Άρης Χατζηστεφάνου | Η Εφημερίδα των Συντακτών 23/03/2024
Οικονομολόγοι προβλέπουν ότι τα επόμενα χρόνια θα εμφανιστεί ο πρώτος επιχειρηματίας με προσωπική περιουσία ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων ● Παραδόξως οι πρώτοι που φάνηκε να ανησυχούν για αυτό το ενδεχόμενοι είναι ορισμένοι από τους θεσμούς που δημιουργήθηκαν για να προστατεύουν το σύστημα που παράγει δισεκατομμυριούχους.
Όταν οι Γάλλοι μαθηματικοί του 15ου αιώνα άρχισαν να χρησιμοποιούν πρώτη φορά τον όρο τρισεκατομμύριο, στο μυαλό τους είχαν ένα σχεδόν θεωρητικό κατασκεύασμα. Ακόμη και όταν η λέξη εισήχθη στα αγγλικά, το 1680, για τους περισσότερους ήταν συνώνυμο σε αυτό που σήμερα οι αγγλοσάξονες αποκαλούν Zillion ή Gazillion, δηλαδή ένας φανταστικός αριθμός που απλώς σημαίνει πάρα πολύ – κάτι σαν τα 6,7 απιθανικομμύρια στα οποία υπολογίζεται η περιουσία του Σκρουτζ Μακ Ντακ.
Στους αιώνες που ακολούθησαν, το τρισεκατομμύριο χρησιμοποιούνταν σχεδόν αποκλειστικά από ερευνητές των θετικών επιστημών όταν εξηγούσαν, παραδείγματος χάριν, ότι στο ανθρώπινο σώμα ζουν 30 με 50 τρισ. βακτήρια ή ότι ένα έτος φωτός αντιστοιχεί σε 9,5 τρισ. χιλιόμετρα. Μέχρι και η NASA εξηγεί την ιστοσελίδα της ότι ο αριθμός χρησιμοποιείται σπάνια ακόμη και από αστρονόμους, αφού, αν θες να μετρήσεις τα αστέρια ενός γαλαξία, συνήθως σου αρκούν τα εκατομμύρια και τα δισεκατομμύρια.
Οι Αμερικανοί οικονομολόγοι και δημοσιογράφοι από την πλευρά τους έπρεπε να περιμένουν μέχρι τη δεκαετία του 1970 για να γράψουν για πρώτη φορά ότι «η οικονομία των ΗΠΑ αναμένεται να ξεπεράσει το ένα τρισ. δολάρια», ενώ οι Ευρωπαίοι συνάδελφοί τους άρχισαν να χρησιμοποιούν πρώτη φορά τον συγκεκριμένο αριθμό από τη δεκαετία του 1980.
Σχεδόν μισό αιώνα αργότερα βομβαρδιζόμαστε σχεδόν καθημερινά από οικονομικά μεγέθη που ξεπερνούν το ένα τρισεκατομμύριο. Αυτή την εβδομάδα πληροφορηθήκαμε ότι το κογκρέσο ενέκρινε πακέτο κρατικών επενδύσεων 1,2 τρισ. δολαρίων, ενώ στο ίδιο περίπου ύψος έχει φτάσει και το χρέος που έχουν συσσωρεύσει τα αμερικανικά νοικοκυριά στις πιστωτικές τους κάρτες. Το αμερικανικό Πεντάγωνο έχει στη διάθεσή του 1,62 τρισ. δολάρια να δαπανήσει το 2024 τη στιγμή που το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ ξεπερνά τα 34 τρισεκατομμύρια.
Παρά το γεγονός ότι ο μέσος άνθρωπος αδυνατεί να κατανοήσει τη σημασία ενός αριθμού με 12 μηδενικά, θεωρείται πλέον φυσιολογικό να διαβάζεις για τέτοια μεγέθη, όταν αυτά αφορούν τις μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη. Τα προβλήματα ξεκινούν όταν ο όρος τρισεκατομμύριο αρχίζει να χρησιμοποιείται για να περιγράψει την πορεία ιδιωτικών εταιρειών και (ίσως σύντομα) την περιουσία ανθρώπων.
Την περασμένη εβδομάδα, λόγου χάρη, έγινε γνωστό ότι η χρηματιστηριακή αξία της αμερικανικής εταιρείας Nvidia, που ειδικεύεται σε κάρτες γραφικών και ολοκληρωμένα κυκλώματα, ξεπέρασε τα δύο τρισεκατομμύρια δολάρια, πυροδοτώντας ένα νέο ράλι ανόδου στις αμερικανικές χρηματαγορές. Ακόμη και έτσι βρέθηκε «μόλις» στην τρίτη θέση μετά τη Microsoft (3,09 τρισ. δολάρια) και την Apple (2,77 τρισ. δολάρια). Το μεγαλύτερο σχετικό ερώτημα όμως που απασχόλησε οικονομολόγους, δημοσιογράφους και πολιτικούς τις τελευταίες ημέρες είναι αν θα υπάρξει σύντομα ο πρώτος τρισεκατομμυριούχος στην ιστορία. Αφορμή αποτέλεσε η πρόβλεψη που έκανε η βρετανική οργάνωση Oxfam, κατά τη διάρκεια των εργασιών του Νταβός, ότι ο πρώτος άνθρωπος θα δει την προσωπική του περιουσία να φτάνει το ένα εκατομμύριο εκατομμύρια σε διάστημα μιας δεκαετίας. Ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών Ντάρελ Γουέστ, υπολόγισε ότι ο Ελον Μάσκ χρειάζεται να αυξάνει την περιουσία του κατά 6% για 20 χρόνια ώστε να φτάσει το τρισεκατομμύριο (από περίπου 250 δισ. που έχει σήμερα). Αν σκεφτεί όμως κανείς ότι οι πέντε πλουσιότεροι άνθρωποι στον κόσμο διπλασίασαν τις περιουσίες τους από το 2020 (κερδίζοντας κατά μέσο όρο 14 εκατ. δολάρια την ώρα), το «μοιραίο» μπορεί να συμβεί πολύ συντομότερα.
Παραδόξως οι πρώτοι που έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου για την έλευση του πρώτου τρισεκατομμυριούχου δεν ήταν οργανώσεις της Αριστεράς, αλλά θεσμοί και ιδρύματα όπως το ΔΝΤ και το Brookings Institute, που δεν φημίζονται για τις σοσιαλιστικές θέσεις τους, αλλά έχουν δημιουργηθεί για να προστατεύσουν το σύστημα που παράγει δισεκατομμυριούχους. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο σε έρευνά του είχε υποστηρίξει ότι η πρωτοφανής ανισότητα έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην παρ’ ολίγον κατάρρευση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος το 2008. Από την πλευρά του το Brookings επεσήμαινε πρόσφατα ότι αυτού του είδους η συσσώρευση πλούτου ακυρώνει κάθε έννοια υγιούς ανταγωνισμού, καθώς επιτρέπει στους σύγχρονους «Ροκφέλερ» να επενδύουν σε επιχειρήσεις lobbying αλλά και στον έλεγχο των ΜΜΕ, μέσω των οποίων αποκτούν τον έλεγχο του πολιτικού και μιντιακού κατεστημένου.
Αν και αυτές οι αναλύσεις απλώς κομίζουν γλαύκα εις Αθήνας, για κάθε στοιχειωδώς σοβαρό επικριτή του καπιταλισμού το γεγονός ότι εκφέρονται από πυλώνες του ίδιου του συστήματος μαρτυρά τον φόβο για την οικονομική αστάθεια που θα φέρει η κλιμάκωση των ανισοτήτων. Όπως σημείωνε πρόσφατα ο οικονομικός αναλυτής του Economist και του Guardian, Ντάνκαν Γουέλντον, από το 1916, όταν ο Ροκφέλερ ανακηρύχθηκε ο πρώτος δισεκατομμυριούχος της ιστορίας, η ανθρωπότητα χρειάστηκε να γνωρίσει το Κραχ του 1929 και τη Μεγάλη Ύφεση έως ότου το σύστημα να μετριάσει αυτές τις ανισότητες και οι εργαζόμενοι να ανακτήσουν διαπραγματευτική ισχύ. Εμείς θα προσθέταμε ότι χρειάστηκε να γνωρίσει και έναν παγκόσμιο πόλεμο.
