Η Παγκόσμια Ημέρα Επισιτισμού, που τιμάται κάθε χρόνο στις 16 Οκτωβρίου, θεσπίστηκε για να υπενθυμίζει ότι η πρόσβαση σε τροφή είναι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Φέτος ωστόσο, αναδεικνύει τη ραγδαία αποδόμηση ενός συστήματος ανθρωπιστικής βοήθειας που καταρρέει την ώρα που οι ανάγκες κορυφώνονται.
Οι αριθμοί του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος (WFP) του ΟΗΕ είναι αποκαλυπτικοί: 319 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο αντιμετωπίζουν οξεία επισιτιστική ανασφάλεια και 44 εκατομμύρια βρίσκονται ήδη σε επίπεδα έκτακτης ανάγκης πείνας. Σε δύο μόλις χρόνια, ο αριθμός των ανθρώπων που βιώνουν ή απειλούνται από λιμό έχει διπλασιαστεί. Η νέα έκθεση του Οργανισμού, με τίτλο A Lifeline at Risk, προειδοποιεί πως έξι κρίσιμες επιχειρήσεις στο Αφγανιστάν, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, την Αϊτή, τη Σομαλία, το Νότιο Σουδάν και το Σουδάν κινδυνεύουν να διακοπούν μέσα στους επόμενους μήνες, αφήνοντας εκατομμύρια ανθρώπους χωρίς καμία πρόσβαση σε τρόφιμα.
Η Εκτελεστική Διευθύντρια του WFP, Σίντι ΜακΚέιν, περιγράφει μια κατάσταση που αγγίζει το σημείο μηδέν: «Ο κόσμος αντιμετωπίζει ένα αυξανόμενο κύμα οξείας πείνας που απειλεί εκατομμύρια ανθρώπους και τα κονδύλια που χρειαζόμαστε εξαντλούνται». Πράγματι, η χρηματοδότηση του Οργανισμού αναμένεται να μειωθεί κατά 40% το 2025 – από 10 δισεκατομμύρια δολάρια το 2024 στα 6,4 δισεκατομμύρια. Το πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη τροφής. Είναι η έλλειψη πολιτικής βούλησης.
Οι βασικοί χρηματοδότες του WFP –Ηνωμένες Πολιτείες, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιαπωνία, Καναδάς και Ευρωπαϊκή Ένωση– έχουν μειώσει τις εισφορές τους, επικαλούμενοι εσωτερικές οικονομικές πιέσεις. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, οι αυξημένες αμυντικές δαπάνες και η στροφή των εθνικών προϋπολογισμών προς ζητήματα ασφάλειας και ενέργειας έχουν αφήσει ελάχιστο χώρο για ανθρωπιστική χρηματοδότηση.
Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ, η αναπτυξιακή βοήθεια προς προγράμματα επισιτιστικής ασφάλειας έχει μειωθεί κατά σχεδόν 25% από το 2021, αφήνοντας στην τύχη τους περιοχές χωρίς άμεση γεωπολιτική σημασία. Η Αφρική και η Καραϊβική παραμένουν εκτός του διεθνούς ενδιαφέροντος, την ώρα που οι πληθυσμοί τους βυθίζονται στη φτώχεια και την πείνα.
Το πιο ανησυχητικό στοιχείο ωστόσο, είναι ότι η τροφή έχει μετατραπεί σε πολιτικό όπλο.
Η πείνα γίνεται εργαλείο επιβολής και εξουσίας
Η Γάζα αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα. Παρά τη συμφωνία εκεχειρίας με το Ισραήλ, δύο εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν πείνα και δίψα. Σύμφωνα με το Al Jazeera και το Γραφείο Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων του ΟΗΕ (OCHA), από τις 10 έως 16 Οκτωβρίου μόλις 216 φορτηγά με ανθρωπιστική βοήθεια κατάφεραν να φτάσουν στους προορισμούς τους εντός της Λωρίδας.
Το Ισραήλ επιτρέπει την είσοδο το πολύ 300 φορτηγών ημερησίως – τη μισή ποσότητα που είχε συμφωνηθεί. Την ίδια ώρα, δορυφορικές εικόνες δείχνουν εκατοντάδες φορτηγά να περιμένουν ακινητοποιημένα στην αιγυπτιακή πλευρά του περάσματος Ράφα. Η UNRWA, ο κύριος φορέας παροχής βοήθειας στους Παλαιστίνιους, δηλώνει ότι διαθέτει αποθέματα τροφίμων στην Ιορδανία και την Αίγυπτο ικανά να καλύψουν τον πληθυσμό της Γάζας για τρεις μήνες, όμως οι ισραηλινές αρχές συνεχίζουν να εμποδίζουν την είσοδό τους.
Η κατάσταση έχει οδηγήσει ήδη σε τραγικά αποτελέσματα. Από τον αποκλεισμό έχουν πεθάνει πάνω από 460 Παλαιστίνιοι, ανάμεσά τους 157 παιδιά, εξαιτίας της ασιτίας, σύμφωνα με το OCHA. Περίπου 290.000 παιδιά και 150.000 έγκυες ή θηλάζουσες γυναίκες χρειάζονται άμεσα διατροφικά συμπληρώματα. Παράλληλα, ο επικεφαλής του ΟΗΕ για ανθρωπιστικά ζητήματα, Τομ Φλέτσερ, έχει ζητήσει να ανοίξουν περισσότερα συνοριακά περάσματα και να αρθούν τα εμπόδια στη ροή βοήθειας, υπενθυμίζοντας ότι η πρόσβαση στην τροφή είναι νομική υποχρέωση και όχι διαπραγματευτικό χαρτί.
Το ίδιο μοτίβο επαναλαμβάνεται και σε άλλες περιοχές. Στο Σουδάν, όπου ο μισός πληθυσμός –περίπου 25 εκατομμύρια άνθρωποι– αντιμετωπίζει οξεία πείνα, οι συγκρούσεις εμποδίζουν τη διανομή τροφίμων. Στη Σομαλία, η βοήθεια έχει περιοριστεί στους 350.000 δικαιούχους από 2,2 εκατομμύρια πέρυσι. Στο Νότιο Σουδάν, όλες οι μερίδες τροφίμων έχουν μειωθεί κατά 50 έως 70%, ενώ τα αποθέματα εξαντλούνται.
Και ενώ παγκοσμίως παράγεται επαρκής τροφή για όλους, εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι λιμοκτονούν. Το πρόβλημα δεν είναι η παραγωγή, αλλά οι αποκλεισμοί, οι πολιτικές σκοπιμότητες και η αδράνεια των πλουσίων κρατών. Όπως σημειώνει η έκθεση του WFP, «η ταχεία και αποτελεσματική επισιτιστική βοήθεια αποτελεί το τελευταίο ανάχωμα ενάντια στην κατάρρευση ολόκληρων κοινωνιών».
