του Ανδρέα Κοσιάρη
«Απ’ ό,τι φαίνεται έχεις ένταλμα (σύλληψης εναντίον σου)», λέει ένας αστυνομικός στον 40χρονο Τόνι Πάτερσον, δευτερόλεπτα πριν του περάσει χειροπέδες.
«Για ποιο πράγμα;», αναρωτιέται εκείνος.
«Δεν είμαι σίγουρος», απαντά ο αστυνομικός, με έναν άλλο να προσθέτει, «Είναι για θέματα ψήφου, φίλε».
Το σκηνικό επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά σε βίντεο από κάμερες στολής των αστυνομικών, που δημοσίευσε την Τρίτη 18 Οκτωβρίου η εφημερίδα της πολιτείας της Φλόριντα στις ΗΠΑ, Tampa Bay Times. Οι συλληφθέντες, με εμφανή σύγχυση και φόβο, αναρωτιούνται γιατί συλλαμβάνονται, ποιο ακριβώς είναι το αδίκημά τους και γιατί η σύλληψη γίνεται σχεδόν δύο χρόνια μετά τις εκλογές. Οι αστυνομικοί τελούν σχεδόν εξίσου σε σύγχυση — «Δεν έχω δει αυτές τις κατηγορίες ποτέ πριν στη ζωή μου», ακούγεται ένας να λέει στο τηλέφωνο.
Το βίντεο είναι από τις 18 Αυγούστου 2022, όταν αστυνομικοί στην πολιτεία της Φλόριντα κλήθηκαν να εφαρμόσουν εντάλματα σύλληψης εναντίον 20 πολιτών που κατηγορούνταν για εκλογική απάτη. Λίγες ώρες μετά τις συλλήψεις, ο Ρεπουμπλικανός κυβερνήτης της πολιτείας, Ρον ΝτεΣάντις, διοργάνωνε συνέντευξη τύπου για να πανηγυρίσει για αυτές, στο πλαίσιο της πανεθνικής καμπάνιας του κόμματος που συνεχίζει να μην αναγνωρίζει ουσιαστικά το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών του 2020 και να ισχυρίζεται, παρά τις δικαστικές αποφάσεις και τις έρευνες που το διαψεύδουν, ότι πραγματοποιήθηκε «ευρεία εκλογική απάτη».
Οι συλλήψεις και η συνέντευξη τύπου πραγματοποιήθηκαν ελάχιστες ημέρες πριν τις προκριματικές εκλογές της Φλόριντα και λιγότερο από τρεις μήνες πριν τις ενδιάμεσες εκλογές του Νοεμβρίου. Ο ΝτεΣάντις, που αναμένεται να διεκδικήσει το χρίσμα των Ρεπουμπλικανών για την προεδρία από τον Ντόναλντ Τραμπ στις προεδρικές του 2024 ως ένας «σοβαρός Τραμπ», είπε πως πρόκειται για ένδειξη της «ευρείας εκλογικής απάτης». Οι υπέρμαχοι των πολιτικών δικαιωμάτων αντιτείνουν πως επρόκειτο για ένα επικοινωνιακό σόου, που σκοπό είχε να εκφοβίσει πιθανούς ψηφοφόρους και να «τσιμεντώσει» ένα ψεύτικο αφήγημα.
Οι συλληφθέντες είναι όλοι τους πρώην φυλακισμένοι, καταδικασμένοι για κακουργήματα. Κατοικούν στις φτωχότερες κομητείες της Φλόριντα, με τουλάχιστον 13 από τους 20 να είναι Αφρο-Αμερικανοί και την πλειοψηφία να δηλώνει πως δεν έχει χρήματα για δικηγόρο. Τους βαραίνουν δύο κατηγορίες, μία για ψευδή δήλωση σε σχέση με την ψηφοφορία ή τις εκλογές και μία για ψηφοφορία χωρίς δικαίωμα. Αν καταδικαστούν, τους περιμένει πρόστιμο έως 5.000 δολάρια και έως πέντε χρόνια φυλακή.
Η ρατσιστική ιστορία της στέρησης ψήφου των κατάδικων στις ΗΠΑ
Στις ΗΠΑ, το δικαίωμα ψήφου των κατάδικων ρυθμίζεται σε επίπεδο πολιτείας. Οι περισσότερες πολιτείες είχαν εφαρμόσει στέρηση του δικαιώματος ψήφου σε κατάδικους στα μέσα προς τα τέλη του 19ου αιώνα, ακριβώς την εποχή που ξεκινούσε να δίνεται δικαίωμα ψήφου στους μαύρους. Η σύνδεση είναι προφανής. H 13η Αναθεώρηση του Αμερικανικού Συντάγματος, που υιοθετήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου του 1865 μετά τον Αμερικανικό Εμφύλιο, έβαζε ένα θεωρητικό τέλος στη δουλεία, ελευθερώνοντας πάνω από 100.000 μαύρους σκλάβους. Η μοναδική εξαίρεση της 13ης Αναθεώρησης, ήταν η σκλαβιά ως μέρος ποινής για ένα έγκλημα.
Σε συνδυασμό με αυτήν την εξαίρεση, πολλές πολιτείες ειδικά στον αμερικανικό Νότο (αλλά όχι μόνο) εφάρμοσαν και τους λεγόμενους «Μαύρους Κώδικες», νομοθετήματα βασισμένα σε προεμφυλιακούς νόμους για τους μαύρους σκλάβους, που ουσιαστικά ποινικοποιούσαν την ίδια τη ζωή των ελεύθερων μαύρων. Οι «Μαύροι Κώδικες» οδηγούσαν ουσιαστικά ξανά τους μαύρους σε σκλαβιά, καθώς το ποινικό σύστημα τους ενοικίαζε στους πρώην αφέντες τους που αντιμετώπιζαν έλλειψη εργατικών χεριών έπειτα από το επίσημο τέλος της δουλείας. Τα «αδικήματα» ποικίλαν ανά πολιτεία: ποινικοποιήθηκε η επιμειξία, η επαιτεία, η κατοχή όπλων, η λήψη δωρεάς, η ιδιοκτησία γης, η δημιουργία επιχείρησης και η ελεύθερη μετακίνηση, μεταξύ πολλών άλλων. Τα νομοθετήματα αυτά δεν έκρυβαν τον ρατσιστικό τους χαρακτήρα — αφορούσαν συγκεκριμένα και ρητά τους μαύρους, αλλά όχι τους λευκούς.
Ένα παράδειγμα που προσφέρει η Αμερικανική Ένωση Πολιτικών Ελευθεριών είναι αυτό της πολιτείας της Αλαμπάμα. Το 1850, μια δεκαετία και πλέον πριν από την έναρξη του Εμφυλίου, μόλις το 2% των κατάδικων στην Αλαμπάμα ήταν μη λευκοί — δεν χρειαζόταν, άλλωστε, να γεμίζουν οι μαύροι τις φυλακές καθώς η συντριπτική τους πλειοψηφία ήταν σκλάβοι. Το 1870, πέντε χρόνια μετά το τέλος του Εμφυλίου και την κατάργηση της δουλείας, το 74% των κατάδικων στην Αλαμπάμα ήταν μη λευκοί.
Στα 15 χρόνια έπειτα από την κατάργηση τη δουλείας, 13 πολιτείες, περισσότερο από το ένα τρίτο των ΗΠΑ, είχαν εφαρμόσει κανόνες στέρησης ψήφου στους κατάδικους. Το σκεπτικό είναι εύκολο να ακολουθηθεί: καταδίκασέ τους, αφαίρεσέ τους το δικαίωμα ψήφου, φυλάκισέ τους, νοίκιασέ τους ως κατάδικους εργάτες και οι μαύροι θα έχουν επιστρέψει σε μία κατάσταση όσο πιο κοντά στη σκλαβιά γίνεται.
Οι κατάδικοι στη Φλόριντα
Το 2018, οι ψηφοφόροι της Φλόριντα υπερψήφισαν μια τροποποίηση του πολιτειακού τους Συντάγματος, σύμφωνα με την οποία θα επιτρεπόταν εφεξής η ψήφος στους καταδικασμένους για κακουργήματα που είχαν εκτίσει την ποινή τους. Η τροποποίηση αυτή εξαιρούσε τους καταδικασμένους για φόνο ή για συγκεκριμένα σεξουαλικά αδικήματα.
Σύμφωνα με τον εφαρμοστικό νόμο της τροποποίησης, μάλιστα, ακόμα κι αν οι πρώην κατάδικοι που δεν είχαν δικαίωμα ψήφου το ασκούσαν, για την ενοχή τους θα πρέπει να αποδειχτεί η συνιστώσα της «συγκεκριμένης πρόθεσης», δηλαδή μόνο εάν «υποβάλουν εσκεμμένα οποιαδήποτε ψευδή στοιχεία εγγραφής ψηφοφόρων». Ο συγγραφέας του εφαρμοστικού νόμου, Ρεπουμπλικανός πολιτειακός Γερουσιαστής Τζεφ Μπράντες, αφότου είδε το βίντεο των συλλήψεων που δημοσίευσαν οι Tampa Bay Times, δήλωσε λιτά: «μου φαίνεται για το αντίθετο του εσκεμμένου».
Επιπλέον, υπεύθυνες για την ενημέρωση όσων δεν θα είχαν το δικαίωμα ψήφου ήταν σύμφωνα με τον εφαρμοστικό νόμο οι πολιτειακές αρχές, το υπουργείο Εσωτερικών της Φλόριντα και οι εκλογικές επιτροπές. Στις περιπτώσεις, όμως, των συλληφθέντων της 18ης Αυγούστου, τίποτα από αυτά δεν είχε γίνει.
Οι άνθρωποι αυτοί δεν είχαν ενημερωθεί από τις αρχές ότι δεν έχουν δικαίωμα ψήφου — το ακριβώς αντίθετο, τους είχε δοθεί η δυνατότητα να εγγραφούν στους εκλογικούς καταλόγους από τις ίδιες αρχές που έπρεπε να τους ενημερώσουν ότι δεν έχουν το δικαίωμα.
Ένα σόου εκφοβισμού μαύρων ψηφοφόρων
Οι συλλήψεις, και η επακόλουθη συνέντευξη τύπου του κυβερνήτη ΝτεΣάντις, δεν ήταν παρά μία προσπάθεια αφενός «τσιμεντώματος» του αφηγήματος περί «ευρείας εκλογικής απάτης» στις εκλογές του 2020, και αφετέρου εκφοβισμού των, κυρίως μαύρων, πιθανών ψηφοφόρων στις επόμενες εκλογικές αναμετρήσεις.
Οι συλληφθέντες είναι ουσιαστικά αθώοι — δεν αποδεικνύεται η «εσκεμμένη πρόθεση» και υπεύθυνες για την παραβίαση του νόμου είναι οι πολιτειακές αρχές που δεν ενημέρωσαν τους συγκεκριμένους ανθρώπους ότι δεν έχουν το δικαίωμα.
Αυτό δεν πτόησε τον ΝτεΣάντις από το να οργανώσει μια «εορταστική» ανακοίνωση των συλλήψεων, πέντε μέρες πριν τις προκριματικές και τρεις μήνες πριν τις ενδιάμεσες εκλογές. Σημαντικά, όπως καταγράφουν οι Tampa Bay Times, τουλάχιστον 12 από τους συλληφθέντες ήταν εγγεγραμμένοι στο Δημοκρατικό κόμμα.
Όταν όμως στα τέλη του 2021 και τις αρχές του 2022, τέσσερις κάτοικοι της πλούσιας περιοχής The Villages στη Φλόριντα, που είναι «προπύργιο» των Ρεπουμπλικανών, κατηγορήθηκαν ότι ψήφισαν περισσότερες από μία φορά στις εκλογές του 2020, δεν πήγαν αστυνομικοί να τους συλλάβουν. Τους επετράπη να παραδοθούν παρουσία δικηγόρου και κανένας δεν οργάνωσε συνέντευξη τύπου για να «γιορτάσει» τις συλλήψεις τους — ακόμα κι αν η πολλαπλή ψήφος μπορεί να θεωρηθεί πολύ πιο εσκεμμένη από το να νομίζεις εσφαλμένα ότι έχεις το δικαίωμα ψήφου.
Το μοτίβο του ΝτεΣάντις έχει ιστορία δεκαετιών — ιστορία γεμάτη με περιορισμούς και εκφοβισμό των μαύρων Αμερικανών. Ήταν μόλις το 1965, όταν ο Νόμος Περί Δικαιωμάτων Ψήφου αναιρούσε μια σειρά από τιμωρητικές προς τους μαύρους διατάξεις των πολιτειακών νομοθεσιών, διατάξεις γνωστές ως «Νόμοι Τζιμ Κρόου», από το όνομα μιας καρικατούρας των μαύρων από τον 19ο αιώνα, που έφτασε να είναι συνώνυμη με το «Νέγρος».
Ο Νόμος Περί Δικαιωμάτων Ψήφου καταργήθηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο το 2013, διότι σύμφωνα με την πλειοψηφία του 9μελούς δικαστηρίου δεν είχε «καμία λογική σχέση με τη σημερινή ημέρα». Με απλά λόγια, το Δικαστήριο αποφάνθηκε πως ο ρατσισμός δεν υπάρχει πλέον στις ΗΠΑ κι έτσι ο βασικός νόμος που απέτρεπε την εργαλειοποίησή του, δεν είναι πια ανάγκη να ισχύει.
Τους διέψευσαν αμέσως τα νομοθετήματα και οι πρακτικές μιας σειράς πολιτειών όπου οι Ρεπουμπλικανοί είχαν το πάνω χέρι στη νομοθετική και εκτελεστική εξουσία. Αυθαίρετες διαγραφές από τους εκλογικούς καταλόγους, χρονικός και γεωγραφικός περιορισμός της άσκησης ψήφου, απαιτήσεις απόδειξης ταυτότητας που πλήττουν κυρίως φτωχούς μαύρους πληθυσμούς, είναι μόνο μερικές από τις μεθόδους που έχουν χρησιμοποιηθεί. Όπως είχαμε τονίσει και παλιότερα, ο δημοσιογράφος Γκρεγκ Πάλαστ είχε υπολογίσει πως μεταξύ του 2014 και του 2016, 16,7 εκατομμύρια Αμερικανοί διαγράφηκαν από τους εκλογικούς καταλόγους λόγω υποτιθέμενης «αλλαγής διεύθυνσης», που δεν είχε γίνει ποτέ.
Σε αυτά έρχεται να προστεθεί τώρα και ο εκφοβισμός ψηφοφόρων του ΝτεΣάντις. Οι μαύροι Αμερικανοί, που είναι πολύ πιθανότερο από τους λευκούς να έχουν εκτίσει ποινές φυλάκισης, «πρέπει να προσέχουν» διότι αν ψηφίσουν, ίσως να συλληφθούν. Και χωρίς λεφτά για δικηγόρο, άντε να αποδείξουν ότι δεν είναι εκλογικοί ελέφαντες.
