Του Παναγιώτη Παπαδομανωλάκη
Πηγή: ΚΟΜΜΟΝ
Μετά από τις αποτυχημένες απόπειρες της ακροδεξιάς αντιπολίτευσης να ανατρέψει το αποτέλεσμα των εκλογών του Περού, η εκλογική αρχή επιβεβαίωσε τη νίκη του Πέδρο Καστίγιο. Η κινητοποίηση των φτωχότερων στρωμάτων και των ανθρώπων της υπαίθρου απέναντι στη βία της δεξιάς, έδωσε τη δυνατότητα για αλλαγή σελίδας σε μια χώρα που εδώ και δεκαετίες κυριαρχείται από τον νεοφιλελευθερισμό και τον ιμπεριαλιστικό παράγοντα.
Προεκλογικές αντιφάσεις
Ο Καστίγιο, ο γιος δύο αναλφάβητων αγροτών, δάσκαλος δημοτικού σχολείου και επικεφαλής σωματείου, που διακρίθηκε στη νικηφόρα απεργία δασκάλων του 2017, κέρδισε τις εκλογές απέναντι στην ακροδεξιά Κέικο Φουτζιμόρι, κόρη του πρώην δικτάτορα Αλμπέρτο Φουτζιμόρι. Ο ίδιος κατέβηκε ως επικεφαλής της προεδρικής καμπάνιας του Peru Libre, το οποίο ιδεολογικά πρόσκειται στον μαρξισμό-λενινισμό και τον μαριατεγκουισμό.
Επικεφαλής του κόμματος είναι ο Βλαντιμίρ Σερόν, γιατρός με σπουδές στην Κούβα, υποστηρικτής της μπολιβαριανής επανάστασης στη Βενεζουέλα, της ΛΔ Κίνας, της Κορέας, ενώ έχει μιλήσει θετικά υπέρ της ρωσικής κυβέρνησης. Η αταλάντευτη στάση του Peru Libre απέναντι στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό, ιδιαίτερα σε μια περίοδο νέου ψυχρού πολέμου, εξηγεί την τοποθέτηση νέας πρέσβη των ΗΠΑ στο Περού. Ο λόγος για την Λίζα Κέννα, πρώην σύμβουλο του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο, εννέα έτη βετεράνος στην Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών (CIA) και αξιωματούχος του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ στο Ιράκ.
Ωστόσο, ο Καστίγιο προεκλογικά κράτησε αποστάσεις από την ιδεολογία του Peru Libre, του οποίου άλλωστε ο ίδιος δεν είναι μέλος, ξεκαθαρίζοντας πως ο ίδιος δεν είναι κομμουνιστής. Αποστάσεις κράτησε και από τον τσαβισμό, υπεραμυνόμενος ωστόσο της δημοκρατικής νομιμότητας της μπολιαβαριανής κυβέρνησης. Σε μια ομιλία απευθυνόμενη σε ξένες επιχειρήσεις δήλωσε ότι δεν θα κρατικοποιήσει εταιρείες στο Περού, όπως λένε οι θέσεις του Peru Libre, αλλά θα προχωρήσει σε αντιμονοπωλιακές ρυθμίσεις και επαναδιαπραγμάτευση των φοροαπαλλαγών, ώστε να επιτευχθεί αύξηση των προϋπολογισμών για την εκπαίδευση και την υγεία κατά τουλάχιστον 10% του ΑΕΠ του Περού.
Ισχυρή αριστερή παρουσία στο υπουργικό συμβούλιο
Το υπουργικό συμβούλιο της νέας κυβέρνησης έχει ισχυρή παρουσία εκπροσώπων αριστερών και κοινωνικών κινημάτων, απορρίπτοντας τα σενάρια μετατόπισης προς το κέντρο και αυξάνοντας την αναστάτωση της δεξιάς. Ο Γκουίντο Μπελίντο, μέλος του Peru Libre και καταγόμενος από το Κούσκο, την αρχαία πρωτεύουσα των Ίνκας, ορκίστηκε πρωθυπουργός στην ιθαγενή γλώσσα Κέτσουα. Εναντίον του Μπελίντο εκκρεμεί δίκη για «απολογητική στην τρομοκρατία», αδίκημα σύμφωνα με την περουβιανή νομοθεσία, καθώς σε παλαιότερη συνέντευξή του υπερασπίστηκε τα ανθρώπινα δικαιώματα των μελών της μαοϊκής αντάρτικης ομάδας «Φωτεινό Μονοπάτι». Η επιλογή του πρωθυπουργού προκάλεσε τις αντιδράσεις τόσο της δεξιάς αντιπολίτευσης, όσο και των κεντρώων συμμάχων του Καστίγιο, με τους τρεις βουλευτές του Μωβ κόμματος να δηλώνουν πως δεν θα δώσουν ψήφο εμπιστοσύνης στον Μπελίντο. Ο ιθαγενής σοσιαλιστής δεσμεύτηκε πως ως πρωθυπουργός θα αντιμετωπίσει τον ρατσισμό, τις έμφυλες και ταξικές διακρίσεις και την ομοφοβία.
Το υπουργείο Υγείας θα διευθύνεται από τον Ερνάντο Σεβάλο, εκπρόσωπο υγείας του Καστίγιο κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας και πρώην ηγέτη του αριστερού μετώπου Broad Front, το οποίο εστιάζει στην οικολογική ατζέντα, τις αντιμονοπωλιακές μεταρρυθμίσεις, τη βελτίωση της τοπικής παραγωγής και των συνθηκών εργασίας, όπως και την εξάλειψη του ρατσισμού σε βάρος των ιθαγενών πληθυσμών. Ως βουλευτής, ο Σεβάλο προώθησε νόμους που σχετίζονται με τη βελτίωση του εργασιακού καθεστώτος των εργαζομένων στον τομέα της υγείας. Σήμερα έχει να αντιμετωπίσει την επέλαση της πανδημίας και την ενίσχυση του εμβολιαστικού προγράμματος, καθώς το Περού υπέστη ένα από τα υψηλότερα κατά κεφαλή ποσοστά θανάτου κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Ως υπουργός Εξωτερικών τοποθετείται ο κοινωνιολόγος και ακτιβιστής Έκτωρ Μπεζάρ, μια ιστορική προσωπικότητα που σε ηλικία 27 ετών, ταξίδεψε στην Κούβα όπου πήρε μέρος στην Κουβανική Επανάσταση. Στη συνέχεια επέστρεψε στο Περού, όπου υπήρξε συνιδρυτής του αντάρτικου Εθνικού Απελευθερωτικού Στρατού του Περού κατά την δεκαετία του ’60 και φυλακίστηκε από το 1966 έως το 1970. Αποφυλακίστηκε από την επαναστατική κυβέρνηση του Χουάν Βελάσκο Αλβαράντο, για να αναλάβει την εθνική μεταρρύθμιση της γης. Η πρώτη του κίνηση ως υπουργός Εξωτερικών ήταν να προσκαλέσει τον Βενεζουελάνο ομόλογό του Χόρχε Αρεάσα, ο οποίος βρισκόταν στο Περού για να παρακολουθήσει τη συμβολική τελετή ορκωμοσίας του Καστίγιο στο Αγιακούτσο, όπου διεξήχθη η μάχη που το 1824 έβαλε τέλος στην ισπανική αποικιοκρατία στη Νότια Αμερική.
Στο υπουργείο Παιδείας θα είναι υπεύθυνος ο Χουάν Καντίγιο Λεόν, ο οποίος αναγνωρίστηκε από το «The Global Teacher Prize 2017» ως ένας από τους 50 καλύτερους παιδαγωγούς στον κόσμο για τη χρήση τεχνολογιών κατάρτισης. Υπουργός Γυναικών και Ευάλωτων πληθυσμών τοποθετήθηκε η κοινωνιολόγος Ανάχι Ντουράντ Γκεβάρα, ενεργό μέλος του αριστερού κινήματος Nuevo Perú, ενώ η ίδια έχει πρωτοστατήσει στους αγώνες κατά της πατριαρχίας και της ομοφοβίας. Το Υπουργείο Παραγωγής θα διευθύνεται από τον Ιβάν Κίσπε, πρώην μέλος του Broad Front, και το Υπουργείο Εξωτερικού Εμπορίου από τον Roberto Sanchez, ο οποίος ήταν πρόεδρος του κόμματος «Μαζί για το Περού». Στο υπουργείο Πολιτισμού ορίστηκε ο ποιητής, συγγραφέας, τραγουδοποιός και πρώην υποψήφιος πρόεδρος του ιθαγενικού Εθνικού Κόμματος της Ενωμένης Αναγέννησης (RUNA) Τσίρο Γκάλβεζ, ο οποίος ορκίστηκε ντυμένος με μια παραδοσιακή φορεσιά των Κέτσουα.
Μετριοπαθής επιλογή στο υπουργείο Οικονομικών
Η καθυστέρηση στην ανακοίνωση του υπουργού Οικονομικών προκάλεσε την αντίδραση των αγορών σε βάρος του περουβιανού νομίσματος, υπό τον φόβο να ορκιστεί κάποιος αριστερός ριζοσπάστης. Ωστόσο, ο Καστίγιο επέμεινε στην επιλογή του μετριοπαθή αριστερού Πέδρο Φράνκε, οικονομικού εκπροσώπου της προεκλογικής εκστρατείας του, ο οποίος στο παρελθόν έχει εργαστεί στην Παγκόσμια Τράπεζα, τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας, τη Δια-Αμερικανική Τράπεζα Ανάπτυξης, το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών, την Κεντρική Τράπεζα του Περού, ενώ υπήρξε Γενικός Διευθυντής της EsSalud (2011-2012) και Εκτελεστικός Διευθυντής του Ταμείου Συνεργασίας για την Κοινωνική Ανάπτυξη (Foncodes).
Ο Φράνκε έχει δηλώσει πως δεν θα ακολουθήσει τον δρόμο της Κούβας ή της Βενεζουέλας: «Δεν θα πραγματοποιήσουμε απαλλοτριώσεις, δεν θα κάνουμε κρατικοποιήσεις, δεν θα κάνουμε γενικευμένους ελέγχους τιμών, δεν θα πραγματοποιήσουμε ελέγχους συναλλαγών που σας εμποδίζουν να αγοράζετε και να πουλάτε δολάρια και να παίρνετε δολάρια από τη χώρα». Σύμφωνα με τον ίδιο, το οικονομικό σύστημα που σκοπεύει να οικοδομήσει η νέα κυβέρνηση προσιδιάζει σε αυτό της Βολιβίας, προσαρμοσμένο στις εθνικές συνθήκες του Περού. Το οικονομικό σχέδιο της κυβέρνησης, το οποίο ορισμένοι αναλυτές περιγράφουν ως «evocorreismo» αναφερόμενοι στους πρώην προέδρους της Βολιβίας και του Ισημερινού, εξηγείται από τον Φράνκε ως μια «λαϊκή οικονομία της αγοράς», με ελευθερία δράσης του ιδιωτικού τομέα σε συνδυασμό και αναδιανεμητική κρατική παρέμβαση.
Κατά την ορκωμοσία του, ο υπουργός Οικονομικών δήλωσε πως προτεραιότητα του κυβερνητικού σχεδίου θα είναι η οικονομική ανάκαμψη με τη δημιουργία ενός εκατομμυρίου θέσεων εργασίας τον πρώτο χρόνο διακυβέρνησης, μέσω ενός προγράμματος δημόσιων επενδύσεων που θα δημιουργήσει άμεση και έμμεση απασχόληση, της πίστωσης με χαμηλά επιτόκια στον αγροτικό τομέα, και η ενίσχυση της τοπικής παραγωγής με την προώθηση της εκβιομηχάνισης. Διευκρινίζοντας ότι η πρότασή του βασίζεται σε υπεύθυνη δημοσιονομική και νομισματική πολιτική και νομισματικό ισοζύγιο, υποσχέθηκε να αναγκάσει την Εθνική Εποπτεία Τελωνείων και Διοίκησης (SUΝΑΤ) να εισπράξει τα χρέη των μεγάλων εταιρειών αντί να κυνηγήσει μικρούς επιχειρηματίες.
Το μεγαλύτερο έργο για το οποίο δεσμεύτηκε το νέο Υπουργείο Οικονομικών είναι η κατασκευή τελεφερίκ στη Λίμα που μπορεί να διανύσει περισσότερα από 100 χιλιόμετρα (10 φορές μεγαλύτερο από εκείνο της Βολιβίας), το οποίο θα επιτρέψει στους κατοίκους της Σαν Χουάν Ντε Λουριγκάντσο, οι οποίο πρέπει να υποφέρουν δύο ή τρεις ώρες για να πάνε στη δουλειά τους, να ταξιδεύουν σε 20 λεπτά στα άλλα αστικά κέντρα.
Καθυστερημένα ανακοινώθηκε η επιλογή του Χουάν Καράσκο Μιλλόνες στο Υπουργείο Εσωτερικών και Δικαιοσύνης, ο οποίος αντιμετωπίζει έναν νομικό πόλεμο από το δικαστικό κατεστημένο, με την Εισαγγελία του Περού να προσπαθεί να ακυρώσει την υπουργοποίησή του.
Οι προκλήσεις της κυβέρνησης
Στα 200 χρόνια από την ανεξαρτησία του Περού και με τη χώρα να αντιμετωπίζει μια βαθιά πολιτική, οικονομική και υγειονομική κρίση, το σύνθημα του Peru Libre «Όχι πια φτωχοί σε μια πλούσια χώρα», κατάφερε να εκπροσωπήσει τις πιο καθυστερημένες αγροτικές περιοχές, τα συνδικάτα, τους αγρότες και τα λαϊκά στρώματα στις πόλεις. Πάνω από το 30% του πληθυσμού είναι κάτω από το όριο της φτώχειας, ενώ η επέλαση της COVID-19 και η διαχείρισή της από τη δεξιά κυβέρνηση έχει επιδεινώσει την κατάσταση. Σε μια οικονομία, στην οποία 7 στους 10 Περουβιανούς σύμφωνα με το ΔΝΤ αναγκάζονται σε άτυπες μορφές εργασίας, τα υγειονομικά πρωτόκολλα ήταν αδύνατο να εφαρμοστούν χωρίς εισοδηματική στήριξη. Η χώρα σήμερα έχει τον δεύτερο υψηλότερο κατά κεφαλήν αριθμό κρουσμάτων στη Λατινική Αμερική πίσω από τη Χιλή, και τον δεύτερο υψηλότερο αριθμό σε απόλυτους αριθμούς μετά τη Βραζιλία.
Σε αυτές τις συνθήκες, ο Καστίγιο ανακοίνωσε πως θα αρνηθεί τον μισθό του προέδρου και θα διατηρήσει την εργασία και την αμοιβή του ως δάσκαλος στο δημοτικό σχολείο, υποσχόμενος να προτείνει στην Εθνοσυνέλευση να μειώσει κατά 50% τα εισοδήματα εφ’ όρου ζωής των βουλευτών και των υπουργών. Στην ορκωμοσία του, ο νέος πρόεδρος του Περού επανέλαβε τη δέσμευσή του για την ίδρυση Συντακτικής Συνέλευσης, η οποία αποτέλεσε βασικό άξονα της προεκλογικής του εκστρατείας. Το νέο Σύνταγμα που αναμένεται να επικυρωθεί με πανεθνικό δημοψήφισμα, πρόκειται να αντικαταστήσει το ισχύον χουντικό Σύνταγμα του δικτάτορα Φουτζιμόρι, το οποίο παραμένει σε ισχύ στο Περού. Η δηλωμένη πρόθεση του προέδρου είναι να ξεριζώσει τα σύμβολα της αποικιοκρατίας και να προωθήσει ένα πολυφυλετικό, ανεκτικό και κυρίαρχο Περού.
Ωστόσο, η νέα κυβερνητική ομάδα του Καστίγιο πρέπει να ζητήσει «ψήφο εμπιστοσύνης» στο Κογκρέσο τις επόμενες ημέρες, όπου το κέντρο και η δεξιά αντιπολίτευση έχουν την πλειοψηφία. Μπορεί ο νέος πρόεδρος να δηλώνει πως δεν θα ακολουθήσει τον μπολιβαριανό δρόμο, ωστόσο η δεξιά πλειοψηφία του Κογκρέσου φαίνεται διατεθειμένη να ακολουθήσει τον δρόμο της πραξικοπηματικής βενεζουελάνικης δεξιάς, χρησιμοποιώντας τα όργανα που ελέγχει για να εμποδίσει το κυβερνητικό έργο, ενώ ήδη καλεί σε νέες κινητοποιήσεις βάζοντας στο στόχαστρο τον μαρξιστή πρωθυπουργό Μπελίντο. Η παραίτηση του επικεφαλής της κοινής διοίκησης των ενόπλων δυνάμεων του Περού, στρατηγού Σεζάρ Αστουδίλο, αποτέλεσε μια ένδειξη δυσαρέσκειας του στρατιωτικού κατεστημένου απέναντι σε προθέσεις που διατυπώνονται για εκδημοκρατισμό των σωμάτων ασφαλείας.
Μιλώντας σε έναν λαό που προέρχονταν από φτωχότερες περιοχές του Περού και βγήκε στους δρόμους για να υπερασπιστεί τη νέα κυβέρνηση υπό το σύνθημα «Νέο σύνταγμα ή θάνατος», ο Βλαντιμίρ Σερόν του Peru Libre σήκωσε το γάντι: «Συμπατριώτες, η επανάσταση δεν γίνεται ποτέ στα επίσημα κοινοβούλια, η επανάσταση γίνεται σε ανεπίσημα κοινοβούλια, στον δρόμο, με λαϊκές οργανώσεις».
Ροζ παλίρροια και η δική μας Αμερική
H εκλογική νίκη του Καστίγιο αποτελεί ένα ακόμα σημείο της αντιφατικής διαδικασίας μιας νέας Ροζ Παλίρροιας στη Λ. Αμερική, που διεκδικεί ξανά την κυριαρχία της από τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό και τις ντόπιες αστικές τάξεις. Παρά τα διαφορετικά πολιτικά τους προγράμματα και τα όρια που έχει το καθένα από αυτά, η άνοδος των αριστερών κυβερνήσεων, δίπλα στις επαναστάσεις σε Κούβα, Βενεζουέλα και Νικαράγουα, αποτελεί ένα βήμα στην ολοκλήρωση της ηπείρου πέρα από τους ιμπεριαλιστικούς συνασπισμούς. Αυτό έχει τεράστια αξία σε μια εποχή που τα σοσιαλιστικά και τα αντι-ιμπεριαλιστικά προγράμματα στις χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου, αναζητούν νέους τρόπους συνεργασίας.
Kατά την επίσκεψή του στο Περού για την ορκωμοσία, ο σοσιαλιστής πρώην πρόεδρος της Βολιβίας Έβο Μοράλες πρότεινε τη δημιουργία Συμβουλίου Παραγωγών Φύλλων Κόκας των Άνδεων, κατακρίνοντας τον υποκριτικό «πόλεμο κατά των ναρκωτικών» από τις ΗΠΑ που στοχοποιεί τις καλλιέργειες που προορίζονται για φαρμακευτική και θρεπτική χρήση, την ώρα που το εμπόριο ναρκωτικών «ανθεί» όπου υπάρχουν αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις. Ο σημερινός αριστερός Βολιβιανός πρόεδρος, Λούις Άρσε, πρότεινε την ίδρυση ενός διεθνούς υπουργικού συμβουλίου ανάμεσα στα δύο κράτη, με την παρουσία κοινωνικών κινημάτων. H Βολιβία, η Νικαράγουα και η Αργεντινή αναγνώρισαν από τις πρώτες τη νέα κυβέρνηση, ενώ συγχαρητήριες επιστολές έστειλαν το κυβερνών κόμμα του Μεξικού, το MAS και το Εργατικό Κόμμα Βραζιλίας.
Ο Νικολάς Μαδούρο συνεχάρη τον Καστίγιο, τονίζοντας πως μια αλλαγή ξεκίνησε στην χώρα. Σε μήνυμα που μετέφερε εκ μέρους του ο υπουργός Εξωτερικών της Βενεζουέλας, αναφέρει πως ο Καστίγιο είναι «ένας ταπεινός άνθρωπος που γράφει την ιστορία χέρι-χέρι με τον ταπεινό περουβιανό λαό». To ίδιο και ο πρόεδρος της Κούβας Κανιέλ Ντίαζ, ο οποίος έκανε λόγο για «ιστορική νίκη».
Οι Ηνωμένες Πολιτείες έδειξαν από την πρώτη στιγμή την επιθυμία τους να αποτρέψουν τη συμμαχία των λαών της δικής μας Αμερικής, με τον Άντονι Μπλίνκεν να καλεί τη νέα κυβέρνηση του Περού να έχει έναν «εποικοδομητικό ρόλο» όσον αφορά τη Βενεζουέλα, την Κούβα και τη Νικαράγουα.