30 Αυγούστου 1986. Η αστυνομία δίνει πραγματική μάχη για να ελέγξει την εξέγερση που έχει ξεσπάσει στο ετήσιο καρναβάλι του Νότιν Χιλ, στο Λονδίνο. Και δεν φαίνεται να τα καταφέρνει. Τουλάχιστον 100 αστυνομικοί οδηγούνται στο νοσοκομείο από την οργή του πλήθους, που αντιδρά στην παρενόχληση δυο μαύρων από άνδρες της Σκότλαντ Γιάρντ. Η εξέγερση του Νότινγκ Χιλ θα καταγραφεί στην «επίσημη» βρετανική ειδησεογραφία με τον τίτλο «φυλετικές ταραχές» καθώς η συντριπτική πλειονότητα των συγκεντρωμένων είναι μαυροι. Δυο από τους διαδηλωτές όμως φαίνεται πως έχουν διαφορετική γνώμη…
Ο Τζο Στράμερ και ο Πολ Σιμόνον, ο τραγουδιστής και ο μπασίστας του θρυλικού συσγκροτήματος Clash παίρνουν μέρος στις ταραχές κυκλοφορόντας σαν… το γάλα μεσ’τη μύγα (λέγεται μάλιστα ότι ο πρώτος επιχείρησε, ανεπιτυχώς, να πυρπολήσει ένα αυτοκίνητο με έναν αναπτήρα). Ύστερα από μερικές εβδομάδες παρουσιάζουν το περίφημο τραγούδι τους White Riot (λευκή εξέγερση) με το οποίο ουσιαστικά καλούν τους λευκούς βρετανούς να εξεγερθούν και αυτοί μαζί με τους μαυρους συμπολίτες τους. Για τον Στράμερ και τον Σιμόνον η φυλετική αντιπαράθεση είναι απλώς η επικάλυψη μιας βαθιά ταξικής σύγκρουσης.
Η ιστορία του White Riot αποτελεί την αντεστραμμένη αντανάκλαση της εξέγερσης που συγκλονίζει την Τουρκία. Δεν ήταν λίγοι οι φιλοκυβερνητικοί δημοσιογράφοι οι οποίοι απέδωσαν τις ταραχές στους λεγόμενους «Beyaz Turk» – τους Λευκούς Τούρκους.
Ο όρος χρησιμοποιείται από τις αρχές της δεκαετίας του ‘90 για να περιγράψει τα μεσαία και ανώτερα (εισοδηματικά και μορφωτικά) στρώματα της τουρκικής κοινωνίας που αντιγράφουν το δυτικό μοντέλο ζωής σνομπάροντας, με σχεδόν ρατσιστικό τρόπο, τους «μαύρους Τούρκους», δηλαδή τους εσωτερικούς μετανάστες από την Ανατολία αλλά και τους κατοίκους των περίφημων γκετζέ κοντού – των τουρκικών παραγκουπόλεων. Αν και δεν ήταν αναγκαστικά άθεοι οι Λευκοί Τούρκοι βρίσκονταν στον αντίποδα της «ισλαμοδημοκρατίας» που εξέφρασε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Αυτό το μοντέλο ανάλυσης αποδυκνύεται ιδιαίτερα βολικό για τον Τούρκο πρωθυπουργό καθώς του επιρέπει να αποδίδει την εξέγερση σε πολιτισμικές ή ακόμη και θρησκευτικές διαφορές (όταν βέβαια δεν βλέπει «ξένους πράκτορες και προβοκάτορες» όπως έκαναν τα πιο αντιδραστικά τμήματα της ελληνικής κοινωνίας το Δεκέμβρη του 2008).
Στην πραγματικότητα πίσω από τη διάκριση Λευκών και Μαύρων Τούρκων βρίσκεται η αγανάκτηση για τον αυταρχισμό αλλά και την οικονομική πολιτική του κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, το οποίο για μια δεκαετία λειτούργησε σαν ένας από τους καλύτερους μαθητές του νεοφιλελευθερισμού. «Ο Ερντογάν είναι ο καλύτερος πρωθυπουργός που είχαμε μετά τον Τουργκούτ Οζάλ» μου είπε κάποτε ο πρόεδρος του χρηματιστηρίου Κωνσταντινούπολης – και κανένας δεν ξεχνά ότι ο Οζάλ ήταν ο αγαπημένος ηγέτης της Μάργκαρετ Θάτσερ μετά τον δικτάτορα Πινοσέτ.
Πίσω από τη βιτρίνα της εκρηκτικής οικονομικής ανάκαμψης των τελευταίων χρόνων κρύβεται η αύξηση της ανεργίας και η γιγάντωση των ανισοτήτων – πλέον η Τουρκία έχει το δεύτερο μεγαλύτερο ποσοστό ανισότητας στις 34 χώρες του ΟΟΣΑ. Ο Ερντογάν αντικατέστησε το υποτυπώδες κράτος πρόνοιας του κεμαλικού κρατισμού αλλά και τα δίκτυα αλληλοβοήθειας του πολιτικού Ισλάμ με μια αυταρχική νεοφιλελεύθερη συνταγή. Κράτησε δηλαδή τα χειρότερα στοιχεία ων δυο κόσμων.
Ο Τούρκος πρωθυπουργός ξεκίνησε πολύ πιο δημοκράτης όταν μάχονταν το στρατιωτικό κατεστημένο με τη σημαία του πολιτικού Ισλάμ και κατέληξε ένας ακόμη αυταρχικός ηγέτη όταν υιοθέτησε πλήρως το δυτικό μοντελο οικονομικής ανάπτυξης. «Μου ανέθεσαν να ξεφορτοθώ όλους τους περιορισμούς και τις απαγορεύσεις» μου είχε πεί ο ίδιος το βράδυ του πρώτου εκλογικού του θριάμβου το Νοέμβριο του 2002. Σχεδόν μια δεκαετία αργότερα καταφεύγει όλο και συχνότερα σε περιορισμούς και απαγορεύσεις για να επιβάλλει την οικνομικη του πολιτική.
Αν αποδυκνεύει κάτι η περίπτωσή του δεν είναι ότι ο ισλαμισμός είναι ασύμβατος με τη δημοκρατία, όπως γράφουν αυτές τις ημέρες οι σταυροφορικές πένες των διεθνών και εληνικών ΜΜΕ, αλλά ότι ο καπιταλισμός έχει πάρει οριστικά διαζύγιο από τη δημοκρατία. Ο Ερντογάν δεν είναι ο ηγέτης του σκοταδιστικού παρελθόντος αλλά το πρότυπο πρωθυπουργού του μέλλοντος. Το πρόβλημα του είναι ότι και η εξέγερση στην Τουρκία είναι και αυτή εικόνα από το μέλλον.
Διαβάστε
Τουρκία: Ανατολικά της ΕΕ
H προσωπικη ματιά του υπογράφοντος για τη σύγχρονη Τουρκία. Κατεβάστε το δωρεάν σε ηλεκτρονική μορφή στη διεύθυνση Info-war.gr.
The Political Economy of Turkey, Zulkuf Aydin, εκδ. Pluto Press
Εξαιρετική ανάλυση για το πέρασμα της τουρκικής οικονομίας από τον κεμαλισμό στο νεοφιλελευθερισμό αλλά και τον ρόλο του πολιτικού Ισλάμ.
Ακούστε
White Riot
Η αποτύπωση στο πεντάγραμμο της συμμετοχής των Clash στις ταραχές του Νότινγκ Χιλ του Λονδίνου το 1976
Άρης Χατζηστεφάνου
Εφημερίδα των Συντακτών 9/6/2013
Σχετικά θέματα:
Τουρκία: Εξέγερση από το μέλλον
Τουρκία: Ανατολικά της ΕΕ
