Άρης Χατζηστεφάνου
Λένε ότι η μόνη αναφορά που θα βρει κανείς στο έργο του Καρόλου Μαρξ για τη λέξη δίαιτα, αφορά την Ομοσπονδιακή Δίαιτα, δηλαδή το κοινοβούλιο της Γερμανίας. Οι επικριτές του μεγάλου στοχαστή υποστηρίζουν ότι ο Μαρξ δεν ασχολήθηκε επαρκώς με θέματα που αφορούν την βιομηχανία τροφίμων και κυρίως την στάση του ανθρώπου απέναντι στα ζώα με τα οποία τρέφεται.
Το οποίο δεν είναι αλήθεια, όπως εξηγεί σε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο του στο Monthly Review ο John Bellamy Fster.
Σε αρκετά σημεία του έργου του συναντάμε αναφορές στην κακοποίηση των ζώων στη σύγχρονη βιομηχανία τροφίμων. “Σε αυτές τις φυλακές” έγραφε ο Μαρξ αναφερόμενος στις εγκαταστάσεις εκτροφής “τα ζώα γεννιούνται και παραμένουν ακίνητα μέχρι να πεθάνουν. To ερώτημα είναι εάν αυτό το σύστημα συνδέεται με το σύστημα εκτροφής το οποίο προκαλεί ανώμαλη ανάπτυξη των ζώων προκειμένου να αυξήσει την ποσότητα κρέατος και την περιεκτικότητα σε λίπος”.
Η πείνα είναι πείνα, αλλά η πείνα που χορταίνει με μαγειρεμένο κρέας που τρώγεται με μαχαίρι και πηρούνι είναι μια πείνα διαφορετική από εκείνη που καταβροχθίζει ωμό κρέας με τα χέρια, τα νύχια και τα δόντια. Η παραγωγή παράγει άρα όχι μόνο το αντικείμενο αλλά και τον τρόπο της κατανάλωσης, όχι μόνο αντικειμενικά αλλά και υποκειμενικά. Η παραγωγή δημιουργεί λοιπόν τον καταναλωτή.
Καρλ Μαρξ, Grundrisse, τομ. Α’)
Σε μια πολύ ενδιαφέρουσα υποσημείωση στον πρώτο τόμο του Κεφαλαίου ο Μαρξ περιγράφει τον διαφορετικό τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αντιμετώπιζαν τα ζώα όταν ήταν σκλάβοι και πως αυτός άλλαξε όταν έγιναν μισθωτοί σκλάβοι. Ως σκλάβοι οι άνθρωποι αντιμετώπιζαν τα ζώα σαν όντα που υποφέρουν και αυτά καθώς τα αφεντικά τα χρησιμοποιούν σαν μέσα παραγωγής και τα υπέβαλλαν στην ίδια εκμετάλλευση με τους ανθρώπους. Όταν όμως μετατράπηκαν σε μισθωτούς εργάτες άρχισαν και αυτοί να κακοποιούν τα ζώα καθώς πίστευαν ότι οι ίδιοι είναι πλέον ελεύθεροι.
Σε κάθε περίπτωση ο Μαρξ συνέδεε την κακοποίηση των ζώων με το εκάστοτε σύστημα παραγωγής αντιμετωπίζοντας τον άνθρωπο ως αναπόσπαστο τμήμα της φύσης. Αηδίαζε με τον τρόπο που αντιμετώπιζε ο καπιταλισμός τα ζώα αλλά αναζητούσε την αιτία του προβλήματος στη λειτουργία του συστήματος και όχι σε… όσους εργάζονται σε κρεοπωλεία, όπως κάνει τμήμα του λεγόμενου μαυροπράσινου κινήματος και των ακτιβιστών βίγκαν που σπάνε τα μαγαζιά του κοσμάκη.
Η λύση που πρότεινε, δηλαδή, δεν ήταν να σταματήσουμε να τρώμε κρέας πιστεύοντας ότι έτσι θα αλλάξουμε τον κόσμο – μια ακραία (νεο)φιλελεύθερη αντίληψη, η οποία επιχειρεί να παρεισφρήσει και στα χωράφια της αριστεράς και της αναρχίας.
Η σκέψη του Μαρξ ήταν πάντα στον άνθρωπο και την ανάγκη του για τροφή, χωρίς όμως ποτέ να τον αποσπά από το φυσικό του περιβάλλον.
