Άρης Χατζηστεφάνου | Η Εφημερίδα των Συντακτών 29/07/2023
Ένα ιντερνετικό φαινόμενο πέρασε σαν καταιγίδα πάνω από την αμερικανική βιομηχανία του θεάματος, προσφέροντας αρκετή δροσιά, αλλά και πολλά ερωτήματα για το μέλλον του αμερικανικού κινηματογράφου. Οι ταινίες «Barbie» και «Oppenheimer» σάρωσαν στα ταμεία, αφήνοντας όμως αρκετούς κριτικούς με την αίσθηση ότι θα ήταν καλύτερα αν το Χόλιγουντ είχε αντιμετωπίσει τον πατέρα της ατομικής βόμβας εξίσου σκληρά με την Μπάρμπι.
Κάθε μεγάλη ταινία του Χόλιγουντ συνοδεύεται από σχετικά προϊόντα όπως αφίσες, κούπες του καφέ ή ακόμη και ολοκληρωμένα videogames. Για πρώτη φορά στην ιστορία του κινηματογράφου όμως, πριν από λίγες ημέρες, κυκλοφόρησαν προϊόντα για μια ταινία που δεν υπήρξε ούτε θα υπάρξει ποτέ: το Barbenheimer. Η λέξη, που προκύπτει από τις ταινίες «Barbie» της Γκρέτα Γκέργουιγκ και «Oppenheimer» του Κρίστοφερ Νόλαν, ξεκίνησε σαν αστείο στο ίντερνετ, λόγω της ταυτόχρονης κυκλοφορίας των δύο ταινιών, την ίδια ημέρα, στις ΗΠΑ. Σε λίγες ώρες όμως, το διαδίκτυο είχε κατακλυστεί από δεκάδες αφίσες της ανύπαρκτης ταινίας, οι οποίες κυκλοφορούσαν αρχικά σαν ιντερνετικά memes. Σύντομα έκαναν την εμφάνισή τους και τα πρώτα τρέιλερ της «ταινίας», που δημιουργήθηκαν με εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης και στα οποία η Μπάρμπι βρισκόταν επικεφαλής του Σχεδίου Μανχάταν για την κατασκευή της πρώτης ατομικής βόμβας. Όταν πλέον το φαινόμενο Barbenheimer είχε φτάσει να γίνει λήμμα 3.000 λέξεων στη Wikipedia, μπορούσες να αγοράσεις ένα T-shirt της ταινίας από 16 δολάρια.
Το Barbenheimer λειτούργησε τελικά σαν πολλαπλασιαστής και για τις δύο παραγωγές, καθώς χιλιάδες θεατές από εντελώς διαφορετικά ακροατήρια αποφάσισαν να δουν και τις δύο ταινίες – κατά προτίμηση την ίδια μέρα. Παρά το γεγονός πάντως ότι οι ηθοποιοί μπήκαν γρήγορα στο κλίμα, προωθώντας ο ένας την ταινία του άλλου, το φαινόμενο του Barbenheimer δεν φαίνεται να ξεκίνησε από τις εταιρείες παραγωγής, αλλά από το κοινό που αντέγραφε τις τεχνικές πωλήσεων της βιομηχανίας του θεάματος. Το φαινόμενο αποκτά σίγουρα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον χώρο της διαφήμισης και της επικοινωνίας, καθώς αποτελεί μια γιγαντιαία, αυτοδημιούργητη επιχείρηση «προώθησης» ενός… ανύπαρκτου προϊόντος.
«Γιατί η μανία του Barbenheimer είναι ανίκητη» αναρωτιόταν το περιοδικό ΤΙΜΕ, ενώ το The Atlantic υποστήριζε ότι αν το Χόλιγουντ δεν εκμεταλλευτεί την τρομακτική ευκαιρία για να ορθοποδήσει οικονομικά, θα έχει πραγματοποιήσει ένα στρατηγικό λάθος. «Το Barbenheimer δίνει ώθηση στην οικονομία» ανέφερε το CNN, εξηγώντας ότι σύμφωνα με την Bank of America, οι κάτοχοι πιστωτικών καρτών αύξησαν τον Ιούλιο τις δαπάνες τους για διασκέδαση κατά 13,2% σε σχέση με το περασμένο έτος, ακολουθώντας σε σημαντικό βαθμό τον θόρυβο που προκάλεσε η κυκλοφορία των δύο ταινιών.
Εξίσου μεγάλο ενδιαφέρον πάντως παρουσιάζει το γεγονός ότι κριτικοί κινηματογράφου αλλά ακόμη και πολιτικοί αναλυτές αναγκάστηκαν να σχολιάζουν ταυτόχρονα δυο ταινίες που, αν και φαντάζουν ολότελα διαφορετικές, στην πραγματικότητα μοιράζονται πολλά στοιχεία. Με μια ελαφρά αφαίρεση, θα μπορούσε κανείς να δει ότι η χρήση της πρώτης ατομικής βόμβας που δημιούργησε ο Οπενχάιμερ, σηματοδοτεί την απόλυτη κυριαρχία των ΗΠΑ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την επιβολή του αμερικανικού οικονομικού μοντέλου, το οποίο θα γεννήσει και την Μπάρμπι – ένα από τα ισχυρότερα σύμβολα του καταναλωτισμού στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα.
Ενώ όμως οι δημιουργοί της ταινίας «Barbie» δε διστάζουν να καυτηριάσουν αυτό το καταναλωτικό «ολοκαύτωμα», αλλά και την πατριαρχική κοινωνία που εκπροσωπεί η ηρωίδα τους, ο σκηνοθέτης Κρίστοφερ Νόλαν αντιμετωπίζει με το γάντι τον Οπενχάιμερ – μία από τις σημαντικότερες αλλά και πιο αμφιλεγόμενες προσωπικότητες του προηγουμένου αιώνα. Το γεγονός λόγου χάρη ότι κατέδωσε αρκετούς συνεργάτες και φίλους του ως κομμουνιστές στη διαβόητη Επιτροπή Αντιαμερικανικών Υποθέσεων του γερουσιαστή Μακάρθι περνά σε δεύτερη μοίρα στην ταινία, η οποία προτιμά να παρουσιάσει τον διακεκριμένο θεωρητικό φυσικό σαν θύμα και όχι σαν θύτη στο αντικομμουνιστικό κυνήγι μαγισσών. Παρ’ όλα αυτά, αρκετοί ιστορικοί έχουν υποστηρίξει ότι ο Οπενχάιμερ δε διέφερε σε τίποτα από τον καταδότη Ελία Καζάν, αλλά γλίτωσε τελικά το στίγμα επειδή το FBI και η κυβέρνηση Αϊζενχάουερ αποφάσισαν να του αφαιρέσουν την πρόσβαση σε διαβαθμισμένα κρατικά έγγραφα.
Εξίσου προβληματική κρίθηκε από ορισμένους και η έλλειψη οπτικού υλικού για τις φρικτές επιπτώσεις του βομβαρδισμού στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι, όπως και η σιωπηρή αποδοχή της επίσημης αμερικανικής γραμμής ότι η χρήση ατομικών όπλων ήταν επιβεβλημένη – παρά το γεγονός ότι η Ιαπωνία είχε χάσει πρακτικά τον πόλεμο.
Ακόμη και οι πιο σκληροί επικριτές της ταινίας πάντως μένουν σε γενικές γραμμές ικανοποιημένοι από την απόδοση αρκετών ιστορικών γεγονότων (με εξαίρεση κάποια αμερικανικά σημαιάκια που έχουν 50 αστέρια, ενώ μέχρι το 1959 οι ΗΠΑ είχαν ακόμη μόνο 48 Πολιτείες). Οι περισσότεροι μάλιστα συμφωνούν ότι έχει τελικά ενδιαφέρον να παρακολουθήσει κανείς και τις δύο ταινίες μαζί, όπως προστάζει το φαινόμενο Barbenheimer.
Και αν μας ρωτήσετε ποια ταινία πρέπει να δείτε πρώτη (θέμα που απέκτησε τεράστιες διαστάσεις στο ίντερνετ, αλλά και στα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης), θα σας απαντήσουμε με μια φράση του κριτικού κινηματογράφου του Guardian, Στιούαρτ Χέριτατζ. Να δείτε οπωσδήποτε πρώτα την «Barbie», υποστήριζε ο Χέριτατζ, εξηγώντας ότι σε διαφορετική περίπτωση «αισθάνεσαι σαν να έχει εισβάλει μια ομάδα από κλόουν περιοδεύοντος τσίρκου στην κηδεία της μητέρας σου. Και αυτό σίγουρα δεν είναι ωραίο».
