των Ιωάννα Αρχοντάκη, Έκτορα-Ξαβιέ Δελαστίκ, Δημήτρη Παπαευαγγέλου
Με αφορμή τις τελευταίες αποκαλύψεις του insidestory για την «Ομάδα Αλήθειας» και τα πρόσωπα πίσω από την προπαγάνδα υπέρ της Νέας Δημοκρατίας, θυμόμαστε το ρόλο που έπαιξαν οι λογαριασμοί που συνδέονται με την εν λόγω ομάδα στην κρίση του Έβρου το 2020. Μια περίπτωση στην οποία η διαδικτυακή προπαγάνδα και η «τοξικότητα» κατέληξαν σε δολοφονίες ανθρώπων.
Όσοι ασχολούνται με την έρευνα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σίγουρα θυμούνται τη δήλωση του Κυριάκου Μητσοτάκη, ο οποίος χαρακτήρισε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης «απειλή για τη Δημοκρατία», καθώς «έχουν βγάλει στο προσκήνιο μια τοξικότητα».
Αλλά η τοξικότητα που επικαλείται ο Πρωθυπουργός σίγουρα δεν είναι αυτή που προέρχεται από τους εντεταλμένους του. Δεν εννοούμε απλά λογαριασμούς οι οποίοι έχουν άμεση σχέση εργασίας με το περιβάλλον της κυβέρνησης. Ούτε αναφερόμαστε μόνο σε λογαριασμούς που διατηρούν επίσημες ή εργασιακές σχέσεις με την εξουσία.
Ένα επιμελώς διαμορφωμένο δίκτυο μέσων και λογαριασμών επιτρέπει στην προπαγάνδα να ρέει απρόσκοπτα: οι επιμέρους κόμβοι – είτε πρόκειται για μέσα ενημέρωσης, διαδικτυακούς τόπους είτε για ατομικούς λογαριασμούς – λειτουργούν με τρόπο συντονισμένο, ακόμη και ελλείψει κεντρικού ή άμεσου συντονισμού, ενισχύοντας έτσι μια συγκεκριμένη αφήγηση.
Κατά συνέπεια, ακόμη και ένας φαινομενικά ασήμαντος λογαριασμός, αν αναπαράγει διαρκώς την κυρίαρχη γραμμή, συνιστά οργανικό στοιχείο αυτού του «δικτύου προπαγάνδας».
Ο τρόπος που είναι φτιαγμένο ένα δίκτυο προπαγάνδας μπορεί είτε να βοηθάει είτε να δυσκολεύει την εξάπλωση της, καθιστώντας το δηλαδή, περισσότερο ή λιγότερο επιρρεπές στη διάδοση μορφών χειραγώγησης και παραπληροφόρησης.
Μελετώντας την περίπτωση της κρίσης στα ελληνοτουρκικά σύνορα του Έβρου το 2020 και το πώς αυτή συζητήθηκε στο ελληνικό twitter (τώρα Χ), καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως η Ομάδα Αλήθειας, υιοθετεί μεν την κυβερνητική γραμμή, τη μεταδίδει ωστόσο με ιδιαίτερα ξενοφοβικό και ρατσιστικό λόγο, κλείνοντας από τη μια το μάτι στις ακροδεξιές ομάδες του εξωτερικού, ενώ παράλληλα εισάγει το λόγο, τις θεματικές και τα επιχειρήματα της λεγόμενης alt-right δεξιάς κατακλύζοντας τον εγχώριο δημόσιο διάλογο.
Η περίπτωση του Έβρου
Η κρίση στον Έβρο ξεκίνησε στις 28 Φεβρουαρίου του 2020, όταν η Τουρκία ανακοίνωσε ότι δε θα εμποδίζει πλέον τους πρόσφυγες που επιδιώκουν να εισέλθουν στην ΕΕ. Οι τουρκικές αρχές ενθάρρυναν —σε ορισμένες περιπτώσεις οργανωμένα— χιλιάδες μετανάστες και πρόσφυγες να κατευθυνθούν προς τα ελληνοτουρκικά σύνορα του Έβρου/Μαρίτσα. «Ανοίξαμε τις πύλες», είχε δηλώσει τότε ο Ερντογάν περιγράφοντας το μέτρο ως αντίδραση στους θανάτους 33 Τούρκων στρατιωτών κατά τη διάρκεια αεροπορικών επιδρομών στην συριακή επαρχία Ιντλίμπ.
Η ελληνική κυβέρνηση έστειλε ισχυρές αστυνομικές και στρατιωτικές δυνάμεις στην περιοχή. Ανακοίνωσε επίσης την προσωρινή αναστολή του συστήματος ασύλου και κάλεσε τους μετανάστες να μην επιχειρήσουν να περάσουν τα σύνορα.
Ακολούθησαν αρκετές μέρες έντασης, με χιλιάδες ανθρώπους να παραμένουν συγκεντρωμένοι στην τουρκική πλευρά των συνόρων. Στις 2 Μαρτίου 2020, η κατάσταση κλιμακώθηκε σοβαρά. Υπήρξαν αναφορές για χρήση βίας, πυροβολισμούς, και έναν νεκρό κοντά στο δέλτα του ποταμού Έβρου. Το θύμα ήταν ο Μουχάμαντ αλ Αράμπ, νεαρός άνδρας από το Χαλέπι της Συρίας. Αν και αρκετές πηγές επιβεβαίωσαν την ύπαρξη νεκρού, οι ελληνικές αρχές αρνήθηκαν την ευθύνη και χαρακτήρισαν τις σχετικές ειδήσεις «ψευδείς». Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει επίσημα αποδεκτή εκδοχή για τα γεγονότα εκείνης της ημέρας.
Την επόμενη ημέρα, στις 3 Μαρτίου, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν επισκέφθηκε την περιοχή μαζί με τον Έλληνα Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη και άλλους Ευρωπαίους αξιωματούχους. Ο πρωθυπουργός στις κοινές δηλώσεις στις Καστανιές μίλησε για «κατάφωρη απόπειρα από πλευράς Τουρκίας να χρησιμοποιήσει απεγνωσμένους ανθρώπους για να προωθήσει τη γεωπολιτική ατζέντα της» κάνοντας παράλληλα λόγο για «ασύμμετρη απειλή».
Σε άλλο σημείο αναφέρθηκε και στους κατοίκους του Έβρου, καθώς πολλοί από αυτούς πήραν τα όπλα τους και έτρεξαν να υπερασπιστούν τα σύνορα. «Θέλω να συγχαρώ τις γυναίκες και τους άνδρες της ΕΛ.ΑΣ., των Ενόπλων Δυνάμεων, του Λιμενικού, για το έργο που επιτελούν, αλλά και τους πολίτες που συμπαρίστανται αυθόρμητα στο δύσκολο έργο τους», χαϊδεύοντας τα αυτιά αυτών που αργότερα θα αποκαλέσει «αυτόκλητους σερίφηδες».
Στις 4 Μαρτίου σημειώθηκε ένας ακόμη θάνατος, του Μουχάμαντ Γκούλζαρ, στην ίδια συνοριακή περιοχή, υπό παρόμοιες συνθήκες, ενώ μια μέρα αργότερα, στις 5 Μαρτίου δημοσιεύτηκε προκαταρκτική έρευνα που επαλήθευσε τον χρόνο και το σημείο του θανάτου του Μουχάμαντ αλ Αράμπ.
Εκείνες τις μέρες ένας ακόμα «υβριδικός πόλεμος» διεξαγόταν και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Η έρευνα
Η ερευνητική ομάδα της Civic Information Office συγκέντρωσε περισσότερα από ένα εκατομμύριο tweets σχετικά με την κρίση στον Έβρο από τις 27 Φεβρουαρίου μέχρι και τις 10 Μαρτίου, όταν και «ξεφούσκωσε» το θέμα. Οι πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν αφορούσαν το ίδιο το περιεχόμενο των tweets, αλλά και τα χαρακτηριστικά των χρηστών που τα παρήγαγαν.
Από την ανάλυση προέκυψαν διάφορα θέματα, που αφορούν τη διάδοση fake news, ρατσιστικής ρητορικής και πρόκληση σε βία, που παράχθηκαν και αναπαράχθηκαν από τους λογαριασμούς της Ομάδας Αλήθειας δημιουργώντας δεσμούς με ακροδεξιούς φορείς του εξωτερικού.
Η ακροδεξιά προπαγάνδα στην οποία συμμετείχε και η Ομάδα Αλήθειας οργανώθηκε γύρω από τα εξής hashtags:
#GreeceUnderAttack #TurkishPropaganda #Evros #IStandWithGreece #borders #DefendEurope #UnitedWeWin #solitarytoGreece #Greece_Turkey_Borders #syriza_xeftiles #ΣΥΡΙΖΑ_ξεφτιλες
Το μίγμα επικοινωνίας για τη διαχείριση της κρίσης ήταν πλούσιο: όπως πάντα επίθεση στον Τσίπρα και το ΣΥΡΙΖΑ, εκατοντάδες εκκλήσεις για σύλληψη και απέλαση των εργαζόμενων σε ΜΚΟ, αναμεταδόσεις πληροφοριών ώστε να ενισχυθεί το αφήγημα της ασύμμετρης απειλής, απόδοση φόρου τιμής σε όσους «φυλάνε Θερμοπύλες» και άλλες εθνικιστικές και ακροδεξιές κορώνες, μιας που ο Μητσοτάκης έχει επιλέξει να στηρίζεται και από αυτό το κοινό.
Ένας από τους ψευδείς ισχυρισμούς που πήρε ιδιαίτερη δυναμική αφορούσε τα μωρά των μεταναστών. Πιο συγκεκριμένα, ότι οι «(λάθρο)μετανάστες ανάβουν φωτιές και βάζουν τα μωρά τους από πάνω», προκειμένου να εκβιάσουν τις ελληνικές αρχές για να περάσουν τα σύνορα. Η πρώτη σχετική αναφορά γίνεται την 1η Μαρτίου και θα ακολουθήσουν δεκάδες παραλλαγές και εκατοντάδες αναπαραγωγές αυτών.
Οι λογαριασμοί που συνδέονται με την ΟΑ είναι πιο ενθουσιώδεις στην αναμετάδοση των σχετικών tweets ακόμα και από το Μακελειό, το οποίο εν προκειμένω άργησε αρκετές ώρες να πάρει τη σκυτάλη.
Ο άλλος ψευδής ισχυρισμός που εμφανίστηκε με παραλλαγές και πήρε πολλαπλή δυναμική αφορά «φιλότουρκους τζιχαντιστές από το συριακό Βορρά», που «πέταξαν τις στολές τους και κατευθύνονται ως ”πρόσφυγες” στην Ελλάδα».
Για «τζιχαντιστές από το Ιντλίμπ» γίνεται λόγος από τις πρώτες κιόλας ώρες της έντασης στα σύνορα από ακροδεξιούς λογαριασμούς. Ο Παππάς της Χρυσής Αυγής θα δώσει επίσημα το σύνθημα στις 29 Φεβρουαρίου με το εν λόγω μήνυμα. Μέχρι τις 08 Μαρτίου έχει «προσδιοριστεί» και ο αριθμός των τζιχαντιστών αυτών, ο οποίος ανέρχεται σε 250.000.
Το δεξιό προπαγανδιστικό twitter θα προσπαθήσει να σιγήσει τις ακροδεξιές πιέσεις προωθώντας μηνύματα όπως πχ. το παρακάτω, που επαινεί τις ένοπλες δυνάμεις και την κυβέρνηση Μητσοτάκη που επαναπροωθούν «λαθροτζιχαντιστές ψευτοπρόσφυγες». Τέτοιες προσπάθειες λαμβάνουν χώρα στα πλαίσια ενός αστερισμού μη-πολιτικών προπαγανδιστικών λογαριασμών «μικρομεσαίου» μεγέθους, όπως θα δούμε πιο αναλυτικά παρακάτω.
Πώς μοιάζει ένα δίκτυο προπαγάνδας;
Κατ’ αρχάς, πρέπει να σημειώσουμε πως ένα μικρό μέρος του πληθυσμού στην Ελλάδα χρησιμοποιεί το Χ (πρώην Twitter). Ταυτόχρονα όμως, συχνά η νέα πολιτική ατζέντα διαχέεται και αξιολογείται εκεί, πριν μετατραπεί σε θέμα των κυρίως Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Κρατώντας αυτές τις σκέψεις, μπορούμε να παρατηρήσουμε μια σειρά ενδιαφέροντα στοιχεία στα tweets που έγιναν επί του θέματος του Έβρου.
Αυτό που πρέπει να έχουμε κατά νου είναι πως καμία μάχη δεν δίνεται στην πηγή μιας πληροφορίας, παραπληροφόρησης ή «γραμμής». Οι λογαριασμοί που χρησιμεύουν ως πηγές συνήθως μένουν στο περιθώριο του δημόσιου διαλόγου, ακόμα και αν τα γραφόμενά τους αναδημοσιεύονται πολύ. Αντιθέτως, η μάχη γίνεται σε δίκτυα πολλών λογαριασμών που (1) λειτουργούν ως φερέφωνα μεταφέροντας ειδήσεις από πρώτο ή δεύτερο χέρι και (2) είναι πολύ έντονα συνδεδεμένοι μεταξύ τους και με απλούς χρήστες ώστε η πληροφορία να αναπαράγεται αυτούσια, αλλά από πηγές που φαίνονται πιο «κοντινές και φιλικές προς το χρήστη».
Τα πολιτικά πρόσωπα και οι λογαριασμοί ιδιαίτερου προπαγανδιστικού ενδιαφέροντος τείνουν να βρίσκονται στην περιφέρεια αυτών των δικτύων, αλλά και της δημόσιας συζήτησης εν γένει. Αυτό συμβαίνει επειδή λειτουργούν κυρίως ως πηγές περιεχομένου. για την πλειοψηφία των «μικρομεσαίων λογαριασμών».
Ακολουθούν δύο γραφήματα του «Twitter Έβρου», όπου απεικονίζεται η «εσωτερική ζωή των πιο επιδραστικών λογαριασμών» – η αλληλεπίδραση των λογαριασμών με τουλάχιστον 600 αναρτήσεις επί του θέματος. Αποτυπώνεται σαφώς το πόσο έντονα διαχωρισμένοι είναι οι λογαριασμοί πολιτικών προσώπων και φερεφώνων.
Λογαριασμοί με μεγάλη επιδραστικότητα (τουλάχιστον 600 αλληλεπιδράσεις για τον Έβρο στο διάστημα της μελέτης). Οι λογαριασμοί που είναι με έντονο χρώμα αναπαράγουν μέχρι και σήμερα πολύ έντονα και συστηματικά το περιεχόμενο της Ομάδας Αλήθειας, χωρίς να αποτελούν πολιτικά πρόσωπα.
Λογαριασμοί με μεγάλη επιδραστικότητα (τουλάχιστον 600 αλληλεπιδράσεις για τον Έβρο στο διάστημα της μελέτης). Οι λογαριασμοί που είναι με έντονο χρώμα αποτελούν πολιτικά πρόσωπα με κεντρικό ρόλο στη Νέα Δημοκρατία. Έχουν συμπεριληφθεί το Υπουργείο Εξωτερικών και η Εύα Καϊλή λόγω των θέσεών τους στο δίκτυο.
Ενδιαφέρον δεύτερο στοιχείο αποτελεί η παρουσία του λογαριασμού της Εύας Καϊλή σε μάλλον περίοπτη θέση εντός του δικτύου των φερεφώνων. Εκ πρώτης όψεως, η θέση στο δίκτυο παραπέμπει σε ένα προφίλ φιλιών και αναδημοσιεύσεων που περισσότερο μοιάζει με influencer ή γραφείο διαχείρισης δημόσιας εικόνας, παρά σε πολιτικό πρόσωπο.
Ένα τρίτο στοιχείο είναι πως η παρουσία λογαριασμών συνδεόμενων με τη Χρυσή Αυγή βρίσκεται κοντύτερα σε λογαριασμούς όπως το BasedPoland και η KTHopkins, εξέχουσες προσωπικότητες της διαδικτυακής ακροδεξιάς του εξωτερικού. Υπενθυμίζουμε όμως πως τα γραφήματα αυτά δείχνουν πώς σχετίζονται, «συνομιλούν» μεταξύ τους και χρησιμοποιούν πηγές οι ελάχιστοι (0.09% του συνόλου) λογαριασμοί που ελέγχουν τη ροή της συζήτησης.
Πώς «βλέπει» το ελληνικό twitter τα πολιτικά πρόσωπα;
Εάν δούμε τη γεωγραφία των λογαριασμών προπαγάνδας και των λογαριασμών πολιτικών προσώπων στο σύνολο των αναρτήσεων που έγιναν εκείνο το διάστημα, είναι σα να ψάχνουμε τον ψύλλο στ’ άχυρα. Ταυτόχρονα όμως βλέπουμε και μια πραγματική εικόνα του τι παρουσία έχει κάθε λογαριασμός. Με άλλα λόγια, αν δύο λογαριασμοί καλύπτουν τις ίδιες περίπου ανάγκες, μιλούν για το ίδιο περίπου περιεχόμενο και αξιοποιούνται από τους ίδιους περίπου ανθρώπους, θα φανούν κοντά μεταξύ τους στο σχετικό διάγραμμα.
Επιλεγμένοι λογαριασμοί-φερέφωνα και λογαριασμοί πολιτικών προσώπων, στο σύνολο του «Twitter Έβρου». Το μέγεθος κάθε λογαριασμού απεικονίζει τον αριθμό αλληλεπιδράσεων που είχε στο διάστημα μελέτης. Τα χρώματα αντιστοιχούνται χονδρικά ως εξής: Πορτοκαλί – twitter ΝΔ, Γκρι – twitter ακροδεξιάς, Πράσινο – twitter ΣΥΡΙΖΑ, Γαλάζιο – γερμανικό twitter, Μωβ – πολωνικό twitter, Μπλε – ινδικό twitter
Εδώ παρατηρούμε κατ’ αρχάς δύο πολύ ενδιαφέρουσες και μάλλον σφιχτές παρέες. Πρώτον, kyranakis, grpsarianos, ElenaNikolaidou, MariaDecokeke. Δεύτερον, AdonisGeorgiadi, NickRomanos και omadaalithias. Αυτή η εγγύτητα σημαίνει πως για το κοινό αυτές οι δύο συστάδες πολιτικά σημαντικών λογαριασμών ήταν επί της ουσίας δύο λίγο-πολύ ομοιογενείς πηγές πληροφόρησης. Με άλλα λόγια, με τον τρόπο που μοιράστηκαν και διαμοίρασαν τη γραμμή για τον Έβρο πρέπει να θεωρούμε πως μοιράζονται και τις ανάλογες ευθύνες που περιγράφηκαν παραπάνω. Υπενθυμίζουμε πως ο Νίκος Ρωμανός στον οποίο αναφερόμαστε αποτελούσε τότε μέλος της άμεσης ομάδας του Κυριάκου Μητσοτάκη και Αναπληρωτής Γραμματέας Στρατηγικού Σχεδιασμού και Επικοινωνίας της ΝΔ, με βασικό αντικείμενο τα social media (με προϋπηρεσία σε μέσα όπως τα Liberal, Protagon, Πρώτο Θέμα, Ελεύθερος Τύπος κ.α.).
Δεύτερον, αν και οι «αλληλεπιδράσεις κορυφής» της Χρυσής Αυγής την τοποθετούσαν κοντά στην ευρωπαϊκή ακροδεξιά, οι «λαϊκές αλληλεπιδράσεις» της την τοποθετούν κοντά στον πρωθυπουργικό λογαριασμό, να δημιουργεί μια δεξαμενή πολιτικής πίεσης προς τα ακροδεξιά.
Γιατί όλοι ανακαλύπτουν ξαφνικά την alt-right ατζέντα;
Στη διάρκεια της μελέτης αυτής έχει παρατηρηθεί μια κατηγορία λογαριασμών πρώτης γραμμής όπως ο john_wayne_gr, ο nicAthens, ο mercina18, o ChrysPi2, ο sensaycommon2, ο BasedPoland και άλλοι, των οποίων η λειτουργία είναι να δρουν ως «σύνδεσμοι» μεταξύ διαφορετικών κοινοτήτων. Στο συγκεκριμένο παράδειγμα, να δρουν ως ιμάντας μεταφοράς συνθημάτων και γραμμής μεταξύ του ελληνικού, του γερμανικού, του πολωνικού και του γαλλικού Twitter, με αφορμή τον Έβρο.
Αυτή είναι μόνο μια μικρή πτυχή της σταδιακής μεταφοράς και προσαρμογής της αμερικανικής ακροδεξιάς και νεοφασιστικής ρητορείας στα ευρωπαϊκά δεδομένα. Η μεταφορά συνθημάτων μέσω Twitter φαίνεται να βρίσκεται σε ένα πλαίσιο «εκλαΐκευσης και δοκιμής» της ρητορείας που παράγεται με πιο οργανωμένες προσπάθειες.
Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί ο ιδρυτής της ακροδεξιάς οργάνωσης Knights Templar International (KTI), Jim Dawson. Έχει περιγραφεί ως ο νούμερο ένα σύνδεσμος μεταξύ της βρετανικής και αμερικανικής ακροδεξιάς, αλλά η επιρροή του φαίνεται να έχει στόχο και τα Βαλκάνια, συμπεριλαμβανομένης της ηλεκτρονικής σφαίρας. Υπάρχουν ρεπορτάζ που περιγράφουν την παροχή πολεμικού εξοπλισμού από μέρους του KTI σε βουλγαρικές πολιτοφυλακές με μια πάρα πολύ επιθετική μείξη αντι-ισλαμισμού, κλασικού ολοκληρωτικού νεοφασισμού και σοβιετικής νοσταλγίας ώστε τα πρώτα δύο μέρη να γίνουν εύπεπτα στη βουλγαρική κοινωνία. Οι δε πολιτοφυλακές αυτές δημιουργήθηκαν με πάρα πολύ σαφή σκοπό την επίθεση σε μεταναστευτικές ροές στα βουλγαρικά σύνορα.
Οι σχέσεις του KTI εκτείνονται και στη Σερβία, με σημαντική εκπαίδευση και αρωγή όσον αφορά την ανάδειξη της σερβικής ακροδεξιάς, με τον Jim Dawson να παρέχει «media training» και το KTI να έχει χορηγήσει πολεμικό εξοπλισμό σε ακροδεξιές ομάδες Σέρβων που δραστηριοποιούνται στο βόρειο Κόσοβο.
Κατακλείδα
Με αυτά τα παραδείγματα θέλουμε να δείξουμε πως ο συνδετικός ιστός του αστερισμού της ακροδεξιάς είναι ουσιαστικός, και κυρίως αφορά «κινήσεις από τα πάνω», οι οποίες πλαισιώνονται από έναν ακροδεξιό δημόσιο διάλογο. Το τελικό αποτέλεσμα είναι πως πολιτικά πρόσωπα ανακαλύπτουν έναν έτοιμο μηχανισμό ο οποίος προωθεί την ακροδεξιά ρητορεία και είναι μια ζεστή αγκαλιά για αριβίστες που βλέπουν αυτήν την πολιτική πτέρυγα ως λωρίδα ταχείας ανάδειξης στην πολιτική σκηνή.
Φυσικά αυτό δημιουργεί ένα αυτοτροφοδοτούμενο φαινόμενο, όπου η ανάδειξη τέτοιων πολιτικών προσώπων και σχηματισμών δημιουργεί με τη σειρά της εύφορο έδαφος για πιο ουσιαστικές προσπάθειες εκφασισμού του δημόσιου διαλόγου. Στην Ελλάδα βρισκόμαστε σε μια χρονική στιγμή στην οποία τριτοτέταρτα πολιτικά πρόσωπα προσπαθούν να τοποθετηθούν στο ακροδεξιό φάσμα του πολιτικού λόγου ως πρόσωπα. Εκτιμούμε πως οι σχετικοί πολιτικοί σχηματισμοί (Χρυσή Αυγή, Νίκη, Φωνή Λογικής κλπ.) έχουν προς το παρόν σχέσεις εξάρτησης από το εγχώριο κεφάλαιο, τόσο όσον αφορά την καθημερινή λειτουργία τους, όσο και όσον αφορά τη γραμμή και τη συνθηματολογία τους.
Όσον αφορά τον Κυριάκο Μητσοτάκη, όταν ανέλαβε την εξουσία το 2019, η στροφή προς μια απάνθρωπη μεταναστευτική πολιτική έγινε αμέσως αισθητή. Σε μια απόπειρά να προσεγγίσει ακόμα περισσότερο τις θέσεις Τραμπ, δήλωσε σε πρόσφατη συνέντευξή του στο Breitbart News περήφανος για τη «σκληρή αλλά δίκαιη» αντιμετώπιση του μεταναστευτικού ζητήματος, αναγνωρίζοντας ότι «όταν ξεκινήσαμε αυτή την πολιτική το 2020 ήμασταν η εξαίρεση στην ΕΕ, οι ακραίοι». (Στην ίδια κατεύθυνση ήταν και η συνέντευξη Ιερώνυμου στο Breitbart, στην οποία δήλωσε την υποστήριξη του στον Τραμπ, ιδίως για την πολιτική φύλου). Ενώ ο Μάθιου Μπόιλ, δημοσιογράφος του Breitbart, αναγνώρισε τη συνεισφορά του Μητσοτάκη στο «να κατευθυνθεί η ήπειρος μακριά από μια πιο παγκοσμιοποιημένη και ανοιχτή Ευρώπη των συνόρων προς αυστηρότερους μεταναστευτικούς ελέγχους».
Το πρόβλημα όμως δεν έγκειται αποκλειστικά στην «αυστηρότητα» των πολιτικών μέτρων. Η υιοθέτηση συνθημάτων της σύγχρονης ακροδεξιάς (alt-right) αμερικανικού τύπου στην εγχώρια πολιτική σκηνή είναι επίσης ανησυχητική. Αφ’ ενός για την ουσία της πολιτικής που εκφράζουν, η οποία πλέον σχεδόν ξεκινά από τη γενοκτονική στην ουσία της «θεωρία της μεγάλης αντικατάστασης» των γηγενών από ξένους, όσο και λόγω του ότι είναι ένας δείκτης μετατόπισης του συνόλου του πολιτικού διαλόγου κοντύτερα στο νεοφασισμό.
