Του Άρη Χατζηστεφάνου για το Sputnik
Η αντικατάσταση του Τζον Μπόλτον από τον Ρόμπερτ Ο’ Μπράιεν στη θέση του συμβούλου εθνικής ασφαλείας των ΗΠΑ, αντιμετωπίστηκε από τους περισσότερους αναλυτές σαν μια θετική εξέλιξη.
Αυτή η παρατήρηση, όμως, αν και φαντάζει αξιωματικά ορθή (αφού κανένας δεν μπορεί να σκεφτεί ένα πιο επικίνδυνο άνθρωπο από τον Μπόλτον στη συγκεκριμένη θέση) δεν είναι επαρκής για να κατανοήσουμε όσα συμβαίνουν στους διαδρόμους της Ουάσιγκτον. Το γεγονός ότι ο Ο’ Μπράιεν, σε αντίθεση με τον προκάτοχό του, δεν μοιάζει βγαλμένος από την ταινία του Στάνλεϊ Κιούμπρικ «SOS Πεντάγωνο καλεί Μόσχα», δεν αποτελεί λόγο εφησυχασμού.
Ο «χαμηλού προφίλ» πολιτικός και διπλωμάτης, όπως τον αποκαλούν τα αμερικανικά ΜΜΕ, έχει θητεύσει δίπλα σε ορισμένους από τους πιο επικίνδυνους ιέρακες της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής και η αναβάθμισή του σε σύμβουλο εθνικής ασφαλείας αποδεικνύει ότι το αμερικανικό βαθύ κράτος έχει συνέχεια.
O Ο’ Μπράιεν επελέγη προσωπικά από τον Τζορτζ Μπους ως αντιπρόσωπος των ΗΠΑ στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ και ως εκ τούτου ήταν ο σημαντικότερος συνεργάτης του Τζον Μπόλτον, ο οποίος εκείνη την εποχή ήταν πρέσβης των ΗΠΑ στον ΟΗΕ.
Ο Ο’ Μπράιεν όμως είχε εργαστεί και στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, για θέματα που αφορούν το Αφγανιστάν, επί υπουργίας της Κοντολίζα Ράις και της Χίλαρι Κλίντον, των δυο πιο φιλοπόλεμων υπουργών που έχουν ξεπηδήσει από τις τάξεις των Δημοκρατικών.
Ο Ο’ Μπράιεν υποστήριζε συχνά ότι η Αμερική χρειάζεται και πάλι έναν πρόεδρο σαν τον Ρόναλντ Ρίγκαν, δηλαδή έναν από τους πιο αντιδραστικούς πολιτικούς της σύγχρονης ιστορίας, ο οποίος κλιμάκωσε τον Ψυχρό Πόλεμο στο εξωτερικό και διέλυσε τα υπολείμματα του αμερικανικού κράτους πρόνοιας στο εσωτερικό. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι τρείς πολιτικοί στους οποίους υπηρέτησε ο Ρόμπερτ Ο’ Μπράιεν ως σύμβουλος έκρυβαν μέσα τους έναν μικρό Ρίγκαν. Ο πρώην κυβερνήτης της Μασαχουσέτης, Μιτ Ρόμνει, ήταν ορκισμένος εχθρός κάθε φιλολαϊκής πολιτικής και έδινε μάχες για να περιοριστεί κάθε ρύθμιση του χρηματοπιστωτικού συστήματος και κάθε μέτρο για την προστασία του περιβάλλοντος. Ο πρώην κυβερνήτης του Ουισκόνσιν, Σκότ Γουόκερ (ο οποίος είχε το παρατσούκλι του Darth Vader της αμερικανικής πολιτικής) αφιέρωσε το μεγαλύτερο μέρος της θητείας του στο να συνθλίψει τα συνδικάτα και κάθε μορφή κοινωνικής διεκδίκησης. Όσο για τον γερουσιαστή Τεντ Κρουζ, ήταν πρωτοπόρος στην υποδαύλιση κάθε έντασης στην εξωτερική πολιτική, από την Κούβα μέχρι τη Βόρεια Κορέα και από τη Συρία μέχρι την Κίνα.
Ίσως όμως το κοινό στοιχείο όλων των προηγούμενων αφεντικών του Ρόμπερτ Ο’ Μπράιεν είναι ότι καταδίκαζαν κάθε συνδιαλλαγή με την Τεχεράνη, και απέρριπταν εκ προοιμίου τη συμφωνία που προώθησε ο Ομπάμα για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.
Σε θέματα γεωστρατηγικής ο νέος σύμβουλος εθνικής άμυνας, προωθεί την ανάπτυξη του πολεμικού ναυτικοί των ΗΠΑ ως βασικού εργαλείου για την προβολή της αμερικανικής ισχύος. Πρόκειται ουσιαστικά για την επιστροφή της «πολιτικής των κανονιοφόρων», με την οποία οι αυτοκρατορίες προηγούμενων αιώνων επέβαλαν την πολιτική τους στα πέρατα της οικουμένης. Επί της παρούσης, ισχυρό ναυτικό σημαίνει προσπάθεια περαιτέρω αποκλεισμού της Κίνας αλλά και ελέγχου σημαντικών εμπορικών περασμάτων (πχ. στα στενά του Ορμούζ αλλά και στους νέους διαδρόμους που ανοίγονται για τη διεθνή ναυσιπλοΐα στην Αρκτική και την Ανταρκτική).
Πώς θα μεταφραστεί λοιπόν αυτό το σκοτεινό βιογραφικό στη νέα θέση του συμβούλου εθνικής ασφαλείας, σε μια περίοδο όπου η Ουάσιγκτον βρίσκεται στα πρόθυρα πολέμου με το Ιράν ενώ ο Ντόναλντ Τραμπ προσπαθεί, ανεπιτυχώς, να κλείσει το ανοιχτό μέτωπο του Αφγανιστάν και να κλιμακώσει την επίθεση στην Κίνα;
Είναι προφανές ότι ο Αμερικανός πρόεδρος επιζητούσε απλώς έναν υποψήφιο ο οποίος δε θα διέθετε το πολιτικό ανάστημα για να του αντιμιλά σε κρίσιμες αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής. Ίσως το «χαμηλό προφίλ» του Ο’ Μπράιεν να είναι θετικό σε μια περίοδο που, όπως έχουμε σημειώσει, ο Ντόναλντ Τραμπ εμφανίζεται επιφυλακτικός, για τους δικούς του λόγους, να δώσει το πράσινο φως για πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον του Ιράν.
Όσοι πίστεψαν όμως ότι θα βλέπαμε μια ριζική αλλαγή στην εξωτερική πολιτική της υπερδύναμης θα απογοητευθούν σύντομα. Ο Τραμπ διόρισε στη θέση του συμβούλου εθνικής ασφαλείας έναν ακόμη Τζον Μπόλτον… χωρίς τα μουστάκια.