του Mouin Rabbani*
Το Διεθνές Δικαστήριο εξέδωσε δελτίο τύπου στο οποίο αναφέρει ότι την ερχόμενη Παρασκευή «θα εκδώσει το βούλευμά του» ως απάντηση στο «αίτημα της Νότιας Αφρικής για την ένδειξη προσωρινών μέτρων» στην υπόθεση σχετικά με την «Εφαρμογή της Σύμβασης για την Πρόληψη και την Τιμωρία της Γενοκτονίας στη Λωρίδα της Γάζας (Νότια Αφρική κατά Ισραήλ)».
Πολλοί άνθρωποι, δικαίως τρομοκρατημένοι από τη γενοκτονική εκστρατεία του Ισραήλ κατά του παλαιστινιακού λαού στη Λωρίδα της Γάζας, περιμένουν από το ΔΔ να διατάξει μια συνολική κατάπαυση του πυρός. Κατά την άποψή τους αυτό είναι το λιγότερο που μπορεί και πρέπει να κάνει το ΔΔ. Θα θεωρήσουν οτιδήποτε λιγότερο ως αποτυχία της Νότιας Αφρικής, προδοσία του παλαιστινιακού λαού και κατηγορητήριο για το ΔΔ και μάλιστα για το ίδιο το διεθνές δίκαιο.
Η δική μου άποψη είναι ότι το θέμα αυτό θα πρέπει να εξεταστεί πολύ διαφορετικά και να κριθεί με διαφορετικά κριτήρια.
Το ΔΔ μπορεί να απαντήσει με διάφορους τρόπους στην αίτηση της Νότιας Αφρικής. Μπορεί να αποφασίσει ότι η Νότια Αφρική δεν έχει παρουσιάσει μια αληθοφανή υπόθεση στην οποία το Ισραήλ πρέπει να απαντήσει, να αρνηθεί να διατάξει οποιαδήποτε προσωρινά μέτρα και να θεωρήσει ουσιαστικά την υπόθεση λήξασα. Το Δικαστήριο μπορεί επίσης να αποφασίσει ότι η Νότια Αφρική δεν έχει αποδείξει ότι υπάρχει διαφορά μεταξύ της Νότιας Αφρικής και του Ισραήλ, όπως ορίζεται από τη Σύμβαση για τη Γενοκτονία, και να απορρίψει την υπόθεση για τεχνικούς λόγους.
Οποιοδήποτε από τα δύο σενάρια θα ήταν μια σαφής ήττα για τη Νότια Αφρική και τους Παλαιστίνιους, και ουσιαστικά για ίδια την έννοια της διεθνούς δικαιοσύνης. Οι περισσότεροι ειδικοί θεωρούν ότι οποιοδήποτε από αυτά τα σενάρια είναι το λιγότερο πιθανό αποτέλεσμα, κυρίως επειδή η νομική ομάδα της Νότιας Αφρικής παρουσίασε μια τόσο λεπτομερή και πειστικά τεκμηριωμένη νομική και πραγματική υπόθεση, ενώ η αντίκρουση του Ισραήλ ήταν συγκριτικά αδύναμη.
Εάν το Δικαστήριο διατάξει πράγματι προσωρινά μέτρα, δεν δεσμεύεται από αυτά που ζήτησε η Νότια Αφρική. Μπορεί να υιοθετήσει όλα, μερικά, ή εντελώς διαφορετικά από αυτά που πρότεινε η Νότια Αφρική.
Στα σχετικά προηγούμενα, στη Βοσνία και στη συνέχεια στη Μιανμάρ, το ΔΔ αρκέστηκε σε γενικές εντολές που διέταζαν το κατηγορούμενο κράτος να «λάβει όλα τα μέτρα που έχει στη διάθεσή του» για να αποτρέψει πράξεις που ισοδυναμούν με το έγκλημα της γενοκτονίας ή συμβάλλουν σε αυτό. Με τον τρόπο αυτό μπορεί ακόμη και να απαγορεύσει συγκεκριμένες πράξεις που προσδιορίζονται στη Σύμβαση, όπως η σκόπιμη επιβολή συνθηκών ζωής που υπολογίζεται ότι θα επιφέρουν τη φυσική καταστροφή της απειλούμενης ομάδας.
Το ΔΔ όντως διέταξε κατάπαυση του πυρός στην περίπτωση της Ουκρανίας, αλλά όπως μου επισημάνθηκε σε απάντηση σε προηγούμενο νήμα, επρόκειτο για μια εντελώς διαφορετική περίπτωση. Η Ουκρανία δεν ισχυρίστηκε ότι ήταν θύμα γενοκτονίας, αλλά ότι οι ανυπόστατες ρωσικές κατηγορίες για γενοκτονία κατά της Ουκρανίας χρησιμοποιούνταν από τη Ρωσία για να δικαιολογήσει στρατιωτικές επιχειρήσεις στο ουκρανικό έδαφος. Σε αυτή τη βάση, η Ουκρανία ζήτησε και το ΔΔ διέταξε τη Ρωσία να σταματήσει τις επιχειρήσεις αυτές.
Αν και η Νότια Αφρική ζήτησε στην παρούσα υπόθεση από το Δικαστήριο να διατάξει την «άμεση» αναστολή των ισραηλινών στρατιωτικών επιχειρήσεων στη Λωρίδα της Γάζας, προκειμένου να αποτραπούν περαιτέρω ισραηλινές παραβιάσεις της Σύμβασης για τη Γενοκτονία, δεν έχει ζητήσει από το Δικαστήριο να αποφανθεί συγκεκριμένα για τη νομιμότητα των στρατιωτικών επιχειρήσεων του Ισραήλ κατά της Λωρίδας της Γάζας. Επομένως, το ΔΔ είναι εξαιρετικά απίθανο να εκφράσει την άποψή του επί του θέματος, κηρύσσοντας, για παράδειγμα, παράνομη ή εγγενώς γενοκτονική την ισραηλινή επιχείρηση «Σιδηρό Ξίφος» και διατάσσοντας με βάση αυτό το σκεπτικό την παύση της.
Με βάση τα παραπάνω δεν περιμένω από το ΔΔ – το οποίο δεν λειτουργεί σε κενό αέρος – να μπει οικειοθελώς σε μια πολιτική σφηκοφωλιά και να διατάξει κατάπαυση του πυρός. Ακόμα και αν το έκανε, μια τέτοια απόφαση θα ήταν άμεσα «νεκρή», καθώς το Ισραήλ έχει ήδη δηλώσει ότι θα την αγνοήσει.
Το Δικαστήριο δεν έχει την εξουσία να επιβάλει τις αποφάσεις του. Αυτός ο ρόλος επιτελείται από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Και όσο οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν μόνιμο μέλος του Συμβουλίου που ασκεί βέτο, θα μπλοκάρουν κάθε προσπάθεια του ΔΔ να εμποδίσει το Ισραήλ να διαπράξει γενοκτονία. Από έγκυρη πηγή γνωρίζω ότι το σύνταγμα των ΗΠΑ θα περιλαμβάνει σύντομα μια 28η τροπολογία που θα κωδικοποιεί την ισραηλινή ατιμωρησία.
Κατά την άποψή μου, θα ήταν επομένως λάθος να κρίνουμε το βούλευμα του ΔΔ της Παρασκευής από το αν ζητά ή όχι κατάπαυση του πυρός. Δεν θα το κάνει, για λόγους που δεν σχετίζονται σε μεγάλο βαθμό με την ουσία αυτής της υπόθεσης, και ακόμη και αν το έκανε αυτό θα είχε μόνο συμβολική αξία και μηδενικό αντίκτυπο στο έδαφος.
Πολύ πιο σημαντικό, κατά την άποψή μου, είναι το αν το Δικαστήριο θα εκδώσει προσωρινά μέτρα γενικώς. Εάν κάνει οτιδήποτε άλλο εκτός από το να απορρίψει την προσφυγή της Νότιας Αφρικής, αυτό θα είχε τεράστια σημασία, διότι αυτό σημαίνει ότι το ανώτατο δικαστήριο του κόσμου έχει κρίνει ότι η Νότια Αφρική έχει προβάλει μια εύλογη υπόθεση ότι το Ισραήλ παραβιάζει τη Σύμβαση για τη Γενοκτονία και ότι οι ισχυρισμοί της αξίζουν μια πλήρη ακρόαση. Σκεφτείτε το ως μια επίσημη κατηγορία που απαιτεί μια σωστή και πλήρη δίκη. Και οποιαδήποτε προσωρινά μέτρα σημαίνουν ότι θα υπάρξει αυτή η πλήρης δίκη.
Όπως έχει σημειωθεί αλλού, το Δικαστήριο δεν αποφασίζει σε αυτό το στάδιο αν το Ισραήλ είναι ή όχι ένοχο για το έγκλημα της γενοκτονίας. Αντίθετα, εξετάζει μόνο αν η Νότια Αφρική έχει κατηγορήσει εύλογα το Ισραήλ για γενοκτονία, και αν ναι, ποια «προσωρινά μέτρα» απαιτούνται για την αποτροπή ανεπανόρθωτης βλάβης μέχρι την ολοκλήρωση των ακροάσεων. Εάν πράγματι προχωρήσει σε αυτό το στάδιο, οι ακροάσεις αυτές αναμένεται να διαρκέσουν αρκετά χρόνια. (Η υπόθεση της Βοσνίας ξεκίνησε το 1993 και ολοκληρώθηκε το 2007, η υπόθεση της Μιανμάρ ξεκίνησε το 2019 και παραμένει σε εξέλιξη).
Ενώ όλα είναι πιθανά την Παρασκευή, συμπεριλαμβανομένης μιας απόφασης του ΔΔ που είτε απορρίπτει την υπόθεση είτε διατάσσει κατάπαυση του πυρός, πολλοί ειδικοί δεν αναμένουν τίποτα από τα δύο. Αντίθετα, φαίνεται να πιστεύουν ότι το Δικαστήριο θα συμφωνήσει να προχωρήσει η υπόθεση και θα υιοθετήσει πιο γενικά προσωρινά μέτρα. Αυτό θα ήταν, όπως σημειώνεται, εξαιρετικά σημαντικό. Σημαίνει ότι το Ισραήλ κατηγορείται νόμιμα για γενοκτονία, που θεωρείται ευρέως το πιο σοβαρό έγκλημα που υπάρχει, «το έγκλημα των εγκλημάτων».
Το κράτος που ισχυρίζεται ότι είναι «Φως για τα έθνη», που ισχυρίζεται ότι διαθέτει «τον πιο ηθικό στρατό στον κόσμο», επειδή πολεμά σύμφωνα με τον κώδικα της «καθαρότητας των όπλων», και που ισχυρίζεται ότι υπάρχει για να μην γίνει «ποτέ ξανά», θα βρεθεί κατηγορούμενο ότι σκόπιμα επιδιώκει να καταστρέψει μια ομάδα ανθρώπων με βάση την ταυτότητά τους, και θα αναγκαστεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Ένας προβολέας προς τα έθνη, αποφασισμένος να το κάνει για άλλη μια φορά. Ανεξάρτητα από το τελικό αποτέλεσμα, πρόκειται για μια κηλίδα από την οποία το Ισραήλ δεν θα συνέλθει ποτέ.
Είμαι υπόχρεος στον Ardi Imseis, καθηγητή δικαίου στο Πανεπιστήμιο Queen’s, για την επισήμανση μιας ακόμη σημαντικής πτυχής ενός διατάγματος του ΔΔ σχετικά με τα προσωρινά μέτρα: «Η Σύμβαση δεν αφορά μόνο την τιμωρία του εγκλήματος της γενοκτονίας, αλλά και την πρόληψη του εγκλήματος της γενοκτονίας. Από τη στιγμή που έχουμε μια αληθοφανή υπόθεση γενοκτονίας, η οποία υπονοείται αν το Δικαστήριο εκδώσει διαταγή προσωρινών μέτρων, ενεργοποιείται μια θετική υποχρέωση εκ μέρους των άλλων υπογραφόντων τη Σύμβαση για τη Γενοκτονία: να αποτρέψουν τη γενοκτονία. Αυτό οδηγεί στην ανάγκη να προσαρμόσουν τις δικές τους πολιτικές έναντι των ενεργειών της κατοχικής δύναμης στη Γάζα, συμπεριλαμβανομένων των μεταφορών όπλων και της διπλωματικής προστασίας».
Με άλλα λόγια, κρίνετε το διάταγμα του ΔΔ την Παρασκευή από το αν εγκρίνει ή απορρίπτει την αίτηση της Νότιας Αφρικής, όχι με βάση το αν διατάσσει ή όχι μέτρα που το Ισραήλ θα αγνοήσει και οι ΗΠΑ θα καταστήσουν άνευ νοήματος.
Αξίζει επίσης να αναλογιστούμε πόσο μακριά έχει φτάσει η Νότια Αφρική από τότε που το καθεστώς της λευκής μειονότητας ήταν ένας από τους στενότερους συμμάχους του Ισραήλ. Με δεδομένο το μακρύ και άθλιο ιστορικό συμμαχιών του Ισραήλ με αντισημίτες, δεν θα πρέπει να αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι πολλοί από τους ηγέτες του κυβερνώντος Εθνικού Κόμματος του νοτιοαφρικανικού καθεστώτος του απαρτχάιντ, όπως οι D.F Malan, H.F. Verwoerd, John Vorster και P.W. Botha, υποστήριξαν ενεργά τους Ναζί κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ή άλλως υποστήριζαν ανοιχτά αντισημιτικές πολιτικές. Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του 1970 και 1980 τόσο το Ισραήλ όσο και η Νότια Αφρική ήταν διεθνείς παρίες, φέρνοντας αυτά τα θεσμικά ρατσιστικά, υπεροπτικά κράτη ακόμη πιο κοντά. Οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες υποπτεύονταν έντονα ότι πραγματοποίησαν από κοινού μια πυρηνική δοκιμή στον Ινδικό Ωκεανό το 1979. Όμοιος ομοίω…
Σήμερα βέβαια η Νότια Αφρική είναι ένας από, αν όχι ο ηγέτης του ελεύθερου κόσμου, ενώ οι ΗΠΑ και η ΕΕ απλώς ποζάρουν, κηρύττοντας συνθήματα – όπως βλέπουμε σήμερα στη Γάζα – που πρωτίστως τιμώνται στην πράξη.
Και μιλώντας για πυρηνικά όπλα και υποκριτική πόζα, ο Ισραηλινός υπουργός Amichai Eliyahu τάχθηκε σήμερα για άλλη μια φορά υπέρ της ρίψης πυρηνικής βόμβας στη Λωρίδα της Γάζας. «Ακόμη και στη Χάγη γνωρίζουν τη θέση μου», σημείωσε.
Γιατί μιλάει τόσο θρασύτατα; Επειδή όταν προηγουμένως υποστήριξε τον πυρηνικό πόλεμο στα τέλη του 2023, κάθε δυτική πρωτεύουσα αγνόησε τη γενοκτονική του υποστήριξη και έκανε τα στραβά μάτια. Επειδή η επίσημη θέση τους είναι ότι το Ισραήλ δεν κατέχει τα πυρηνικά όπλα που διαθέτει και ότι μόνο το Ιράν αποτελεί κίνδυνο διάδοσης. Έτσι λειτουργεί η αποσυντιθέμενη, βασισμένη σε κανόνες, διεθνής τάξη τους.
*Ο Mouin Rabbani είναι Ολλανδο-Παλαιστίνιος δημοσιογράφος και αναλυτής της Μέσης Ανατολής. Το κείμενο αποτελεί μετάφραση ανάρτησής του στο X (πρώην Twitter).
