του Λεωνίδα Βατικιώτη / Εφημερίδα Νέα Σελίδα
Όχι πάντα, αλλά συχνά η αποκλιμάκωση μιας έντασης μπορεί κάλλιστα να επιτευχθεί μέσα από τη διαδοχική αναίρεση όλων των τελευταίων κινήσεων που οδήγησαν στην κρίση. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι η κρίση στο Ιράν.
Το τελευταίο επεισόδιο με την κατάληψη του βρετανικού δεξαμενόπλοιου Stena Impero, στα Στενά του Χορμούζ, δεν ήταν παρά τίποτε άλλο παρά η απάντηση της Τεχεράνης στην κατάληψη ιρανικού δεξαμενόπλοιου από το βρετανικό βασιλικό ναυτικό στο Γιβραλτάρ στις 4 Ιουλίου (δες εδώ), που προκάλεσε μάλιστα την αντίδραση της Μαδρίτης η οποία αμφισβητεί τη βρετανική κατοχή στο νοτιότερο άκρο της, όπου σύμφωνα με την αρχαία μυθολογία βρίσκονταν οι Ηράκλειες Στήλες. Ακόμη κι αν οι ομοιότητες μεταξύ των δύο στρατιωτικών επιχειρήσεων, με τους άνδρες των βρετανικών αρχικά και ιρανικών στη συνέχεια ειδικών δυνάμεων να κατεβαίνουν με σκοινιά από ελικόπτερο στα δεξαμενόπλοια, δεν πείθουν ότι το Ιράν πλήρωσε την Αγγλία με το ίδιο νόμισμα, ήταν η ομιλία του προέδρου της ιρανικής Βουλής, Αλί Λαριγιάνι, που τόνισε ενώπιον των βουλευτών ότι «η Επαναστατική Φρουρά απάντησε στη βρετανική πειρατεία επί του ιρανικού δεξαμενόπλοιου». Επίσημα το Ιράν για να δικαιολογήσει την κατάληψη του βρετανικού δεξαμενόπλοιου, που πλέον όπως έδειξε το Reuters βρίσκεται αγκυροβολημένο σε ιρανικό λιμάνι με ιρανική σημαία, επικαλέστηκε την παραβίαση των κανόνων ασφαλείας τα Στενά του Χορμούζ.
Το στενότερο σημείο στα Στενά του Χορμούζ, που βρίσκονται μεταξύ Ιράν και Ομάν, φτάνει τα 21 μίλια (33 χιλιόμετρα). Από εκεί περνά κάθε χρόνο το ένα πέμπτο της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου. Το 2018 χαρακτηριστικά περνούσαν 21 εκ. βαρέλια ημερησίως ή το 21% της παγκόσμιας παραγωγής. Από τα ίδια Στενά επίσης το Κατάρ εξάγει σχεδόν ολόκληρη την παραγωγή υγροποιημένου αερίου. Ο έλεγχος που ασκεί το Ιράν στο στρατηγικό αυτό σημείο έχει οδηγήσει πολλές χώρες της περιοχής που διατηρούν ανταγωνιστικές σχέσεις με την Τεχεράνη, όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα να αναζητήσουν εναλλακτικές οδούς διέλευσης, όπως για παράδειγμα η κατασκευή αγωγών. Η Σαουδική Αραβία επίσης είχε ζητήσει στο παρελθόν την επιτήρηση των Στενών από μια πολυεθνική ναυτική δύναμη. Ήταν αίτημα που η Τεχεράνη απέρριπτε κατηγορηματικά δεδομένου ότι τόσο τα Στενά όσο και μια ακτογραμμή 1.500 μιλίων στον Περσικό εμπίπτουν στη δική της κυριαρχία.
Δεδομένου λοιπόν ότι το αίτημα της πολυεθνικής συνοριοφυλακής είχε τεθεί κι άλλη φορά στο τραπέζι κι απορρίφθηκε επειδή ρίχνει λάδι στη φωτιά, προκαλεί τουλάχιστον ανησυχία η επαναφορά του εκ μέρους του Λονδίνου, ως απάντηση στην κατάληψη του βρετανικού δεξαμενόπλοιου, όταν μάλιστα η Αγγλία ήταν η πρώτη που ξεκίνησε αυτή την πρακτική… Κι όταν μάλιστα το ίδιο σε αδρές γραμμές αίτημα είχε απευθύνει κι ο Τραμπ, πριν λίγες μέρες, θυμίζοντας τη συμμαχία των προθύμων εισβολέων στο Ιράκ του Τζορτζ Μπους. Η πρόταση της Αγγλίας αφορούσε τη συγκρότηση μιας ευρωπαϊκής ναυτικής δύναμης που θα εγγυάται την ασφαλή διέλευση των εμπορικών πλοίων από τα Στενά του Χορμούζ. Μέχρι την ώρα που γράφονται τούτες οι γραμμές θετικά στη βρετανική πρόταση έχουν ανταποκριθεί η Γαλλία, η Ολλανδία, η Δανία και η Ιταλία.
Η συγκρότηση αυτής της ναυτικής δύναμης δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αμφισβητεί κυριαρχικά δικαιώματα του Ιράν, σφίγγει τον κλοιό γύρω του και φέρνει το ενδεχόμενο του πολέμου που επιδιώκουν οι ΗΠΑ και περισσότερο ο Σύμβουλος Ασφαλείας του Τραμπ, Τζον Μπόλτον, ακόμη πιο κοντά. Στην ίδια κατεύθυνση θα λειτουργήσει κι η οδηγία που δόθηκε σε όλους τους πλοιάρχους να ενημερώνουν έγκαιρα το βασιλικό ναυτικό σε περίπτωση που σκοπεύουν να διέλθουν από τα Στενά του Χορμούζ. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πληροφορία θα περνάει κατ’ ευθείαν στο αμερικανικό ναυτικό που θα λειτουργεί σαν αυτόκλητος σωτήρας κάθε εμπορικού πλοίου. Το χειρότερο όμως είναι ότι όσο πιο κοντά φέρνει τον κίνδυνο του πολέμου η βρετανική απάντηση, τόσο περισσότερο μας απομακρύνει από την εναλλακτική της ειρήνης. Κι η μόνη λύση που έχει κατά τα τελευταία χρόνια αποδώσει εξασφαλίζοντας μια τριετή έστω περίοδο σχετικής ηρεμίας ήταν η «Συμφωνία των 5» με το Ιράν που υπογράφτηκε επί Μπάρακ Ομπάμα τον Δεκέμβριο του 2015. Η συμφωνία αυτή τινάχθηκε στον αέρα τον Μάιο του 2018 από τον Τραμπ, που υποστήριζε ότι το Ιράν δεν τηρούσε τις δεσμεύσεις του. Οι διεθνείς παρατηρητές που είχαν ωστόσο επιφορτιστεί με το καθήκον των επιτόπιων ελέγχων και της συγγραφής τακτικών εκθέσεων για τη συμμόρφωση του Ιράν, επιβεβαίωναν την προσήλωσή του στους όρους της συμφωνίας των 5, διαψεύδοντας έτσι τον Τραμπ.
Επομένως, αν για την αποκλιμάκωση της έντασης το πρώτο βήμα πρέπει να το κάνει το Λονδίνο επιτρέποντας στο δεξαμενόπλοιο Grace 1 που μετέφερε ιρανικό πετρέλαιο στη Συρία να συνεχίσει το ταξίδι του, έτσι ώστε στη συνέχεια και το Ιράν να πράξει το ίδιο με το βρετανικής σημαίας πλοίο Stena Impero, το τελευταίο βήμα περιλαμβάνει την αναζωογόνηση της «Συμφωνίας των 5». Η αλήθεια είναι ότι η εκλογή του Μπόρις Τζόνσον στην ηγεσία των Τόρηδων και τη Ντάουνιγκ Στριτ δυσχεραίνει αυτό το σενάριο. Πολύ περισσότερο όταν η Ευρώπη εμφανίζεται για πολλοστή φορά αναποφάσιστη απορρίπτοντας από την μια την επιλογή του Τραμπ κι αποτυγχάνοντας από την άλλη να ενεργοποιήσει ένα σχήμα διάσωσης της συμφωνίας, που θα αποτρέπει παράλληλα και τον οικονομικό στραγγαλισμό του Ιράν…
