Άρης Χατζηστεφάνου | Η Εφημερίδα των Συντακτών 21/05/2022
Η νέα πολεμική ταινία με τον Τομ Κρουζ έρχεται να μας θυμίσει την πολιτισμική κατάρρευση της Ευρώπης, τον νέο αμερικανικό μιλιταρισμό αλλά και την οικονομική ισχύ της Κίνας, την οποία θα δυσκολευτούν να αντιμετωπίσουν μερικοί κάγκουρες με μαχητικά F-18.
Όταν προβλήθηκε για πρώτη φορά η ταινία Top Gun στις ΗΠΑ, χιλιάδες νεαροί θεατές βρέθηκαν αντιμέτωποι με μια μεγάλη έκπληξη: στελέχη του Πενταγώνου έστηναν τραπεζάκια έξω από τις κινηματογραφικές αίθουσες προσπαθώντας να στρατολογήσουν νέα μέλη στις τάξεις των Ενόπλων Δυνάμεων. Λέγεται μάλιστα ότι το Πολεμικό Ναυτικό παραπονιόταν τότε πως ενώ η ταινία αφορούσε τον δικό του κλάδο (όπως και τα F-14 Tomcat που χρησιμοποιούσε ο Τομ Κρουζ) οι στρατολογήσεις αυξήθηκαν κατά περίπου 500% στην Πολεμική Αεροπορία.
Το Πεντάγωνο έδρεπε τους καρπούς της κινηματογραφικής επιτυχίας, αφού ουσιαστικά την είχε πληρώσει από την τσέπη του. Το υπουργείο Εθνικής Άμυνας είχε χρεώσει την Paramount μόλις 1,8 εκατ. δολάρια για όλο τον εξοπλισμό που χρησιμοποίησε – αστείο ποσόν αν σκεφτεί κανείς ότι συμμετείχαν από σχηματισμούς F-14 και F-4 μέχρι το αεροπλανοφόρο USS Enterprise. Σε αντάλλαγμα οι παραγωγοί της ταινίας παρέδωσαν το σενάριο στην «επιτροπή λογοκρισίας» του Πενταγώνου για την απαραίτητη κοπτοραπτική.
Έκτοτε η παροχή εξοπλισμού σε τιμές κόστους για τα γυρίσματα ταινιών μετατράπηκε σε ένα από τα ισχυρότερα εργαλεία που διέθετε το Πεντάγωνο για να επηρεάζει την κινηματογραφική παραγωγή της χώρας. Σε αντίθεση με ταινίες, όπως το «Αποκάλυψη Τώρα» και ο «Ελαφοκυνηγός», που μπορούσαν θεωρητικά να διατηρούν την ανεξαρτησία τους αφού έγιναν χωρίς τη συνδρομή του αμερικανικού υπουργείου Άμυνας, οι νέοι παραγωγοί του Χόλιγουντ έκαναν πλέον ουρές έξω από τις στρατιωτικές βάσεις και πάνω στα αεροπλανοφόρα για να τους δανείζουν μερικά «σιδερικά» για τα γυρίσματα των ταινιών τους.
Με το πρώτο Top Gun το Χόλιγουντ εξέφραζε την απενοχοποίηση της Αμερικής από την πανωλεθρία του πολέμου του Βιετνάμ αλλά και την πολιτική και οικονομική παρακμή που τη συνόδευε (σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ, πετρελαϊκή κρίση και τερματισμός της οικονομικής αρχιτεκτονικής του Μπρέτον Γουντς). Περίπου δύο δεκαετίες μετά την πρώτη προβολή της ταινίας, οι αμερικανικές Ένοπλες Δυνάμεις διέθεταν περισσότερες από 800 στρατιωτικές βάσεις σε όλο τον κόσμο, ενώ επί προεδρίας Ομπάμα έφτασαν να βομβαρδίζουν έως και επτά χώρες ταυτόχρονα.
Τρεισήμισι δεκαετίες αργότερα το σίκουελ του Top Gun επιχειρεί να εκπληρώσει μια ανάλογη αποστολή. Η Αμερική απενοχοποιείται από τον καταστροφικό πόλεμο του Ιράκ (που έφερε ένα εκατομμύριο νεκρούς και αποσταθεροποίησε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή και εξ αντανακλάσεως την Ευρώπη) και τροφοδοτεί ένα νέο μιλιταρισμό – αυτή τη φορά μέσω και της επέκτασης του ΝΑΤΟ.
Αποτελεί μάλλον ειρωνεία της τύχης ότι τις ημέρες της πρεμιέρας της ταινίας στις Κάνες, ο Τζορτζ Μπους έκανε ένα από τα μεγαλύτερα γλωσσικά lapsus της Ιστορίας λέγοντας ότι o Πούτιν έχει «εξαπολύσει μια εντελώς αδικαιολόγητη και βάρβαρη εισβολή στο Ιράκ» για να δικαιολογηθεί αμέσως μετά… «εννοώ στην Ουκρανία».
Η πραγματική ειρωνεία βέβαια είναι ότι οι συντελεστές του Φεστιβάλ των Κανών παραδόθηκαν αμαχητί στο νέο αμερικανικό δόγμα: έκοψαν όλες τις ρωσικές παραγωγές (με εξαίρεση την ταινία η «Γυναίκα του Τσαϊκόφσκι», που χρηματοδοτήθηκε από τον ολιγάρχη Ρομάν Αμπράμοβιτς) ενώ έβαλαν ένα σμήνος γαλλικών μαχητικών να πετάξει πάνω από τις Κάνες για να καλωσορίσει την ταινία Top Gun Maverick. Τα κόκαλα του στρατηγού Ντε Γκολ, που είχε αποσύρει τη χώρα του από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, πρέπει να έτρεμαν καθώς οι γαλλικές Ένοπλες Δυνάμεις μετατρέπονταν σε φτηνό κονφερασιέ μιας χολιγουντιανής ταινίας. Και φυσικά η τελετή έναρξης γέμισε κυριολεκτικά από το πρόσωπο του Ζελένσκι, ο οποίος φορώντας τα χακί χρώματα του πολέμου εμφανίστηκε σε μια τεράστια οθόνη για να κάνει κινηματογραφικές αναφορές στην κορυφαία αντιπολεμική ταινία όλων των εποχών – τον «Μεγάλο Δικτάτορα» του Τσάρλι Τσάπλιν). Ίσως για πρώτη φορά ένα φεστιβάλ κατάφερε να σταθεί με τόση επιτυχία στο πλευρό των ισχυρών (ΗΠΑ-ΝΑΤΟ) προσφέροντας το βήμα στην πλευρά των αδυνάτων και των θυμάτων ενός ιμπεριαλιστικού πολέμου (Ουκρανία).
Το σενάριο του νέου Top Gun, αν και χαρακτηρίστηκε τραγικό ακόμη και από τους μεγαλύτερους θιασώτες της παραγωγής, είναι και πάλι γεμάτο από συμβολισμούς για την πορεία της αμερικανικής αυτοκρατορίας. Αυτή τη φορά τα κράνη των πιλότων του εχθρού μπορεί να μην έχουν ένα κόκκινο αστέρι, όπως επέβαλε ο αντικομμουνιστικός παροξυσμός της δεκαετίας του ’80, αλλά πιλοτάρουν ρωσικά Sukhoi Su-57 (τα αεροσκάφη που προβλέπεται να αντικαταστήσουν τα MiG-29). Οι αερομαχίες έχουν απομακρυνθεί από τη Μεσόγειο (όπου η προηγούμενη ταινία φωτογράφιζε ως εχθρό την πολεμική αεροπορία του Μουαμάρ Καντάφι) και η νέα σχολή πιλότων Top Gun τελεί υπό τις διαταγές του διοικητή του αμερικανικού Στόλου του Ειρηνικού (US PACFLT). Το περίφημο pivot to Asia (στροφή προς την Ασία) που εγκαινίασε ο Ομπάμα, ουσιαστικά δηλαδή η προβολή ισχύος εναντίον της Κίνας, έρχεται δυναμικά και στο Χόλιγουντ.
Υπάρχει όμως μια μικρή λεπτομέρεια την οποία είχαμε επισημάνει και πριν από έναν χρόνο. Στο πρώτο τρέιλερ της ταινίας απουσίαζε από το δερμάτινο μπουφάν του Τομ Κρουζ η σημαία της Ταϊβάν, γεγονός που σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες οφειλόταν σε πιέσεις κινεζικών εταιρειών διανομής. Παρά τις φανφάρες, το Χόλιγουντ γονάτισε προς στιγμήν μπροστά στη οικονομική κυριαρχία του Πεκίνου. Και αυτή την υποταγή στην οικονομική ισχύ του αντιπάλου δεν κατάφερε να την ανατρέψει κανένας στρατός στην ιστορία των αυτοκρατοριών.
