Άρης Χατζηστεφάνου | Η Εφημερίδα των Συντακτών 14/04/2023
Οι νέες εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης υπόσχονται να αλλάξουν τις σχέσεις του ανθρώπου με την εργασία και να προσφέρουν τρομακτικούς ρυθμούς ανάπτυξης στην παγκόσμια οικονομία. «Ας μη βιαζόμαστε τόσο», εξηγούν, όμως, ορισμένοι οικονομολόγοι που είχαν αμφισβητήσει παρόμοιες προβλέψεις μετά την εισαγωγή του ίντερνετ και… των νερόμυλων.
Aκόμη και οι μεγαλύτεροι αναλυτές και δημοσιογράφοι κάνουν ορισμένες φορές αποτυχημένες προβλέψεις, τις οποίες θα ήθελαν να ξεχάσουν. Ο κορυφαίος πολεμικός ανταποκριτής Ρόμπερτ Φισκ προέβλεψε, το 1993, ότι ο Οσάμα Μπιν Λάντεν θα έστρεφε τους μαχητές του «στον δρόμο της ειρήνης».
Ο ιστορικός Πολ Κένεντι υποστήριξε, μόλις δύο χρόνια πριν από την πτώση της ΕΣΣΔ, ότι οι ΗΠΑ θα χάσουν τη γεωπολιτική ισχύ τους, λόγω της λεγόμενης «αυτοκρατορικής υπερεπέκτασης». Και ο οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν έγραψε, το 1998, ότι «μέχρι το 2005 θα καταστεί σαφές ότι η επιρροή του ίντερνετ στην οικονομία δεν θα είναι σημαντικότερη από την εφεύρεση του φαξ».
Το παράδοξο είναι ότι, στην περίπτωση του Κρούγκμαν, όλο και περισσότεροι οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι είχε δίκιο — τουλάχιστον κατά το ήμισυ. Ο νομπελίστας οικονομολόγος μπορεί να υποτίμησε τις τεκτονικές αλλαγές που προκαλούσε το διαδίκτυο στις ζωές δισεκατομμυρίων πολιτών (για το οποίο έχει ζητήσει πολλές φορές συγγνώμη), αλλά εκτίμησε σωστά ότι η περιβόητη αύξηση της παραγωγικότητας που υποσχόταν η νέα τεχνολογία θα ήταν πολύ μικρή σε σχέση με άλλες εφευρέσεις – αν όχι με το φαξ, σίγουρα με την ατμομηχανή.
Πριν από δύο χρόνια, το δίκτυο Bloomberg δικαίωσε τον Κρούγκμαν, υποστηρίζοντας ότι σε μακροοικονομικό επίπεδο η αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας από την εποχή της εμφάνισης του ίντερνετ είναι πολύ πιο ασθενική σε σχέση με προηγούμενες δεκαετίες και σίγουρα δεν συγκρίνεται με τα πρώτα χρόνια της Βιομηχανικής Επανάστασης ή ακόμη και την ανάπτυξη που ακολούθησε κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η συζήτηση επανέρχεται, τις τελευταίες ημέρες, ελαφρώς τροποποιημένη, καθώς όλο και περισσότεροι αναλυτές υποστηρίζουν ότι η τεχνητή νοημοσύνη και συγκεκριμένα το ChatGPT – η εφαρμογή που υποτίθεται ότι απαντά σε κάθε ερώτημα του ανθρώπου και μπορεί να γράψει από καινούργια τραγούδια μέχρι ολοκληρωμένα κείμενα και εργασίες – θα προσφέρουν εκρηκτική ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας.
Για άλλη μια φορά, όμως, ο Κρούγκμαν έρχεται να μας προειδοποιήσει ότι, ακόμη και αν το ChatGPT καταφέρει να αφήσει ένα αποτύπωμα στην οικονομία, αυτό θα γίνει πολύ μετά τη δεκαετία του ’30. Ακόμη πιο προσγειωμένος ο μαρξιστής αναλυτής Μάικλ Ρόμπερτς υποστήριζε, προ ημερών, ότι, σύμφωνα με τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις της Goldman Sachs, οι ρυθμοί ανάπτυξης που μπορεί να προφέρουν τεχνολογίες όπως το ChatGPT δεν θα ξεπεράσουν τα μεγέθη που είδαμε τη δεκαετία του 1990 και αυτό μόνο αν υπάρξουν επενδύσεις ανάλογες σε μέγεθος με εκείνες που πραγματοποιήθηκαν τότε στον χώρο του λογισμικού.
Ένα βασικό πρόβλημα των εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης είναι ότι προς το παρόν δεν είναι και τόσο νοήμονες όσο τις παρουσιάζουν τα ΜΜΕ. Το ChatGPT, παραδείγματος χάριν, δεν προσφέρει καινοτόμα σκέψη, αλλά απλώς αναπαράγει τη γνώση που συσσώρευαν για αιώνες οι άνθρωποι.
Ορισμένες φορές, μάλιστα, το κάνει με αξιοθρήνητο τρόπο, δημιουργώντας πομπώδεις εκφράσεις, χωρίς κανένα απολύτως νόημα, ενώ άλλες φορές απλώς κοροϊδεύει στην κυριολεξία τους χρήστες του. Όπως εξηγούσε πρόσφατα ο συγγραφέας Τζέιμς Μπράιντλ στον Guardian, όταν ζήτησε από το ChatGPT να του προτείνει μερικά βιβλία για ένα σύνθετο και σπάνιο θέμα συζήτησης, όπως την πολυ-σπισιστική δημοκρατία (την ιδέα ότι μη ανθρώπινα όντα θα μπορούσαν να συμμετάσχουν σε πολιτικές διεργασίες), η εφαρμογή παρουσίασε τέσσερα βιβλία, από τα οποία μόνο το ένα υπήρχε και τα άλλα τρία ήταν αποκύημα της φαντασίας του.
Ακόμη όμως και αν αντιμετωπιστούν τέτοιου είδους προβλήματα – και είναι γεγονός ότι η σχετική τεχνολογία κάνει άλματα σχεδόν κάθε μήνα που περνάει – παραμένει αμφίβολο αν θα μπορέσει να επηρεάσει την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας.
H νέα τεχνολογία είναι ήδη σε θέση να διευκολύνει τις καθημερινές δραστηριότητες εκατομμυρίων εργαζομένων. Συγκεκριμένα, στις ΗΠΑ υπολογίζεται ότι μπορεί να πραγματοποιήσει το 10% με 15% της εργασίας για το 80% του πληθυσμού. Ενώ όμως αυτό θα έπρεπε να απελευθερώνει τον άνθρωπο, για να ασχολείται με πιο παραγωγικές ή ψυχαγωγικές δραστηριότητες, πιθανότατα θα δημιουργήσει χειρότερες συνθήκες εργασίας για υπαλλήλους που θα θεωρούνται ευκολότερα αντικαταστάσιμοι.
Ακόμη και με αυτή τη νέα εκμετάλλευση, όμως, η παγκόσμια οικονομία δεν αναμένεται να βιώσει θεαματικές αλλαγές. Ο Μάικλ Ρόμπερτς μάς θύμιζε στο κείμενό του την παρατήρηση του Μαρξ, ότι «η αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας μέσω περισσότερων μηχανών (στην περίπτωσή μας της τεχνητής νοημοσύνης) τελικά μειώνει την κερδοφορία του κεφαλαίου». Αυτό, συνεχίζει ο Ρόμπερτς, «οδηγεί σε περιοδικές, επαναλαμβανόμενες και όλο πιο έντονες κρίσεις παραγωγής, επένδυσης και απασχόλησης».
Το πρόβλημα με τον μιντιακό θόρυβο που προκαλεί το ChatGPT και όλες οι σχετικές εφαρμογές είναι ότι θεωρούν πως ο τεράστιος κοινωνικός αντίκτυπος που έχουν θα μεταφραστεί σε οικονομική ανάπτυξη, σώζοντας το κυρίαρχο οικονομικό σύστημα από τις δομικές αδυναμίες του. Πρόκειται για το ίδιο λάθος που έκανε από τον πρώτο αιώνα προ Χριστού ο Αντίπατρος ο Θεσσαλονικεύς, όταν υποστήριζε ότι η εφεύρεση των νερόμυλων (η αιχμή του δόρατος για την τεχνολογία της εποχής) θα δημιουργούσε έναν κόσμο ισότητας και ευημερίας.
info
Διαβάστε
The stupidity of AI (Guardian)
Ο συγγραφέας Τζέιμς Μπράιντλ καταρρίπτει πολλούς από τους μύθους που ακολουθούν την τεχνητή νοημοσύνη και το ChatGPT
AI-GPT: a game changer?
O Μάικλ Ρόμπερτς αναλύει τις τρομακτικές δυνατότητες που θα μπορούσε να μας προσφέρει η τεχνητή νοημοσύνη, αν δεν είχαμε την «ατυχία» να ζούμε στον καπιταλισμό
