Τον περασμένο μήνα, η βραβευμένη Σερβο-Βόσνια συγγραφέας Λάνα Μπάστασιτς διέκοψε τη συνεργασία της με τον γερμανικό εκδοτικό οίκο S. Fischer λόγω της αποτυχίας τού «να εκφραστεί για την εξελισσόμενη γενοκτονία που συμβαίνει στη Γάζα», αλλά και λόγω του γενικότερου κλίματος που επικρατεί στη Γερμανία προωθώντας τη λογοκρισία φωνών που ασκούν κριτική στο Ισραήλ και εκφράζουν αλληλεγγύη στην Παλαιστίνη.
Η 37χρονη συγγραφέας, που αντλεί στοιχεία για τα έργα της από τα βιώματά της στην πρώην Γιουγκοσλαβία και τα τραύματα του εθνοτικού μίσους, χαρακτήρισε «ηθικό και δεοντολογικό καθήκον» τής τον τερματισμό συνεργασίας με τον γερμανικό εκδοτικό οίκο, που αφορούσε το επόμενο βιβλίο της και θα της παρείχε «χρήματα για να βγάλω έναν ολόκληρο χρόνο».
Η ηθική της στάση, όμως, ήρθε με περαιτέρω κόστος καθώς, όπως δημοσιοποίησε η ίδια η Μπάστασιτς, οι αυστριακοί λογοτεχνικοί οργανισμοί Literaturfest Salzburg και Literaturhaus NÖ ακύρωσαν την επικείμενη φιλοξενία και ανάγνωση των έργων της που επρόκειτο να λάβει χώρα τον Μάιο του 2024.
«Αγαπητή Λάνα», έγραψαν σε επιστολή τους προς τη συγγραφέα, την οποία δημοσιοποίησε η ίδια. «Σας ευχαριστούμε για άλλη μια φορά για το ενδιαφέρον σας για τη φιλοξενία και ανάγνωση τον Μάιο του 2024. Όπως και πολλοί άλλοι, παρακολουθούμε στενά τη συζήτηση γύρω από την απόφασή σας να εγκαταλείψετε τον εκδοτικό οίκο S. Fischer, και έχουμε συμμετάσχει σε εντατικές συζητήσεις για το θέμα τις τελευταίες ημέρες. Όσο και αν εκτιμούμε τα βιβλία σας, υπό τις δεδομένες συνθήκες, πρέπει δυστυχώς να αποσύρουμε την πρόσκλησή μας. Η παραμονή σας στο Literaturhaus NÖ και η συμμετοχή σας στο Φεστιβάλ Λογοτεχνίας του Σάλτσμπουργκ θα συνεπαγόταν αναπόφευκτα μια τοποθέτηση εκ μέρους μας που δεν επιθυμούμε και έρχεται σε αντίθεση με τον ρόλο μας».
Η Μπάστασιτς δημοσιοποίησε όμως και την απάντησή της προς τους λογοτεχνικούς οργανισμούς, η οποία αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα ηθικής στάσης σε μια εποχή που πολλοί καλλιτέχνες επιλέγουν τη σιωπή απέναντι στην τρομοκρατία:
«Αγαπητή Άννα,
Χάριν της αλήθειας και της διαφάνειας, θα ήθελα να σας υπενθυμίσω πως το ενδιαφέρον ήταν δικό σας, δεδομένου πως εσείς με προσκαλέσατε. Η απόφασή σας να άρετε την πρόσκλησή μου είναι μια ξεκάθαρη τοποθέτηση από μέρους σας. Ας γίνει επίσης ξεκάθαρο πως πρόκειται για ακύρωση φιλοξενίας και μιας εκδήλωσης για την οποία είχαμε προηγουμένως συμφωνήσει, βάσει μονάχα της απόφασής μου να φύγω από έναν εκδοτικό οίκο. Είναι η πολιτική και ανθρώπινη άποψή μου πως τα παιδιά δεν θα έπρεπε να σφαγιάζονται και πως τα γερμανικά πολιτιστικά ιδρύματα θα έπρεπε να ξέρουν καλύτερα όταν πρόκειται για γενοκτονία. Θα πρέπει επίσης να γνωρίζετε πως έχετε προσθέσει εαυτούς στη μακρά και διαβόητη λίστα πολιτιστικών ιδρυμάτων που ακυρώνουν καλλιτέχνες οι οποίοι αρνούνται να παραμείνουν σιωπηλοί όταν ο κόσμος ουρλιάζει.
Δεν γνωρίζω τι σημαίνει για εσάς η λογοτεχνία έξω από τη δικτύωση και τις επιχορηγήσεις. Για εμένα σημαίνει, πρώτα και κύρια, μια ακλόνητη αγάπη για τα ανθρώπινα όντα και την ιερότητα της ανθρώπινης ζωής. Δεδομένου ότι με προσκαλέσατε στη φιλοξενία και το φεστιβάλ σας, θα πρέπει να έχετε γνωρίσει το έργο μου, το οποίο ασχολείται στενά με τις συνέπειες που έχει ο πόλεμος στα παιδιά. Ίσως για εσάς τα λογοτεχνικά έργα να έχουν πάρει διαζύγιο από την πραγματική ζωή, αλλά από την άλλη μάλλον δεν έχετε γνωρίσει τον πόλεμο στο πετσί σας.
Σας ευχαριστώ που ακυρώσατε την πρόσκλησή μου. Δεν θα ήθελα να είμαι μέρος ενός ακόμα θεσμού που όχι μόνο ακυρώνει καλλιτέχνες λόγω του ακτιβισμού τους, αλλά μοιάζει να νομίζει πως η σιωπή και η λογοκρισία είναι η ορθή απάντηση στη γενοκτονία. Παρόλο που γνωρίζω πως η χρηματοδότηση που λαμβάνετε εντός του συστήματος στο οποίο ζείτε πρέπει να σας έχει κάνει να ξεχνάτε τι πραγματικά αφορά η τέχνη, εξακολουθώ να θέλω να σας υπενθυμίσω πως (ευτυχώς για τους επισφαλείς συγγραφείς όπως εγώ), δεν είστε η Λογοτεχνία. Τα χρήματά σας δεν είναι η Λογοτεχνία. Ο S. Fischer δεν είναι η Λογοτεχνία. Η Γερμανία δεν είναι η Λογοτεχνία. Και εμείς, οι συγγραφείς, θα θυμόμαστε.
Λάνα Μπάστασιτς»
