Είκοσι δύο οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μεταξύ των οποίων το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες και το ελληνικό τμήμα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, καταγγέλλουν με κοινή τους δήλωση την πρακτική των ελληνικών αρχών να υποβάλλουν τις νέες αφίξεις αιτούντων άσυλο σε μαζική, παράνομη κράτηση στα Κλειστά Κέντρα Ελεγχόμενης Πρόσβασης στα νησιά της Σάμου και της Λέσβου.
Όπως τονίζουν οι οργανώσεις, πρόκειται για μία πρακτική παράνομη σύμφωνα με την ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία, καθώς πλέον των 4.000 ανθρώπων που έφτασαν σε ελληνικό έδαφος από τον Ιούλιο 2023 υπόκεινται σε «αυτόματη και de facto κράτηση». Επιπρόσθετα, στα Κλειστά Κέντρα οι αιτούντες άσυλο κρατούνται σε «απάνθρωπες και εξευτελιστικές συνθήκες» με ανεπάρκεια τροφίμων και νερού, παραβιάσεις ιδιωτικότητας και 24ωρη παρακολούθηση, ενώ σημαντικά περιορισμένη είναι η πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη.
Αναλυτικά η κοινή δήλωση των οργανώσεων:
Κοινή δήλωση – Παράνομη κράτηση και επιδείνωση συνθηκών: Πάνω από 4000 αιτούντες άσυλο κρατούνται παράνομα στη Σάμο και τη Λέσβο
Σε μια άκρως ανησυχητική εξέλιξη, οι αιτούντες άσυλο στα νησιά του Αιγαίου, Σάμο και Λέσβο, τίθενται μαζικά υπό παράνομη κράτηση υπό άθλιες συνθήκες στα χρηματοδοτούμενα από την ΕΕ Κλειστά Κέντρα Ελεγχόμενης Πρόσβασης (ΚΚΕΠ), ενώ περιμένουν την καταγραφή των αιτήσεων ασύλου τους. Μετά την απότομη αύξηση των αφίξεων αιτούντων άσυλο από την Τουρκία από τον Ιούλιο του 2023, πάνω από 4.000 άτομα έχουν κρατηθεί εντός των ΚΚΕΠ.
Η κλιμακούμενη άφιξη αιτούντων άσυλο έχει αποκαλύψει την αδυναμία των αρχών να διαχειριστούν αποτελεσματικά την εισροή αυτή. Ως αποτέλεσμα, εφαρμόστηκε μια πολιτική αυτόματης και de facto κράτησης όλων των νεοαφιχθέντων, η οποία οδήγησε σε μαζικές παραβιάσεις του δικαιώματος στην ελευθερία σύμφωνα με το άρθρο 5 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Η πρακτική αυτή ενέχει τον κίνδυνο να παραβιάσει το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ που απαγορεύει τα βασανιστήρια και την απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση και παραβιάζει τόσο το ελληνικό όσο και το ενωσιακό δίκαιο, το οποίο ορίζει ότι η κράτηση πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο ως έσχατη λύση και να συνοδεύεται από εξατομικευμένη εντολή κράτησης.
Παράνομη De Facto Κράτηση
Αυτή η πρακτική της αυτόματης κράτησης των αιτούντων άσυλο είναι παράνομη για διάφορους λόγους:
1. Παραβιάζει την απαίτηση ότι η κράτηση πρέπει να χρησιμοποιείται ως έσχατο μέτρο.
2. Οι άνθρωποι κρατούνται για μεγάλα χρονικά διαστήματα (περίπου ένα μήνα) χωρίς να υπάρχει η απαιτούμενη από τον νόμο εξατομικευμένη γραπτή απόφαση ή αιτιολόγηση για την κράτησή τους.
3. Στις περιπτώσεις όπου οι αιτούντες λαμβάνουν γραπτά έγγραφα που δικαιολογούν την κράτησή τους, αντί για ένταλμα κράτησης δίνεται εντολή «περιορισμού της ελευθερίας», γεγονός που δεν αντικατοπτρίζει με ακρίβεια την πραγματικότητα του εγκλεισμού.
4. Η αιτιολόγηση αυτής της de facto κράτησης δεν αξιολογείται ατομικά, και δίνεται σταθερά μια γενική αιτιολόγηση ότι «οι διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης δεν έχουν ολοκληρωθεί».
Απάνθρωπες και Εξευτελιστικές Συνθήκες Κράτησης
Αμφότερα τα δύο ΚΚΕΠ υπέβαλαν τους νεοαφιχθέντες σε απάνθρωπες και εξευτελιστικές συνθήκες:
– Στη Σάμο, εκατοντάδες άτομα έχουν περιοριστεί στις «Ζώνες Προσωρινής Φιλοξενίας» του ΚΚΕΠ, κλειστούς χώρους με κοντέινερ που περιβάλλονται από συρματοπλέγματα. Οι ζώνες αυτές επανδρώνονται από την αστυνομία, βρίσκονται υπό 24ωρη επιτήρηση και οι κάτοικοι έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε επείγουσα ιατρική περίθαλψη. Τα κινητά τηλέφωνα και οι κωδικοί πρόσβασης λαμβάνονται από την αστυνομία κατά την άφιξη για αρκετές ημέρες, με αποτέλεσμα να παραβιάζεται η ιδιωτική ζωή των αιτούντων και να εμποδίζεται η πρόσβασή τους σε ουσιαστική υποστήριξη.
– Στη Λέσβο, τα νεοαφιχθέντα άτομα κρατούνται de facto μέσα σε μεγάλους χώρους συγκέντρωσης, όπου άνδρες, γυναίκες, παιδιά και ευάλωτες ομάδες στεγάζονται μαζί χωρίς επαρκή μέτρα προστασίας της ιδιωτικής ζωής ή ασφάλειας. Οι συνθήκες σε αυτούς τους χώρους είναι άθλιες, με ανεπαρκή κλινοσκεπάσματα, φαγητό και νερό, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να πεινάνε συνεχώς και να μην έχουν κατάλληλο ρουχισμό.
Η ιατρική πρόσβαση είναι σοβαρά περιορισμένη και στα δύο ΚΚΕΠ και η απουσία επαγγελματιών υγείας κατά την άφιξη παραβιάζει τόσο την ελληνική εθνική νομοθεσία όσο και την οδηγία της ΕΕ για τις συνθήκες υποδοχής.
Είκοσι δύο οργανώσεις, ζητούν επειγόντως τον άμεσο τερματισμό της παράνομης πρακτικής της συστηματικής de facto κράτησης των ανθρώπων κατά την άφιξή τους και εν αναμονή της καταγραφής των αιτήσεων ασύλου τους. Η απροετοιμασία των αρχών για την αύξηση των αφίξεων δεν μπορεί να δικαιολογήσει τη μαζική παραβίαση του δικαιώματος των ατόμων στην ελευθερία και την απαλλαγή από απάνθρωπη μεταχείριση.
Υπογράφουν,
Οργανώσεις στη Σάμο και τη Λέσβο:
- Avocats sans Frontières France
- Fenix Humanitarian Legal Aid
- Greek Council for Refugees (GCR)
- Human Rights Legal Project
- I Have Rights (IHR)
- Just Action
- Legal Centre Lesvos
- Médecins Sans Frontières-Greek Section
- Samos Volunteers
- Skills Factory
- Yoga and Sport with Refugees
Άλλες οργανώσεις:
- Be Aware And Share (BAAS)
- The Border Violence Monitoring Network
- Equal Legal Aid
- Greek Forum of Migrants
- HumanRights360
- Jesuit Refugee Service Greece (JRS)
- Lighthouse Relief
- Mobile Info Team
- Northern Lights Aid
- Project Armonia
- Refugee Legal Support
