Εισάγουν από κερκόπορτα την Ουκρανία στις δομές του ΝΑΤΟ με δυνατότητα ενεργοποίησης του άρθρου 5
Έχουν περάσει έξι δεκαετίες από την ημέρα που οκτώ χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ συγκεντρώθηκαν στη Βαρσοβία για να υπογράψουν το ομώνυμο σύμφωνο αμυντικής συνεργασίας, που θα αποτελούσε το αντίπαλο δέος στο ΝΑΤΟ. Η ιστορία όμως φαίνεται ότι έχει μια αρκετά διεστραμμένη αίσθηση του χιούμορ αφού στα μέσα Σεπτεμβρίου η Βαρσοβία φιλοξένησε τους εκπροσώπους τριών χωρών που υπέγραψαν ένα νέο σύμφωνο – αυτή τη φορά για να αντιμετωπίσουν, όπως λένε, τη Ρωσία.
Η Πολωνία, η Ουκρανία και η Λιθουανία, τρείς χώρες που ανήκαν στην πρώην ΕΣΣΔ ή στη σφαίρα επιρροής της, αποφάσισαν τη δημιουργία κοινής στρατιωτικής δύναμης 4.500 στρατιωτών, η οποία θα έχει τη βάση της στην πόλη Λούμπλιν της Πολωνίας – δίπλα στα σύνορα με την Ουκρανία. Πίσω από τα μεγάλα λόγια περί της σύστασης μιας ειρηνευτικής δύναμης είναι προφανές ότι η νέα ταξιαρχία αποτελεί ένα νομικίστικο κόλπο με το οποίο επιχειρείται η σιωπηρή είσοδος της Ουκρανίας στη Βορειοατλαντική Συμμαχία.
Καθώς η Λιθουανία αποτελεί πλήρες μέλος του ΝΑΤΟ από το 2004, οποιαδήποτε επίθεση της Ρωσίας εναντίον της συγκεκριμένης ταξιαρχίας μπορεί να εκληφθεί σαν κήρυξη πολέμου σε χώρα μέλος της συμμαχίας και συνεπώς να θέσει σε εφαρμογή το άρθρο 5 για την κοινή άμυνα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, δηλαδή, ή οποιαδήποτε άλλη χώρα μέλος του ΝΑΤΟ θα έχουν θεωρητικά το «δικαίωμα» να επιτεθούν σε ρωσικές δυνάμεις παρά το γεγονός ότι δεν θα έχουν δεχθεί καμία απευθείας πρόκληση.
Η λεγόμενη ταξιαρχία LITPOLUKRBRIG αναμένεται να πραγματοποιήσει τις πρώτες κοινές ασκήσεις το 2015 και οι επιτελείς των τριών χωρών δεν έκρυψαν την επιθυμία τους να «λειτουργήσει στο μέλλον σαν πυρήνας μιας ευρύτερης νατοϊκής δύναμης».
Η σύσταση της LITPOLUKRBRIG θα προστεθεί στη δύναμη ταχείας επέμβασης 4.000 στρατιωτών που ανακοίνωσε το ΝΑΤΟ τους προηγούμενους μήνες αλλά και στο κοινό εκστρατευτικό σώμα που σχεδιάζει η συμμαχία υπό την εποπτεία της Μεγάλης Βρετανίας. Σε συνδυασμό με την οικονομική ενίσχυση 15 εκατομμυρίων δολαρίων, που υποσχέθηκε ο Ομπάμα και ο Κάμερον για τις ένοπλες δυνάμεις της Ουκρανίας, η Δύση προχωρά με ταχύτατους ρυθμούς στην στρατιωτικοποίηση των δυτικών συνόρων της Ρωσίας.
Τα σχέδια δημιουργίας της ταξιαρχίας ξεκινούν από το 2009, έμειναν όμως για χρόνια στο συρτάρι μετά την εκλογή του φιλορώσου Βίκτορ Γιανούκοβιτς το Φεβρουάριο του 2010. Χρειάστηκε η πραξικοπηματική ανατροπή του προέδρου και η επιβολή μιας κυβέρνησης με έντονα αμερικανικά αλλά και φιλοφασιστικά στοιχεία ώστε η ιδέα να τεθεί και πάλι στο τραπέζι.
Η ανακοίνωση της υπογραφής στην Πολωνία δεν φαίνεται να είναι διόλου τυχαία αφού ήρθε να ταράξει τα νερά στη διαδικασία κατάπαυσης του πυρός στην οποία συμφώνησαν οι αντιμαχόμενες πλευρές στην ανατολική Ουκρανία. Κυρίως όμως συμπίπτει με την προσπάθεια της Μόσχας να ανοίξει νέους διαύλους επικοινωνίας με την ΕΕ και κυρίως με το Βερολίνο κάνοντας σημαντικές παραχωρήσεις σε ενεργειακά θέματα. Ο Ρώσος υπουργός ενέργειας Αλεξάντερ Νόβακ δήλωσε ότι η Ουκρανία θα μπορούσε να πληρώσει σε δόσεις το χρέος 5.3 δισεκατομμυρίων για το φυσικό αέριο ενώ υποσχέθηκε να μειώσει τις τιμές από485 σε 385 δολάρια ανά χίλια κυβικά μέτρα. Με τον τρόπο αυτό επιχειρεί να δημιουργήσει πιο ευνοϊκές συνθήκες για τον Ουκρανό πρόεδρο Πέτρο Ποροσένκο, μέσω του οποίου θα μπορούσε να αποσπάσει και τη Γερμανία
Από τη Βαρσοβία στην… Βαρσοβία
Η δημιουργία ενός «αντι-συμφώνου» της Βαρσοβίας με τη σφραγίδα του ΝΑΤΟ προσφέρεται για σειρά ενδιαφέροντων ιστορικών συμπερασμάτων. Αν και κανένας δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι η πρώην Σοβιετική Ένωση και η σημερινή Ρωσία αποτελούν γεωπολιτικούς «αγγέλους» και στις δυο, συγκεκριμένες, περιπτώσεις φαίνεται να είχαν το ρόλο του αμυνόμενου απέναντι στην αμερικανική επιθετικότητα.
Το Σύμφωνο της Βαρσοβίας, το οποίο αποτελούσε το στρατιωτικό συμπλήρωμα του Οικονομικού Συμβουλίου Αμοιβαίας Βοήθειας (Comecon), δημιουργήθηκε το 1955 ως απάντηση στην απόφαση των ΗΠΑ να εντάξουν τη Δυτική Γερμανία στο ΝΑΤΟ. Η Σοβιετική Ένωση είχε αντιπροτείνει αρχικά να ενταχθεί και η ίδια στο ΝΑΤΟ ενώ στη συνέχεια κατέθεσε σειρά προτάσεων για τη δημιουργία μιας πανευρωπαϊκής αμυντικής συμμαχίας «ανεξαρτήτως του κοινωνικού συστήματος κάθε χώρας». Όλα, όμως, τα σχέδια του Ρώσου υπουργού εξωτερικών, Βιάτσεσλαβ Μολότοφ, έπεφταν στο κενό καθώς οι ΗΠΑ προωθούσαν την επανεξοπλισμό της Δυτικής Γερμανίας και την έναρξη του Ψυχρού Πολέμου, μέσω του οποίου θα εξασφάλιζαν την αμερικανική ηγεμονία και στην Δυτική Ευρώπη.
Σε πλήρη αντιστοιχία με το ΝΑΤΟ, το οποίο θεωρούνταν μια συμμαχία ισότιμων μελών αλλά στην πραγματικότητα ελέγχονταν πλήρως από την Ουάσιγκτον, το Σύμφωνο της Βαρσοβίας αποτελούσε μια βιτρίνα ισότητας πίσω από την οποία κρυβόταν η κυριαρχία της Μόσχας. Και οι δυο συμμαχίες παρενέβαιναν άμεσα στην εσωτερική πολιτική ζωή των χωρών μελών τους. Η βασική διαφορά είναι ότι το ΝΑΤΟ το έκανε κυρίως με μυστικές επιχειρήσεις αποσταθεροποίησης (μέσω ομάδων όπως η Gladio στην Ιταλία ή η Κόκκινη Προβιά στην Ελλάδα) ενώ η Μόσχα κινήθηκε και στρατιωτικά (με χαρακτηριστικό παράδειγμα την εισβολή στην Τσεχοσλοβακία).
Ίσως όμως η πιο ανατριχιαστική ομοιότητα είναι ότι η Ουάσινγκτον δεν δίστασε να συνεργαστεί με πραγματικούς ναζιστές για να προωθήσει τα σχέδια της απέναντι στη Μόσχα. Μέχρι το 1954, αφού έβγαλε από τη φυλακή όλους τους βιομήχανους που στήριξαν την άνοδο το Χίτλερ στην εξουσί, τερμάτισε οριστικά τη διαδικασία αποναζιστικοποίησης των μηχανισμών της Δυτικής Γερμανίας. Επέτρεψε μάλιστα την παρουσία εκατοντάδων ναζιστών αξιωματούχων στις μυστικές υπηρεσίες της χώρας (Gehlen).
Σήμερα ΗΠΑ και ΕΕ δεν δίστασαν να συνεργαστούν ακόμη και με το εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα Σβόμποντα της Ουκρανίας, προκειμένου να ανατρέψει τη φιλορωσική κυβέρνηση της χώρας και να φέρει το ΝΑΤΟ ένα ακόμη βήμα πιο κοντά στα σύνορα της Ρωσίας.
Σχεδόν εξήντα χρόνια από τη δημιουργία του Συμφώνου της Βαρσοβίας οι ΗΠΑ ποντάρουν και πάλι στη στρατιωτική ένταση επιχειρώντας να δυναμιτίσουν κάθε προσπάθεια συνθηκολόγησης. Κομβικό ρόλο στα σχέδιά τους θα παίξει για άλλη μια φορά το Βερολίνο, το οποίο σήμερα δεν βρίσκεται υπό την αμερικανική ή τη σοβιετική επικυριαρχία αλλά καλείται να αποφασίσει αν θα ρίξει το βάρος του προς ανατολάς ή προς δυσμάς.
Άρης Χατζηστεφάνου
ΕΠΙΚΑΙΡΑ Σεπτέμβριος 2014
