Πηγή: Michael T. Klare – tomdispatch.com
Μετάφραση/Επιμέλεια: Δημήτρης Μακκός
Στις αρχές Μαρτίου, περίπου 7.500 Αμερικανοί στρατιώτες θα ταξιδέψουν στη Νορβηγία για να συμμετάσχουν μαζί με χιλιάδες άλλους στρατιώτες χωρών του ΝΑΤΟ σε μια τεράστια άσκηση που θα προσομοιώνει το ενδεχόμενο εισβολής από τη Ρωσία. Στη στρατιωτική αυτή άσκηση που ακούει στο όνομα «Ψυχρή Απάντηση 2020» [Cold Response 2020], οι συμμαχικές δυνάμεις θα διεξάγουν πολυεθνικές κοινές ασκήσεις με ένα σενάριο μάχης υψηλής έντασης σε απαιτητικές συνθήκες χειμώνα, σύμφωνα με τον νορβηγικό στρατό.
Με μια πρώτη ματιά, η Cold Response 2020 θα μπορούσε να ενταχθεί σε άλλη μία από τις αμέτρητες ασκήσεις μεγάλης εμβέλειας του ΝΑΤΟ τις τελευταίες δεκαετίες. Ωστόσο, στην περίπτωση μας τα πράγματα μοιάζουν διαφορετικά. Καταρχάς η άσκηση θα ξεκινήσει πάνω από τον Αρκτικό κύκλο, μακριά δηλαδή από οποιοδήποτε προηγούμενο παραδοσιακό πεδίο μάχης. Βασικό ρόλο στην επιλογή της τοποθεσίας παίζει η κλιματική αλλαγή, η οποία σταδιακά επεκτείνει τον χρόνο που επιτρέπεται ο διάπλους του Αρκτικού Ωκεανού με την όλο και πιο έντονη απουσία πάγου. Δημιουργείται λοιπόν σταδιακά μια νέα γεωπολιτική πραγματικότητα και ως εκ τούτου ένα νέο πεδίο μάχης και ανταγωνισμού του 21ου αιώνα.
Η άσκηση ξεκινά με πεζοναύτες από τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο να διεξάγουν προσομοίωση απόβασης σε διάφορα σημεία των ακτών της Νορβηγίας, όπως και σε παρόμοιες ασκήσεις σε άλλες περιοχές του κόσμου. Μόλις τα στρατεύματα βρεθούν στην ξηρά, ωστόσο, το σενάριο παίρνει μια πιο πρωτότυπη τροπή. Αφού οι πεζοναύτες συλλέξουν τανκς και βαρύ οπλισμό που είναι κρυμμένος σε σπηλιές της ενδοχώρας, θα προχωρήσουν συντεταγμένα προς την επαρχία Φίνμαρκ, το βορειότερο άκρο της ηπειρωτικής Νορβηγίας που συνορεύει με την Ρωσία. Εκεί οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ θα συνδράμουν τις δυνάμεις της Νορβηγίας οι οποίες ήδη θα μάχονται σε μια υποτιθέμενη ρωσική εισβολή. Η άσκηση εκεί θα πάρει χαρακτηριστικά «υψηλής έντασης» υπό συνθήκες ψύχους.
Καθώς η περιοχή του ευρύτερου Βόρειου Πόλου γίνεται θερμότερη, η περιοχή Φίνμαρκ της Νορβηγίας και η γειτονική ρωσική επικράτεια μετατρέπονται σε έναν από τους πιθανούς χώρους μάχης σε οποιαδήποτε μελλοντική διένεξη ΝΑΤΟ-Ρωσίας. Επιπλέον, η Μόσχα έχει συγκεντρώσει σημαντικό μέρος των πυρηνικών δυνατοτήτων της στη χερσόνησο Κόλα, μια απομακρυσμένη έκταση γης που καταλήγει στη βόρεια Νορβηγία. Το γεγονός αυτό ενισχύει τη σημασία της περιοχής σε περίπτωση σύγκρουσης.
Παράλληλα, η εκμετάλλευση των αρκτικών υδρογονανθράκων και η μεταφορά τους στις αγορές της Ευρώπης και της Ασίας έχει γίνει μια σημαντική οικονομική προτεραιότητα για τη Μόσχα, καθώς τα αποθέματα κάτω από τον Αρκτικό Κύκλο αρχίζουν να μειώνονται ανησυχητικά. Στο πλαίσιο αυτό, η εξόρυξη φυσικών πόρων στην Αρκτική έχει καταστεί βασικός εθνικός στόχος της Μόσχας, ο οποίος, με τη σειρά του, απαιτεί ασφαλή πρόσβαση στον Ατλαντικό Ωκεανό μέσω των υπεράκτιων υδάτων της Νορβηγίας. Αυτή η πλωτή οδός είναι ζωτικής σημασίας για την ενεργειακή οικονομία της Ρωσίας και η σημασία της αυξάνεται με γεωμετρική ταχύτητα καθώς το λιώσιμο των πάγων δημιουργεί νέους ενεργειακούς δρόμους για περισσότερους μήνες το χρόνο.
Οι περιοχές με ευκολότερη πρόσβαση της Ρωσίας προς τον Ατλαντικό είναι από τη μία μέσω της Βαλτικής θάλασσας και από την άλλη μέσω του Εύξεινου Πόντου. Ωστόσο, και οι δύο διέξοδοι καταλήγουν σε σημεία ελέγχου ΝΑΤΟϊκών χωρών. Για να βγει ένα ρωσικό πλοίο στον ωκεανό μέσω του Εύξεινου Πόντου πρέπει πρώτα να περάσει από τα στενά του Ελλησπόντου που ελέγχονται από την Τουρκία, ενώ για να βγει μέσω της Βαλτικής χρειάζεται να διαβεί τα στενά του Έρεσουντ ανάμεσα στη Σουηδία και τη Δανία.
Το μοναδικό ρωσικό λιμάνι με απεριόριστη πρόσβαση στον Ατλαντικό Ωκεανό (όταν δεν υπάρχει πάγος) βρίσκεται στο Μουρμάνσκ, στη χερσόνησο Κόλα κοντά στα σύνορα με την Νορβηγία. Δεν αποτελεί οπότε έκπληξη το γεγονός ότι το συγκεκριμένο λιμάνι είναι επίσης το αρχηγείο του βόρειου στόλου της Ρωσίας και ο τόπος πολλών βάσεων αέρα, πεζικού, πυραύλων και ραντάρ, μαζί με ναυπηγεία και πυρηνικούς αντιδραστήρες. Με άλλα λόγια, είναι από τις πλέον ευαίσθητες στρατιωτικές περιοχές της Ρωσίας σήμερα.
Η σημασία που δίνουν οι Ρώσοι στην περιοχή αναδεικνύεται και μέσω της συγκέντρωσης πυρηνικών όπλων γύρω από το Μουρμάνσκ. Σύμφωνα με τους όρους της Συνθήκης για τη νέα Συμφωνία για τη Μείωση των Στρατηγικών Όπλων (New START) που υπέγραψαν οι ΗΠΑ με τη Ρωσία το 2010, οι Ρώσοι δεν μπορούν να αναπτύξουν περισσότερες από 1.550 πυρηνικές κεφαλές σε ετοιμότητα για εκτόξευση.
Οι Ρώσοι θεωρείται σήμερα ότι αναπτύσσουν τις κεφαλές που επιτρέπονται στη νέα START μέσω, μεταξύ άλλων, 12 πυρηνικών υποβρυχίων με 160 βαλλιστικούς πυραύλους υποβρύχιας εκτόξευσης (SLBMs). Οκτώ από αυτά τα υποβρύχια, στην πραγματικότητα, έχουν ανατεθεί στον στόλο του Αρκτικού Ωκεανού, πράγμα που σημαίνει μια σημαντική δυνατότητα ενδεχόμενης πυρηνικής επίθεσης ή απάντησης από την ευρύτερη περιοχή του Μουρμάνσκ. Δεν είναι λοιπόν περίεργο το γεγονός ότι η περιοχή αυτή έχει τεράστια στρατηγική σημασία για τους Ρώσους και επομένως η ΝΑΤΟϊκή άσκηση στην ευρύτερη γειτονιά είναι σίγουρο ότι θα αποτελέσει πρόκληση.
Όσον αφορά την Ουάσινγκτον, ο υπουργός Εξωτερικών, Μάικ Πομπέο, ήταν από τους πρώτους αξιωματούχους που εξήγησε τη νέα στρατηγική προοπτική για την Αρκτική σε Φόρουμ στη Φινλανδία τον περασμένο Μάιο. Στον λόγο του, σε ένα είδος «δόγματος Πομπέο», ανέφερε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες μετατοπίζονται από την καλοήθη αμέλεια της περιοχής στην επιθετική συμμετοχή και στρατιωτικοποίηση: «Εισερχόμαστε σε μια νέα εποχή στρατηγικής δέσμευσης στην Αρκτική», τόνισε και συνέχισε, «ενισχύουμε την αμερικανική ασφάλεια στην περιοχή (…) φιλοξενώντας στρατιωτικές ασκήσεις, ενισχύοντας την παρουσία των δυνάμεών μας, ανοικοδομώντας τον παγοθραυστικό μας στόλο και δημιουργώντας μια νέα ανώτερη στρατιωτική θέση για αρκτικές υποθέσεις στο εσωτερικό του στρατού μας».
Λίγο καιρό μετά, τον Αύγουστο του 2019, με απορία οι Δανοί και όλος ο πλανήτης άκουσε τον πρόεδρο Τραμπ να δηλώνει πως θα ενδιαφερόταν να αγοράσει τη Γροιλανδία. Είναι και αυτή η δήλωση μια έκφανση της νέας εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ για τον Αρκτικό Ωκεανό. Στο ενδεχόμενο που η Ουάσινγκτον έπαιρνε τον έλεγχο της αχανούς Γροιλανδίας, αυτόματα θα αποκτούσε και διεθνή νομιμοποίηση για την παρουσία της στην περιοχή, την οικονομική εκμετάλλευση του Αρκτικού, καθώς και τον έλεγχο των νέων εμπορικών δρόμων που αναδεικνύονται με το λιώσιμο των πάγων.
Η άσκηση Cold Response 2020 λοιπόν πρέπει να εξεταστεί στο πλαίσιο όλων αυτών των εξελίξεων. Αυτό που διαφορετικά θα μπορούσε να φαίνεται σαν μια άσκηση ρουτίνας σε ένα μακρινό μέρος του κόσμου είναι στην πραγματικότητα μέρος μιας αναδυόμενης στρατηγικής των Η.Π.Α. για να περιορίσει την επιρροή της Ρωσίας σε μια κρίσιμη αμυντική ζώνη.