του Ανδρέα Κοσιάρη
Στο πλαίσιο της συνέντευξης τύπου στη ΔΕΘ του αρχηγού του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξη Τσίπρα, τέθηκε ερώτηση συνολικά για το ζήτημα του προσφυγικού/μεταναστευτικού και συγκεκριμένα για την επέκταση του τείχους στα σύνορα του Έβρου από την κυβέρνηση. Ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, επεκτείνοντας την απάντησή του, φάνηκε να θέτει ένα δίλημμα στους ανθρώπους που φτάνουν στη χώρα μας είτε κυνηγημένοι είτε κυνηγώντας μια καλύτερη ζωή: Απέλαση ή εκμετάλλευση.
Απαντώντας σε δημοσιογραφική ερώτηση, αφού πρώτα «δικαιολόγησε» παλιότερη ρήση του για «τη θάλασσα» που «δεν έχει σύνορα» και ξεκαθάρισε πως ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι «επί της αρχής κατά του φράχτη στον Έβρο», ο κ. Τσίπρας επέλεξε να επεκταθεί παίρνοντας την ευκαιρία «να πει μια σκέψη».
Προχώρησε έπειτα στη διαπίστωση πως «στην ύπαιθρο, αλλά και στα μεγάλα αστικά κέντρα που είναι τουριστικά κέντρα, υπάρχει τεράστιο έλλειμμα εργατικών χεριών — και στους αγρότες γης και στον τουρισμό, παντού στην αγορά». Εάν έμενε εκεί, η διαπίστωσή του από μόνη της δεν θα ήταν λανθασμένη. Όμως η «σκέψη» του κ. Τσίπρα δεν είχε ολοκληρωθεί.
Συνέχισε μιλώντας για εργασίες που «για λόγους που δεν είναι της ώρας να συζητήσουμε, οι Έλληνες συμπολίτες μας δεν επιθυμούν να τις κάνουν». Εκεί, στους «λόγους που δεν είναι της ώρας να συζητήσουμε», βρίσκεται το κλειδί της σκέψης του Τσίπρα, έστω κι αν αυτός επέλεξε να τους προσπεράσει με μία μη αναφορά.
Διότι η συνέχεια της σκέψης του, τον οδήγησε να θέσει ένα δίλημμα, όχι στον δημοσιογράφο στον οποίο απαντούσε ή σε όσους πολίτες παρακολουθούσαν τη συνέντευξή του, αλλά στους ίδιους τους πρόσφυγες και τους μετανάστες που φτάνουν στην Ελλάδα.
«Αφού η Ευρώπη τους λέει “δεν περνάτε”, να τους πούμε κι εμείς, δεν περνάτε, πράγματι, γιατί η Ευρώπη έχει κλείσει τα σύνορα. Αλλά, εάν έρθετε εδώ θα ξέρετε ότι έχετε δύο επιλογές: ή να γυρίσετε πίσω ή να ενταχθείτε με τους όρους που το ελληνικό κράτος προβλέπει να ενταχθείτε. Που σημαίνει να μπείτε σε μία παραγωγική διαδικασία, που σημαίνει η ερειπωμένη ύπαιθρος να αποκτήσει εργάτες γης, που σημαίνει ότι δεν θα κάθεστε για να σας δίνουμε επιδόματα μέχρι να βρείτε τον τρόπο να φτάσετε στην Ευρώπη, με smugglers, με διακινητές. Είναι μια άλλη αντίληψη, που κάποια στιγμή πρέπει να τη συζητήσουμε σοβαρά».
Αν κανείς συνδέσει τους «λόγους» για τους οποίους οι «Έλληνες συμπολίτες δεν επιθυμούν να κάνουν» τις συγκεκριμένες δουλειές, με την πρόταση του Αλέξη Τσίπρα να τις κάνουν οι πρόσφυγες και οι μετανάστες, θα δει πόσο πραγματικά ακροδεξιά στη λογική της είναι αυτή η πρόταση. Διότι αυτοί οι «λόγοι», τους οποίους ο Τσίπρας δεν θέλησε να συζητήσει, δεν είναι κάποια αόριστη «έλλειψη επιθυμίας» των Ελλήνων να τις κάνουν, κάποια «τεμπελιά». Οι λόγοι είναι πως το μοντέλο πάνω στο οποίο χτίστηκε η αγροτική παραγωγή της Ελλάδας τις τελευταίες δεκαετίες (όπως και ο τουριστικός τομέας, τον οποίο ο Τσίπρας αρχικά ανάφερε κι έπειτα ξέχασε), απαιτεί πάμφθηνα εργατικά χέρια, έλλειψη εργατικών δικαιωμάτων και τραγικές συνθήκες ζωής κι εργασίας.
Αυτό που πρότεινε ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι κάτι το καινούριο — είναι ακριβώς αυτό που κάνει όλα αυτά τα χρόνια το ελληνικό κράτος και το παραγωγικό μοντέλο που, αν δεν επέβαλε, στην καλύτερη των περιπτώσεων επέτρεψε να ανθήσει. Η ελληνική αγροτική παραγωγή «χτίστηκε» με τον ιδρώτα και το αίμα μεταναστών από την Αλβανία, το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές κ.α. Η «πρόταση» του Τσίπρα είναι να προστεθούν σε αυτούς και οι νέοι πρόσφυγες και μετανάστες, από τη Συρία, το Αφγανιστάν, τη Σομαλία κ.ο.κ., ώστε «να αποκτήσει η ερειπωμένη ύπαιθρος εργάτες γης». Ώστε να βρεθούν νέοι σύγχρονοι σκλάβοι να χύσουν ιδρώτα και συχνά κυριολεκτικά αίμα στα χωράφια για ψίχουλα, και να έχουν οι μεγαλοαγρότες κάποιον να μαστιγώσουν ή να πυροβολήσουν όταν διεκδικήσει τα λίγα δεδουλευμένα του.
Ο Τσίπρας θεωρεί ότι «δεν είναι της ώρας να συζητήσουμε» τους λόγους που υπάρχει έλλειψη εργατικών χεριών σε συγκεκριμένους τομείς, διότι ξέρει πως αν συζητήσουμε αυτούς τους λόγους, θα χρειαστεί να συζητήσουμε για μια ευρύτερη αναδιάταξη του παραγωγικού μοντέλου, το οποίο δεν θα έχει ανάγκη «φθηνά χέρια» ντόπιων ή ξένων. Ένα παραγωγικό μοντέλο που δεν θα εκμεταλλεύεται την ανάγκη για το κέρδος, που θα προσφέρει αξιοπρεπή εργασία και διαβίωση.
Θα πρέπει να είναι ξεκάθαρο: η ένταξη των προσφύγων και των μεταναστών στη χώρα, προϋποθέτει φυσικά τη συμμετοχή τους στη ζωή αυτής της χώρας, οικονομική, κοινωνική, πολιτική. Όμως αυτή η συμμετοχή τους, δεν μπορεί να γίνει «με τους όρους που το ελληνικό κράτος προβλέπει», όταν οι όροι αυτοί είναι εκμετάλλευση, καταπίεση και φτώχεια.
Δεν είναι συμμετοχή και ένταξη το καθεστώς σύγχρονης σκλαβιάς. Δεν είναι «ανθρωπισμός» το να λες, «χρειάζομαι φθηνά εργατικά χέρια στα χωράφια και τον τουρισμό, αν δεν θες φύγε». Είναι το ακριβώς αντίθετο, σφιχταγκαλιασμένη με τον καπιταλισμό ακροδεξιά.
Δυο καρπούζια στην ίδια μασχάλη
Σε ίδιου τύπου μισόλογα, προς ικανοποίηση ενός συντηρητικού ακροατηρίου στο οποίο φαίνεται πως στοχεύει, προχώρησε ο κ. Τσίπρας και λίγο νωρίτερα, ασκώντας μεν κριτική στην πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο προσφυγικό και στον ρόλο της Τουρκίας, αλλά από περιορισμένη σκοπιά. Λέγοντας πως «οι μεταναστευτικές ροές δεν είναι ένα ελληνοτουρκικό ζήτημα, είναι ένα ευρωτουρκικό ζήτημα», περιορίστηκε στην επισήμανση πως πρέπει η Τουρκία «να σταματήσει να υποστηρίζει, εν πάση περιπτώσει, τους διακινητές, να υποδαυλίζει τους διακινητές».
Όμως τα προβλήματα της συμφωνίας Ευρωπαϊκής Ένωσης-Τουρκίας, δεν περιορίζονται εκεί. Ξεκινούν από την ίδια την αρχή της, που ορίζει αυθαίρετα την Τουρκία ως «ασφαλή χώρα» για τους πρόσφυγες, και της αναθέτει τον ρόλο του «δεσμοφύλακα» για λογαριασμό της Ευρώπης — τον ίδιο ρόλο που για την Ελλάδα ο κ. Τσίπρας υποτίθεται πως απορρίπτει.
Η διατήρηση αυτού του βολικού μύθου είναι θεμελιώδης για την πολιτική, όχι μόνο συνολικά της Ευρώπης, αλλά και συγκεκριμένα του ελληνικού κράτους. Η Τουρκία είναι ταυτόχρονα μια χώρα επιθετική προς τους γείτονές της, πολεμοχαρής, καταπιεστική με τα δικαιώματα των μειονοτήτων και των ευάλωτων πληθυσμών, που διοικείται από «Σουλτάνο» και εργαλειοποιεί τους πρόσφυγες — αλλά επίσης και μία «ασφαλής» για τους πρόσφυγες χώρα, στην οποία οφείλουν να παραμείνουν, έστω και δια της βίαιης επαναπροώθησης.
Οι εκπρόσωποι του ελληνικού κράτους έχουν πλέον γίνει εξπέρ στη διατήρηση αυτών των δύο ογκωδέστατων καρπουζιών κάτω από την ίδια μασχάλη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η πρόσφατη υπόθεση των προσφύγων στη νησίδα του Έβρου. Το ελληνικό κράτος έπρεπε ταυτόχρονα να υποστηρίζει ότι οι πρόσφυγες ήταν σε τουρκικό έδαφος, άρα σε έδαφος χώρας που είναι ασφαλής για αυτούς κι άρα η Ελλάδα δεν είχε κάποια υποχρέωση διάσωσής τους — και αντιθετικά να υποστηρίζει πως όταν «βρέθηκαν» σε ελληνικό έδαφος, υπεύθυνες για το δράμα τους ήταν οι τουρκικές αρχές που τους έσπρωξαν εκεί, που τους εργαλειοποίησαν στον «υβριδικό» τους πόλεμο εναντίον της Ελλάδας.
Μια χώρα που χρησιμοποιεί ευάλωτους πληθυσμούς ως «εργαλείο» σε έναν «υβριδικό πόλεμο», δεν μπορεί να είναι ασφαλής για αυτούς. Πόσο μάλλον εάν κανείς προσθέσει τις επιθέσεις που δέχονται οι πρόσφυγες στην Τουρκία από ακροδεξιές ομάδες και από τις τουρκικές αρχές ασφαλείας, τους υποχρεωτικούς επαναπατρισμούς σε περιοχές όπου ακόμα κινδυνεύουν κ.α. Όμως η Ελλάδα θέλει ταυτόχρονα και η Τουρκία να εκμεταλλεύεται τους πρόσφυγες, και να είναι μια ασφαλής χώρα για αυτούς, διότι και στις δύο περιπτώσεις, η Ελλάδα αποποιείται των ευθυνών της.
Το αποτέλεσμα είναι οι πρόσφυγες και οι μετανάστες να είναι θύματα σε κάθε περίπτωση και από κάθε πλευρά. Όπως εκείνοι στον Έβρο, που οι τουρκικές αρχές τους έσπρωχναν προς την Ελλάδα, και οι ελληνικές αρχές τους έστελναν πίσω, μπαλάκι στη γενικότερη αδιαφορία και ανευθυνότητα.
Ο Αλέξης Τσίπρας, άξιος εκπρόσωπος της συνέχειας του ελληνικού κράτους, δεν φάνηκε πρόθυμος να ξεστρατίσει από όλα αυτά. Αντίθετα, υπέκυψε στα ακροδεξιά ένστικτα του «κέρδους από την κρίση». Θέλησε ρητορικά να συνδυάσει τον «ανθρωπισμό» με την εκμετάλλευση, όμως σε όποιον τον άκουσε προσεκτικά, έμεινε μόνο η γεύση της εκμετάλλευσης.
