Λιγότερους από δύο μήνες πριν από την έναρξη της 60ης Μπιενάλε της Βενετίας στις 20 Απριλίου, περισσότεροι από 9.000 καλλιτέχνες, εργαζόμενοι στον τομέα του πολιτισμού και άλλες προσωπικότητες συνυπογράφουν επιστολή που καλεί τη διεύθυνση του φεστιβάλ τέχνης να αποκλείσει το Ισραήλ.
Η επιστολή ξεκίνησε από την ομάδα «Συμμαχία Τέχνη Όχι Γενοκτονία» (Art Not Genocide Alliance – ANGA), η οποία επικαλείται την απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου πως είναι εύλογη η υπόθεση διάπραξης εγκλημάτων γενοκτονίας από το Ισραήλ στη Γάζα και δηλώνει πως «το να δοθεί βήμα σε τέχνη που εκπροσωπεί ένα κράτος που επιδίδεται σε συνεχιζόμενες θηριωδίες ενάντια στους Παλαιστίνιους στη Γάζα είναι απαράδεκτο. Λέμε όχι σε Γενοκτονικό Περίπτερο στην Μπιενάλε».
Στους υπογράφοντες περιλαμβάνονται εξέχουσες προσωπικότητες του κόσμου της τέχνης, πρώην και νυν εκθέτες της Μπιενάλε, επιμελητές και εργαζόμενοι στον πολιτισμό, Παλαιστίνιοι και Ισραηλινοί. Οι καλλιτέχνες Carolina Caycedo, Nan Goldin, Michael Rakowitz, Rehana Zaman και η Βρετανοπαλαιστίνια καλλιτέχνιδα Rosalind Nashashibi, γνωστή για την περίφημη ταινία της Electric Gaza (2015), είναι μεταξύ αυτών που υπέγραψαν. Άλλα αξιοσημείωτα ονόματα πέρα από τον κόσμο της τέχνης είναι η ακαδημαϊκός Ariella Aïsha Azoulay, ο οικονομολόγος Γιάνης Βαρουφάκης και ο Tariq Ali, ηγετική φυσιογνωμία της διεθνούς αριστεράς. Από τους χιλιάδες υπογράφοντες, 471 έχουν εργαστεί στο παρελθόν ή έχουν συμμετάσχει στην Μπιενάλε της Βενετίας, συμπεριλαμβανομένων των καλλιτεχνών Sin Wai Kin, η οποία παρουσιάστηκε στη διοργάνωση του 2019, και Sophie Al-Maria, η οποία επιλέχθηκε για το Ειδικό Έργο της διοργάνωσης το 2022.
Παρά το γεγονός πως η διεύθυνση του Φεστιβάλ επικαλείται «πολιτική ουδετερότητα» εντούτοις, όπως σημειώνει η επιστολή, έχει στο παρελθόν πάρει πολιτικές αποφάσεις, μη εξαιρουμένων πολλαπλών δημόσιων στηρίξεων στην Ουκρανία και καταδικών της ρωσικής εισβολής. Όμως «(η) Μπιενάλε έχει υπάρξει σιωπηλή για τις θηριωδίες του Ισραήλ κατά των Παλαιστινίων. Μας προκαλούν αποτροπιασμό αυτά τα διπλά πρότυπα», λένε οι υπογράφοντες.
Η επιστολή απαντά και στις αιτιάσεις της ισραηλινής αντιπροσωπείας στην Μπιενάλε περί ενός «θύλακα για την ελεύθερη έκφραση και δημιουργία ανάμεσα σε όλα όσα συμβαίνουν». Το κομμάτι αυτό αξίζει να αναπαραχθεί εξολοκλήρου:
«Η τέχνη δεν συμβαίνει στο κενό (πόσο μάλλον σε έναν “θύλακα”) και δεν μπορεί να υπερβεί την πραγματικότητα. Οι ευφημισμοί δεν μπορούν να διαγράψουν βίαιες αλήθειες. Κάθε έργο που εκπροσωπεί επίσημα το κράτος του Ισραήλ αποτελεί έγκριση των γενοκτονικών πολιτικών του. Δεν υπάρχει ελεύθερη έκφραση για τους Παλαιστίνιους ποιητές, καλλιτέχνες και συγγραφείς που δολοφονήθηκαν, φιμώθηκαν, φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν και εμποδίστηκαν να ταξιδέψουν στο εξωτερικό ή στο εσωτερικό από το Ισραήλ. Δεν υπάρχει ελεύθερη έκφραση στα παλαιστινιακά θέατρα και τα λογοτεχνικά φεστιβάλ που κλείνουν από το Ισραήλ. Δεν υπάρχει ελεύθερη έκφραση στα μουσεία, τα αρχεία, τις εκδόσεις, τις βιβλιοθήκες, τα πανεπιστήμια, τα σχολεία και τα σπίτια της Γάζας που είναι ερείπια από τους βομβαρδισμούς του Ισραήλ. Δεν υπάρχει ελεύθερη έκφραση στο έγκλημα πολέμου της πολιτιστικής γενοκτονίας.»
«Οποιαδήποτε επίσημη εκπροσώπηση του Ισραήλ στη διεθνή πολιτιστική σκηνή», καταλήγει η επιστολή, «αποτελεί έγκριση των πολιτικών του και της γενοκτονίας στη Γάζα. Η Μπιενάλε δίνει βήμα σε ένα γενοκτονικό κράτος-απαρτχάιντ. Κανένας θάνατος στη Βενετία. Καμία δουλειά όπως συνήθως. Όχι στο Περίπτερο Γενοκτονίας στην Μπιενάλε Βενετίας».
Εμείς, οι υπογράφοντες, ζητάμε τον αποκλεισμό του Ισραήλ από την Μπιενάλε της Βενετίας. Καθώς ο κόσμος της τέχνης ετοιμάζεται να επισκεφθεί το διοράμα του έθνους-κράτους των Τζιαρντίνι, λέμε ότι το να δοθεί βήμα σε τέχνη που εκπροσωπεί ένα κράτος που επιδίδεται σε συνεχιζόμενες θηριωδίες ενάντια στους Παλαιστίνιους στη Γάζα είναι απαράδεκτο. Λέμε όχι σε Γενοκτονικό Περίπτερο στην Μπιενάλε Βενετίας.
Το ανώτατο δικαστήριο του κόσμου, το Διεθνές Δικαστήριο, επιβεβαίωσε ότι είναι εύλογη η υπόθεση πως το Ισραήλ διαπράττει γενοκτονία κατά των Παλαιστινίων στη Γάζα. Το Διεθνές Δικαστήριο εξέδωσε προσωρινά μέτρα προειδοποιώντας το Ισραήλ να σταματήσει κάθε πράξη γενοκτονίας στη Γάζα. Η επίθεση του Ισραήλ στη Γάζα που διαρκεί μήνες — και στην πραγματικότητα πολλές δεκαετίες — συνεχίζεται ανεξαρτήτως, ενώ οι ηγέτες του διακηρύσσουν ότι είναι υπεράνω του Διεθνούς Δικαίου και διαφημίζουν ξεκάθαρα τις γενοκτονικές τους προθέσεις.
Η Μπιενάλε διαμορφώθηκε με βάση την ευρωκεντρική παγκόσμια έκθεση και διατηρεί αυτές τις γεωπολιτικές προκαταλήψεις. Τα αιτήματα να αναγνωρίσει τις φρικαλεότητες που διαπράττονται από τους συμμετέχοντες δεν είναι, ωστόσο, χωρίς προηγούμενο. Από το 1950 έως το 1968, λόγω της ευρείας παγκόσμιας καταδίκης και των εκκλήσεων για μποϊκοτάζ, η Νότια Αφρική του Απαρτχάιντ αποθαρρύνθηκε από το να εκθέτει και παραγκωνίστηκε όταν η Μπιενάλε παραχώρησε χώρους. Επίσημη απαγόρευση τέθηκε σε ισχύ το 1968 με βάση το ψήφισμα 2396 του ΟΗΕ για την αναστολή των «ανταλλαγών με το ρατσιστικό καθεστώς». Η Νότια Αφρική δεν έγινε εκ νέου δεκτή μέχρι την κατάργηση του καθεστώτος του απαρτχάιντ το 1993.
Κορυφαίες διεθνείς, παλαιστινιακές και ισραηλινές οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα υποστηρίζουν εδώ και καιρό ότι η κατοχή της Παλαιστίνης, της Δυτικής Όχθης, της Ανατολικής Ιερουσαλήμ και της Λωρίδας της Γάζας από το Ισραήλ — που κρίθηκε παράνομη με το ψήφισμα 242 του ΟΗΕ του Νοεμβρίου 1967 — αποτελεί, μαζί με τη μεταχείριση των Παλαιστινίων εντός των συνόρων του 1948, ένα σκληρό σύστημα απαρτχάιντ και ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας.
Το 2022, με τον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας να βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, η Μπιενάλε και ο επιμελητής της προέβησαν σε πολυάριθμες δημόσιες δηλώσεις υπέρ του δικαιώματος του ουκρανικού λαού στην αυτοδιάθεση, την ελευθερία και την ανθρωπιά. Η δημόσια καταδίκη της Μπιενάλε για «την απαράδεκτη στρατιωτική επίθεση της Ρωσίας» περιελάμβανε τη διακήρυξη ότι απορρίπτει «κάθε μορφή συνεργασίας με εκείνους που πραγματοποίησαν ή υποστήριξαν μια τέτοια οδυνηρή πράξη επίθεσης» και την άρνηση να «δεχθεί την παρουσία σε οποιαδήποτε από τις εκδηλώσεις της επίσημων αντιπροσωπειών, θεσμών ή προσώπων που συνδέονται με οποιαδήποτε ιδιότητα με τη ρωσική κυβέρνηση».
Η Μπιενάλε σιωπά για τις φρικαλεότητες του Ισραήλ κατά των Παλαιστινίων. Είμαστε συγκλονισμένοι από αυτά τα διπλά πρότυπα. Η επίθεση του Ισραήλ στη Γάζα αποτελεί έναν από τους πιο έντονους βομβαρδισμούς στην ιστορία. Μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου του 2023 το Ισραήλ είχε ήδη εκτοξεύσει τόνους εκρηκτικών υλών στη Γάζα ίσης ισχύος με την πυρηνική βόμβα που έπεσε στη Χιροσίμα της Ιαπωνίας το 1945. Τον Ιανουάριο του 2024 αναφέρθηκε ότι ο ημερήσιος ρυθμός θανάτων στη Γάζα υπερβαίνει αυτόν οποιασδήποτε άλλης μεγάλης σύγκρουσης του 21ου αιώνα.
Οι επιμελητές και ο καλλιτέχνης του ισραηλινού περιπτέρου εξέδωσαν μια απλοϊκή δήλωση σχετικά με την αναγκαιότητα της τέχνης σε σκοτεινούς καιρούς, επιμένοντας σε έναν «θύλακα ελεύθερης έκφρασης και δημιουργίας εν μέσω όλων όσων συμβαίνουν». Άλλο ένα διπλό πρότυπο.
Η τέχνη δεν συμβαίνει στο κενό (πόσο μάλλον σε έναν «θύλακα») και δεν μπορεί να υπερβεί την πραγματικότητα. Οι ευφημισμοί δεν μπορούν να διαγράψουν βίαιες αλήθειες. Οποιοδήποτε έργο που εκπροσωπεί επίσημα το κράτος του Ισραήλ αποτελεί έγκριση των γενοκτονικών πολιτικών του. Δεν υπάρχει ελεύθερη έκφραση για τους Παλαιστίνιους ποιητές, καλλιτέχνες και συγγραφείς που δολοφονήθηκαν, φιμώθηκαν, φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν και εμποδίστηκαν να ταξιδέψουν στο εξωτερικό ή στο εσωτερικό από το Ισραήλ. Δεν υπάρχει ελεύθερη έκφραση στα παλαιστινιακά θέατρα και τα λογοτεχνικά φεστιβάλ που κλείνουν από το Ισραήλ. Δεν υπάρχει ελεύθερη έκφραση στα μουσεία, τα αρχεία, τις εκδόσεις, τις βιβλιοθήκες, τα πανεπιστήμια, τα σχολεία και τα σπίτια της Γάζας που είναι ερείπια από τους βομβαρδισμούς του Ισραήλ. Δεν υπάρχει ελεύθερη έκφραση στο έγκλημα πολέμου της πολιτιστικής γενοκτονίας.
Ενώ το ισραηλινό περίπτερο προχωράει, ο αριθμός των νεκρών από τη γενοκτονία στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη αυξάνεται καθημερινά. Ενώ η επιμελητική ομάδα του Ισραήλ σχεδιάζει το «περίπτερο της γονιμότητας» που αντανακλά τη σύγχρονη μητρότητα, το Ισραήλ έχει δολοφονήσει περισσότερα από 12.000 παιδιά και έχει καταστρέψει την πρόσβαση στην αναπαραγωγική φροντίδα και τις ιατρικές εγκαταστάσεις. Ως αποτέλεσμα, οι Παλαιστίνιες γυναίκες κάνουν καισαρική τομή χωρίς αναισθησία και γεννούν στον δρόμο.
Οποιαδήποτε επίσημη εκπροσώπηση του Ισραήλ στη διεθνή πολιτιστική σκηνή αποτελεί έγκριση των πολιτικών του και της γενοκτονίας στη Γάζα.
Η Μπιενάλε δίνει βήμα σε ένα γενοκτόνο κράτος απαρτχάιντ.
Κανένας θάνατος στη Βενετία.
Καμία δουλειά όπως συνήθως.
ΟΧΙ ΣΤΟ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΜΠΙΕΝΑΛΕ ΒΕΝΕΤΙΑΣ.
Υπογράφοντες,
ANGA – Art Not Genocide Alliance
