των Τζέφρι Ντ. Σακς και Σύμπιλ Φαρές* , Common Dreams | Πηγή: anixneuseis.gr
17 Ιουνίου 2025 – Για σχεδόν 30 χρόνια, ο Πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπέντζαμιν Νετανιάχου, σπρώχνει τη Μέση Ανατολή στον πόλεμο και την καταστροφή. Ο άνθρωπος είναι πυριτιδαποθήκη βίας. Σε όλους τους πολέμους που έχει προωθήσει, ο Νετανιάχου είχε πάντοτε κατά νου τον «μεγάλο πόλεμο»: να νικήσει και να ανατρέψει την ιρανική κυβέρνηση. Ο πόλεμος που επιδίωκε εδώ και δεκαετίες μόλις ξεκίνησε — και ενδέχεται να μας οδηγήσει όλους σε έναν πυρηνικό Αρμαγεδδώνα, εκτός αν τον σταματήσουν.
Η εμμονή του Νετανιάχου με τον πόλεμο πηγάζει από τους εξτρεμιστές μέντορές του: Ζεέβ Ζαμποτίνσκι, Ιτζχάκ Σαμίρ και Μεναχέμ Μπέγκιν. Η παλαιότερη γενιά πίστευε ότι οι Σιωνιστές έπρεπε να χρησιμοποιήσουν κάθε μέσο βίας —πολέμους, δολοφονίες, τρομοκρατία— για να πετύχουν τον στόχο της εξάλειψης κάθε παλαιστινιακής διεκδίκησης πατρίδας.
Οι ιδρυτές του κόμματος του Νετανιάχου, του Λικούντ, υποστήριζαν την αποκλειστική σιωνιστική κυριαρχία σε όλο το έδαφος της Παλαιστίνης υπό Βρετανική Εντολή. Στις αρχές της δεκαετίας του 1920, οι Μουσουλμάνοι και Χριστιανοί Άραβες αποτελούσαν περίπου το 87% του πληθυσμού και κατείχαν δεκαπλάσια γη από τον εβραϊκό πληθυσμό. Ακόμη και το 1948, οι Άραβες υπερτερούσαν αριθμητικά των Εβραίων περίπου δύο προς ένα. Παρ’ όλα αυτά, η ιδρυτική διακήρυξη του Λικούντ (1977) ανέφερε ότι «μεταξύ της Θάλασσας και του Ιορδάνη θα υπάρχει μόνο ισραηλινή κυριαρχία». Το πλέον διαβόητο σύνθημα «από τον Ποταμό ως τη Θάλασσα», το οποίο χαρακτηρίζεται αντισημιτικό, αποδεικνύεται πως ήταν ανέκαθεν το αντι-παλαιστινιακό σύνθημα του Λικούντ.
Η πρόκληση για το Λικούντ ήταν πώς να προωθήσει τους μαξιμαλιστικούς του στόχους, παρά την κατάφωρη παρανομία τους σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και την ηθική, που επιτάσσουν τη λύση των δύο κρατών.
Το 1996, ο Νετανιάχου και οι Αμερικανοί σύμβουλοί του διαμόρφωσαν μια στρατηγική που ονόμασαν «Καθαρή Τομή» (Clean Break). Υποστήριζαν ότι το Ισραήλ δεν έπρεπε να αποσυρθεί από τα παλαιστινιακά εδάφη που κατέλαβε το 1967 με αντάλλαγμα την περιφερειακή ειρήνη. Αντιθέτως, το Ισραήλ θα αναμόρφωνε τη Μέση Ανατολή σύμφωνα με τα δικά του συμφέροντα. Κρίσιμο ρόλο θα είχε σε αυτό η Ουάσιγκτον — θα διεξήγαγε πολέμους για να διαλύσει κυβερνήσεις που αντιτίθενται στην ισραηλινή κυριαρχία επί της Παλαιστίνης. Οι ΗΠΑ καλούνταν ουσιαστικά να πολεμήσουν για λογαριασμό του Ισραήλ.
Η στρατηγική αυτή εφαρμόστηκε στην πράξη από ΗΠΑ και Ισραήλ μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Όπως αποκάλυψε ο Ανώτατος Διοικητής του ΝΑΤΟ, στρατηγός Γουέσλεϊ Κλαρκ, αμέσως μετά τις επιθέσεις, οι ΗΠΑ σχεδίαζαν να «επιτεθούν και να καταστρέψουν τις κυβερνήσεις σε επτά χώρες μέσα σε πέντε χρόνια — ξεκινώντας από το Ιράκ, έπειτα τη Συρία, τον Λίβανο, τη Λιβύη, τη Σομαλία, το Σουδάν και το Ιράν».
Η πρώτη από αυτές τις εκστρατείες ξεκίνησε το 2003 με την ανατροπή της ιρακινής κυβέρνησης. Τα σχέδια για τους υπόλοιπους πολέμους καθυστέρησαν καθώς οι ΗΠΑ βυθίστηκαν στο χάος του Ιράκ. Παρ’ όλα αυτά, υποστήριξαν τη διάσπαση του Σουδάν το 2005, την εισβολή του Ισραήλ στον Λίβανο το 2006, και την είσοδο της Αιθιοπίας στη Σομαλία το ίδιο έτος. Το 2011, η κυβέρνηση Ομπάμα ξεκίνησε την επιχείρηση Timber Sycamore της CIA κατά της Συρίας, ενώ μαζί με το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γαλλία ανέτρεψαν την κυβέρνηση της Λιβύης μέσω εκτεταμένων βομβαρδισμών. Σήμερα, οι περισσότερες από αυτές τις χώρες βρίσκονται σε ερείπια, βυθισμένες σε εμφυλίους πολέμους.
Ο Νετανιάχου υποστήριξε όλους αυτούς τους πολέμους —είτε δημόσια είτε παρασκηνιακά— μαζί με τους νεοσυντηρητικούς συμμάχους του στην κυβέρνηση των ΗΠΑ, όπως οι Πολ Γούλφοβιτς, Ντάγκλας Φέιθ, Βικτόρια Νούλαντ, Χίλαρι Κλίντον, Τζο Μπάιντεν, Ρίτσαρντ Περλ, Έλιοτ Έιμπραμς και άλλοι.
Καταθέτοντας ενώπιον του Κογκρέσου των ΗΠΑ το 2002, ο Νετανιάχου πίεσε για τον καταστροφικό πόλεμο στο Ιράκ, δηλώνοντας: «Αν εξουδετερώσετε τον Σαντάμ και το καθεστώς του, σας εγγυώμαι ότι θα υπάρξουν τεράστιες επιπτώσεις στην περιοχή». Συνέχισε λέγοντας: «Πιστεύω ότι οι άνθρωποι που βρίσκονται δίπλα, στο Ιράν, οι νέοι και πολλοί άλλοι, θα πουν ότι ήρθε το τέλος τέτοιων καθεστώτων και δεσποτών». Επίσης είπε ψευδώς στο Κογκρέσο: «Δεν υπάρχει καμία απολύτως αμφιβολία ότι ο Σαντάμ επιδιώκει, εργάζεται και προοδεύει προς την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων».
Το σύνθημα για τη δημιουργία μιας «Νέας Μέσης Ανατολής» αποτέλεσε το ιδεολογικό κάλυμμα για όλους αυτούς τους πολέμους. Διατυπώθηκε για πρώτη φορά το 1996 μέσω του «Καθαρή Τομή» και αργότερα διαδόθηκε ευρέως από την Υπουργό Εξωτερικών Κοντολίζα Ράις το 2006. Καθώς το Ισραήλ βομβάρδιζε ανελέητα τον Λίβανο, η Ράις δήλωνε:
«Αυτό που βλέπουμε εδώ, κατά μία έννοια, είναι οι ωδίνες γέννησης μιας νέας Μέσης Ανατολής, και ό,τι κι αν κάνουμε πρέπει να διασφαλίσουμε ότι προχωρούμε προς αυτή τη νέα Μέση Ανατολή και όχι να επιστρέφουμε στην παλιά.»
Τον Σεπτέμβριο του 2023, ο Νετανιάχου παρουσίασε στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ έναν χάρτη της «Νέας Μέσης Ανατολής», ο οποίος είχε σβήσει πλήρως κάθε παλαιστινιακό κράτος. Τον Σεπτέμβριο του 2024, επανήλθε παρουσιάζοντας δύο χάρτες: ο ένας έδειχνε ένα τμήμα της Μέσης Ανατολής ως «ευλογία»· ο άλλος —που περιλάμβανε το Λίβανο, τη Συρία, το Ιράκ και το Ιράν— ως «κατάρα». Ο Νετανιάχου τάχθηκε ανοιχτά υπέρ της ανατροπής των καθεστώτων αυτών των χωρών.
Ο πόλεμος του Ισραήλ κατά του Ιράν είναι η τελική πράξη μιας στρατηγικής δεκαετιών. Βρισκόμαστε μπροστά στην κορύφωση της συστηματικής χειραγώγησης της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής από το ακραίο σιωνιστικό λόμπι.
Το πρόσχημα της επίθεσης του Ισραήλ κατά του Ιράν είναι ότι η Τεχεράνη βρίσκεται κοντά στην απόκτηση πυρηνικών όπλων. Αυτός ο ισχυρισμός είναι ανυπόστατος, καθώς το Ιράν έχει επανειλημμένα ζητήσει διαπραγματεύσεις, ακριβώς για να καταργηθεί η επιλογή του πυρηνικού εξοπλισμού με αντάλλαγμα τον τερματισμό των δεκαετιών αμερικανικών κυρώσεων.
Από το 1992, ο Νετανιάχου και οι υποστηρικτές του διατυμπανίζουν ότι το Ιράν θα γίνει πυρηνική δύναμη «σε λίγα χρόνια». Το 1995, Ισραηλινοί αξιωματούχοι και οι Αμερικανοί σύμμαχοί τους προέβλεπαν ένα χρονικό όριο 5 ετών. Το 2003, ο Διευθυντής Στρατιωτικών Πληροφοριών του Ισραήλ προέβλεπε ότι το Ιράν θα είχε πυρηνική βόμβα «μέχρι το καλοκαίρι του 2004». Το 2005, ο επικεφαλής της Μοσάντ δήλωσε ότι το Ιράν θα μπορούσε να κατασκευάσει τη βόμβα σε λιγότερο από τρία χρόνια. Το 2012, ο Νετανιάχου υποστήριξε στον ΟΗΕ ότι «απομένουν λίγοι μήνες, ίσως και λίγες εβδομάδες» μέχρι το Ιράν να συγκεντρώσει αρκετό εμπλουτισμένο ουράνιο για την πρώτη βόμβα. Και ο κατάλογος συνεχίζεται.
Αυτό το μοτίβο των συνεχών αλλαγών στις προβλέψεις δεν αποτελεί αποτυχία πρόγνωσης, αλλά συνειδητή στρατηγική. Οι ισχυρισμοί είναι προπαγάνδα· πάντα υπάρχει μια «υπαρξιακή απειλή». Ακόμη σημαντικότερο είναι το ψευδές επιχείρημα του Νετανιάχου ότι «δεν έχει νόημα η διαπραγμάτευση» με το Ιράν.
Το Ιράν έχει δηλώσει επανειλημμένα ότι δεν επιδιώκει πυρηνικά όπλα και ότι είναι έτοιμο για διαπραγματεύσεις. Τον Οκτώβριο του 2003, ο Ανώτατος Ηγέτης Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ εξέδωσε φετφά που απαγόρευε την παραγωγή και χρήση πυρηνικών όπλων — απόφαση που παρουσιάστηκε επίσημα από το Ιράν σε συνεδρίαση της ΙΑΕΑ στη Βιέννη τον Αύγουστο του 2005 και έκτοτε επικαλείται συχνά ως θρησκευτικό και νομικό φραγμό στην απόκτηση πυρηνικών όπλων.
Ακόμη και για όσους διατηρούν επιφυλάξεις για τις ιρανικές προθέσεις, το Ιράν έχει σταθερά ζητήσει συμφωνία υπό ανεξάρτητη διεθνή εποπτεία. Αντιθέτως, το σιωνιστικό λόμπι έχει εναντιωθεί σε κάθε τέτοιο συμβιβασμό, προτρέποντας τις ΗΠΑ να διατηρήσουν τις κυρώσεις και να απορρίψουν οποιαδήποτε συμφωνία προβλέπει αυστηρή επιτήρηση από την ΙΑΕΑ με αντάλλαγμα την άρση των κυρώσεων.
Το 2016, η κυβέρνηση Ομπάμα, μαζί με το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Κίνα και τη Ρωσία, υπέγραψε με το Ιράν το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (JCPOA) — μια ιστορική συμφωνία για αυστηρή εποπτεία του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν με αντάλλαγμα την άρση των κυρώσεων. Ωστόσο, υπό την ασφυκτική πίεση του Νετανιάχου και του σιωνιστικού λόμπι, ο Πρόεδρος Τραμπ αποσύρθηκε από τη συμφωνία το 2018. Όπως ήταν αναμενόμενο, όταν το Ιράν απάντησε αυξάνοντας τον εμπλουτισμό ουρανίου, κατηγορήθηκε για παραβίαση της συμφωνίας — της ίδιας συμφωνίας από την οποία είχαν αποχωρήσει πρώτα οι ΗΠΑ. Η υποκρισία και η προπαγάνδα είναι εξόφθαλμες.
Στις 11 Απριλίου 2021, η Μοσάντ επιτέθηκε στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν στο Νατάνζ. Μετά την επίθεση, στις 16 Απριλίου, το Ιράν ανακοίνωσε ότι θα αυξήσει περαιτέρω τον εμπλουτισμό ουρανίου, ως διαπραγματευτικό όπλο, ενώ ταυτόχρονα καλούσε σε επανέναρξη διαπραγματεύσεων για μια συμφωνία παρόμοια με το JCPOA. Η κυβέρνηση Μπάιντεν απέρριψε όλα αυτά τα αιτήματα.
Στην αρχή της δεύτερης θητείας του, ο Τραμπ συμφώνησε να ανοίξει νέο κύκλο διαπραγματεύσεων με το Ιράν. Το Ιράν δεσμεύτηκε να αποκηρύξει την απόκτηση πυρηνικών όπλων και να υποβληθεί σε επιθεωρήσεις της ΙΑΕΑ, διατηρώντας όμως το δικαίωμα εμπλουτισμού ουρανίου για ειρηνικούς σκοπούς. Η κυβέρνηση Τραμπ φάνηκε αρχικά να συμφωνεί, αλλά τελικά υπαναχώρησε. Έκτοτε έχουν διεξαχθεί πέντε γύροι διαπραγματεύσεων, με τις δύο πλευρές να αναφέρουν πρόοδο κάθε φορά.
Ο έκτος γύρος ήταν προγραμματισμένος να ξεκινήσει την Κυριακή, 15 Ιουνίου. Αντί αυτού, το Ισραήλ εξαπέλυσε προληπτικό πόλεμο κατά του Ιράν στις 12 Ιουνίου. Ο Τραμπ επιβεβαίωσε ότι οι ΗΠΑ γνώριζαν εκ των προτέρων για την επίθεση, παρ’ ότι η κυβέρνησή του μιλούσε δημόσια για την επικείμενη διαπραγμάτευση.
Η επίθεση του Ισραήλ δεν πραγματοποιήθηκε μόνο εν μέσω θετικών διαπραγματεύσεων, αλλά και λίγες ημέρες πριν από μια προγραμματισμένη Διάσκεψη του ΟΗΕ για την Παλαιστίνη, η οποία θα προωθούσε τη λύση των δύο κρατών. Η διάσκεψη αυτή έχει πλέον αναβληθεί.
Η επίθεση του Ισραήλ στο Ιράν απειλεί πλέον να κλιμακωθεί σε έναν πλήρη πόλεμο, που μπορεί να εμπλέξει τις ΗΠΑ και την Ευρώπη στο πλευρό του Ισραήλ, και τη Ρωσία —ίσως και το Πακιστάν— στο πλευρό του Ιράν. Μπορεί σύντομα να βρεθούμε μπροστά σε μια αναμέτρηση μεταξύ πυρηνικών δυνάμεων, με τον κόσμο να σύρεται πιο κοντά στην ολική καταστροφή. Το Ρολόι της Αποκάλυψης (Doomsday Clock) βρίσκεται σήμερα στα 89 δευτερόλεπτα πριν τα μεσάνυχτα — πιο κοντά στην πυρηνική συντέλεια απ’ ό,τι οποτεδήποτε άλλοτε από το 1947, όταν ξεκίνησε η λειτουργία του.
Τα τελευταία 30 χρόνια, ο Νετανιάχου και οι υποστηρικτές του στις ΗΠΑ έχουν καταστρέψει ή αποσταθεροποιήσει μια ζώνη 4.000 χιλιομέτρων που εκτείνεται από τη Βόρεια Αφρική και το Κέρας της Αφρικής, μέχρι την Ανατολική Μεσόγειο και τη Δυτική Ασία. Στόχος τους ήταν η αποτροπή της ίδρυσης παλαιστινιακού κράτους μέσω της ανατροπής κυβερνήσεων που στήριζαν την παλαιστινιακή υπόθεση.
Ο κόσμος αξίζει κάτι καλύτερο από αυτόν τον εξτρεμισμό. Πάνω από 180 χώρες στα Ηνωμένα Έθνη έχουν ταχθεί υπέρ της λύσης των δύο κρατών και της περιφερειακής σταθερότητας. Αυτή η προσέγγιση έχει πολύ περισσότερο νόημα από το να οδηγείται η ανθρωπότητα στο χείλος ενός πυρηνικού Αρμαγεδδώνα, στο όνομα των παράνομων και ακραίων επιδιώξεων του Ισραήλ.
*Ο Jeffrey D. Sachs είναι καθηγητής Πανεπιστημίου και διευθυντής του Κέντρου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, όπου διηύθυνε το Ινστιτούτο Γης από το 2002 έως το 2016. Είναι επίσης Πρόεδρος του Δικτύου Λύσεων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών και επίτροπος της Επιτροπής Ευρυζωνικής Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών. Διετέλεσε σύμβουλος τριών Γενικών Γραμματέων των Ηνωμένων Εθνών και επί του παρόντος υπηρετεί ως Υπέρμαχος των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης υπό τον Γενικό Γραμματέα Αντόνιο Γκουτέρες. Ο Sachs είναι ο συγγραφέας, πιο πρόσφατα, του βιβλίου «A New Foreign Policy: Beyond American Exceptionalism» (2020). Άλλα βιβλία του περιλαμβάνουν: «Building the New American Economy: Smart, Fair, and Sustainable» (2017) και «The Age of Sustainable Development» (2015) με τον Μπαν Κι-μουν.
Η Sybil Fares Fares είναι ειδικός και σύμβουλος σε θέματα πολιτικής για τη Μέση Ανατολή και τη βιώσιμη ανάπτυξη στο SDSN.
