανδρέα Κοσιάρη
Στις 29 Δεκεμβρίου 2023, η Νότιος Αφρική κατέθεσε μια 84σέλιδη αίτηση έναρξης διαδικασιών ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης εναντίον του Ισραήλ, ισχυριζόμενη πως εκείνο παραβίασε τις υποχρεώσεις του υπό τη Σύμβαση για την Πρόληψη και την Τιμωρία του Εγκλήματος της Γενοκτονίας με τις πράξεις του εναντίον των Παλαιστινίων στη Γάζα.
Οι προκαταρκτικές ακροάσεις για την αίτηση της Νοτίου Αφρικής πρόκειται να λάβουν χώρα στις 11 και 12 Ιανουαρίου, με Νότια Αφρική και Ισραήλ να έχουν από δύο ώρες ώστε να καταθέσουν τα επιχειρήματά τους στις αντίστοιχες ημέρες.
Τι αφορά η προσφυγή της Νοτίου Αφρικής
Το Ισραήλ κατηγορείται όχι μόνο πως «απέτυχε να αποτρέψει τη γενοκτονία και απέτυχε να διώξει την άμεση και δημόσια υποκίνηση σε γενοκτονία» από Ισραηλινούς αξιωματούχους και δημόσια πρόσωπα, αλλά και πως «έχει προβεί, προβαίνει και κινδυνεύει να προβεί σε περαιτέρω γενοκτονικές πράξεις κατά του παλαιστινιακού λαού στη Γάζα».
Παράλληλα, η Νότιος Αφρική ζητά από το Δικαστήριο να εκδώσει προσωρινά μέτρα προκειμένου να υπάρξει «προστασία από περαιτέρω, σοβαρή και ανεπανόρθωτη βλάβη των δικαιωμάτων του παλαιστινιακού λαού βάσει της Σύμβασης Γενοκτονίας» και «να διασφαλιστεί η συμμόρφωση του Ισραήλ με τις υποχρεώσεις του βάσει της Σύμβασης Γενοκτονίας να μην προβαίνει σε γενοκτονία και να προλαμβάνει και να τιμωρεί τη γενοκτονία».
Η αίτηση έκδοσης προσωρινών μέτρων γίνεται διότι τυπικά, οι υποθέσεις που φτάνουν ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου, που αποτελεί το κύριο ποινικό όργανο των Ηνωμένων Εθνών και εκδικάζει υποθέσεις μεταξύ κρατών, διαρκούν αρκετά χρόνια. Όμως ο επείγων χαρακτήρας μιας γενοκτονίας που λαμβάνει χώρα αυτή την περίοδο απαιτεί επείγοντα μέτρα. Εξ ου και τα «προσωρινά μέτρα», η απόφαση για τα οποία αναμένεται να εκδοθεί μέχρι τα τέλη Ιανουαρίου. Το Δικαστήριο θα πρέπει να αποφασίσει αν η υπόθεση είναι παραδεκτή, αν το ίδιο έχει δικαιοδοσία για να αποφασίσει για αυτήν και αν η αίτηση θεωρείται επείγουσα.
Στην παρούσα φάση, η Νότιος Αφρική δεν χρειάζεται να αποδείξει πέραν πάσης αμφιβολίας πως το Ισραήλ πραγματοποιεί γενοκτονία στη Γάζα. Κάτι τέτοιο θα γίνει αργότερα, εάν το Δικαστήριο αναλάβει την υπόθεση. Επί του παρόντος, χρειάζεται να αποδειχθεί πως οι Παλαιστίνιοι αντιμετωπίζουν ανεπανόρθωτη βλάβη και ότι, με βάση τα γεγονότα, η συμπεριφορά του Ισραήλ θα μπορούσε να θεωρηθεί ως πράξη γενοκτονίας.
Το Ισραήλ πρόκειται αναμφίβολα να αντισταθεί στους ισχυρισμούς της Νοτίου Αφρικής και κατά πάσα πιθανότητα θα επικαλεστεί το «δικαίωμα αυτοάμυνας» απέναντι στις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου.
Τα επιχειρήματα της Νοτίου Αφρικής
Στις 84 σελίδες της αίτησής της, η Νότιος Αφρική εκθέτει ενδελεχώς τα επιχειρήματά της, με τα οποία ισχυρίζεται πως το Ισραήλ παραβιάζει τη Σύμβαση του 1948 για την Πρόληψη και την Τιμωρία του Εγκλήματος της Γενοκτονίας. Η Σύμβαση αυτή δημιουργήθηκε μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ουσιαστικά για την αποτροπή της επανάληψης των εγκλημάτων του Ολοκαυτώματος.
Τη Σύμβαση υπογράφουν 153 χώρες, μεταξύ των οποίων και το Ισραήλ, όλες εκ των οποίων έχουν την υποχρέωση όχι μόνο να μην διαπράττουν γενοκτονία, αλλά και να προλαμβάνουν τη διάπραξή της.
Σύμφωνα με τη Σύμβαση «(η) δολοφονία των μελών μιας εθνικής, φυλετικής, εθνοτικής ή θρησκευτικής ομάδας, η πρόκληση σοβαρών σωματικών ή ψυχικών βλαβών στα μέλη της, η σκόπιμη επιβολή στην ομάδα συνθηκών ζωής που υπολογίζεται ότι θα επιφέρουν τη φυσική καταστροφή της εν όλω ή εν μέρει, η επιβολή μέτρων που αποσκοπούν στην αποτροπή των γεννήσεων στο εσωτερικό της και η βίαιη μεταφορά παιδιών της ομάδας σε άλλη ομάδα» συνιστούν γενοκτονία όταν «διαπράττονται με πρόθεση την καταστροφή [ΣτΕ. της ομάδας], εν όλω ή εν μέρει».
Στο προοίμιο της αίτησής της η Νότιος Αφρική «καταδικάζει απερίφραστα όλες τις παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου από όλα τα μέρη, συμπεριλαμβανομένων» των πράξεων της Χαμάς την 7η Οκτωβρίου, όμως τονίζει πως «(κ)αμία ένοπλη επίθεση στο έδαφος ενός κράτους, όσο σοβαρή και αν είναι -ακόμη και μια επίθεση που περιλαμβάνει εγκλήματα θηριωδίας- δεν μπορεί, ωστόσο, να παράσχει οποιαδήποτε πιθανή δικαιολογία ή υπεράσπιση για παραβιάσεις της Σύμβασης (…), είτε ως θέμα δικαίου είτε ως θέμα ηθικής».
Επίσης, επιλέγει να θέσει τις παρούσες πράξεις και παραλείψεις του Ισραήλ στη Γάζα στο ιστορικό τους πλαίσιο των «75 χρόνων απαρτχάιντ, 56 χρόνων πολεμικής κατοχής των παλαιστινιακών εδαφών και 16 χρόνων αποκλεισμού της Γάζας», λέγοντας πως «οι πράξεις γενοκτονίας αποτελούν αναπόφευκτα μέρος μιας συνέχειας», όπως έλεγε και ο δημιουργός του όρου «γενοκτονία», Πολωνοεβραίος νομικός Ραφαέλ Λέμκιν.
Στην αίτηση έπειτα εκτίθενται οι προσπάθειες της Νοτίου Αφρικής, αλλά και άλλων κρατών, αρχηγών κρατών και διεθνών οργανισμών να επιστήσουν την προσοχή στις πράξεις του Ισραήλ στη Γάζα και στην πιθανότητα αυτές να συνιστούν το έγκλημα της γενοκτονίας. Τονίζονται οι επανειλημμένες αρνήσεις του Ισραήλ και η συνέχιση των πράξεών του, με αποτέλεσμα η διένεξη να άπτεται της δικαιοδοσίας του Δικαστηρίου.
Ακολουθεί μια λεπτομερής και εξονυχιστική έκθεση των γεγονότων, ξεκινώντας από το παρελθόν και τις ιστορικές πράξεις του Ισραήλ αφενός στη Γάζα κι έπειτα στη Δυτική Όχθη. Στη συνέχεια εκτίθενται μέσω εκατοντάδων παραπομπών οι παρούσες γενοκτονικές πράξεις του Ισραήλ υπό τις κατηγορίες:
– της θανάτωσης Παλαιστινίων στη Γάζα, με 21.110 νεκρούς Παλαιστίνιους τη στιγμή που συντασσόταν η έκθεση, εκ των οποίων το 70% γυναίκες και παιδιά, και επιπλέον υπολογιζόμενους 7.780 αγνοούμενους
– της πρόκλησης σοβαρών σωματικών και ψυχικών βλαβών, με περισσότερους από 55.000 τραυματίες και λεπτομερή στοιχεία για τα ψυχικά τραύματα των συνεχών σφοδρών βομβαρδισμών
– της μαζικής εκδίωξης από τα σπίτια τους και του εκτοπισμού, με περίπου το 85% των κατοίκων της Λωρίδας να έχουν αναγκαστεί να αφήσουν τα σπίτια τους
– της στέρησης πρόσβασης των Παλαιστινίων στη Γάζα σε επαρκή τρόφιμα και νερό, με την εφαρμογή «πλήρους πολιορκίας» από το Ισραήλ στις 9 Οκτωβρίου
– της στέρησης της πρόσβασης σε επαρκή στέγη, ρουχισμό, υγιεινή και αποχέτευση, με τη στοχοποίηση από το Ισραήλ χώρων και υπηρεσιών όπως η UNRWA που παρέχουν τέτοιου είδους υπηρεσίες, αλλά και τον σχεδόν πλήρη αποκλεισμό εισόδου ανθρωπιστικής βοήθειας
– της στέρησης επαρκούς ιατρικής βοήθειας, με τις επαναλαμβανόμενες και συνεχείς επιθέσεις στο σύστημα υγείας και περίθαλψης της Γάζας, σε νοσοκομεία και κέντρα υγείας, σε ιατροφαρμακευτικό προσωπικό και στελέχη και εξοπλισμό πρώτων βοηθειών
– της καταστροφής της ζωής των Παλαιστινίων στη Γάζα, με την κυριολεκτική ισοπέδωση τεράστιων εκτάσεων κτιρίων και υποδομών
– της επιβολής μέτρων που αποσκοπούν στην πρόληψη των γεννήσεων Παλαιστινίων, με δύο μητέρες να πεθαίνουν κάθε ώρα στη Γάζα και περίπου 52.000 εγκύους κάθε μήνα, να γεννούν «σε μη ασφαλείς συνθήκες, συχνά χωρίς καθαρό νερό, πολύ περισσότερο χωρίς ιατρική βοήθεια».
Στην περίπτωση του εγκλήματος της γενοκτονίας, ένα από τα σημαντικότερα και συνήθως πιο δύσκολα αποδείξιμα στοιχεία, είναι το στοιχείο της πρόθεσης. Έτσι, η Νότιος Αφρική εκθέτει στη συνέχεια της αίτησής της ενδελεχώς «εκφράσεις γενοκτονικής πρόθεσης» εκπροσώπων του ισραηλινού κράτους, μεταξύ των οποίων ανώτατοι αξιωματούχοι όπως ο πρωθυπουργός, ο πρόεδρος και υπουργοί της ισραηλινής κυβέρνησης, αλλά και χαμηλότεροι αξιωματούχοι, σύμβουλοι, εκπρόσωποι του στρατού, αξιωματικοί και απλοί στρατιώτες.
Τέλος, η Νότιος Αφρική εκθέτει τι ζητά από το Δικαστήριο, τις σαφείς κατηγορίες που προσάπτει στο Ισραήλ, αλλά και τους λόγους για τους οποίους ζητά την εφαρμογή «προσωρινών μέτρων».
Μπορείτε να διαβάσετε στο σύνολό της την αίτηση της Νοτίου Αφρικής (στα αγγλικά) πατώντας εδώ ή στο επισυναπτόμενο κείμενο:
Ποιο μπορεί να είναι το αποτέλεσμα;
Δύο είναι οι πιθανές εκβάσεις της απόφασης του Δικαστηρίου, που όπως προείπαμε αναμένεται μέχρι τα τέλη του μήνα.
Αφενός, μπορεί το Δικαστήριο να απορρίψει την αίτηση προσωρινών μέτρων, αποφασίζοντας είτε πως δεν έχει δικαιοδοσία, είτε πως η αίτηση της Νοτίου Αφρικής δεν είναι παραδεκτή, είτε πως τα γεγονότα δεν υποστηρίζουν τους ισχυρισμούς της.
Εναλλακτικά, μπορεί να αποφασίσει να στηρίξει την αίτηση της Νοτίου Αφρικής και να διατάξει «προσωρινά μέτρα». Σε αυτήν την περίπτωση, αν και η απόφαση του Δικαστηρίου είναι νομικά δεσμευτική και μη εφέσιμη, δυστυχώς δεν έχει δύναμη επιβολής. Αποτελεί ουσιαστικά μια ανώτατη γνωμοδότηση προς το Συμβούλιο Ασφαλείας και τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ.
Θα αποτελέσει όμως επίσης και ένα ισχυρότατο, επίσημο «όχημα», μέσω του οποίου θα μπορεί να εφαρμοστεί περισσότερη πίεση για τη λήψη αποφάσεων στο επίπεδο του Συμβουλίου Αφαλείας, με το Ισραήλ έπειτα να πρέπει να τροποποιήσει σημαντικά τις μεθόδους με τις οποίες πολεμά στη Γάζα.
Η απόφαση περί του αν οι πράξεις και παραλείψεις του Ισραήλ συνιστούν γενοκτονία, θα γίνει σε δεύτερο χρόνο με τις διαδικασίες να παίρνουν συνήθως αρκετά χρόνια.
Παρακολουθήστε σε απευθείας μετάδοση τις εργασίες του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης
