του Άρη Χατζηστεφάνου | Εφημερίδα των Συντακτών
Καθώς ο αντιεμβολιαστής, συνωμοσιολόγος Ρόμπερτ Κένεντι, που προαλείφεται ακόμη και για υπουργός Yγείας του Τραμπ, ζήτησε να απαγορευτεί η χρήση φθορίου στο νερό, αρκετοί θυμήθηκαν το σκοτεινό παρελθόν της συγκεκριμένης θεωρίας συνωμοσίας. Ένα αντικομμουνιστικό παραλήρημα από ανθρώπους που εδώ και δεκαετίες προετοίμαζαν το έδαφος για την εκλογή ενός Τραμπ στην προεδρία.
«Είδες ποτέ κανένα κομμούνι να πίνει νερό; Μόνο βότκα πίνουν… Έχεις ακούσει ποτέ για τη φθορίωση του νερού; Ξέρεις ότι είναι το πιο σατανικό τους σχέδιο;» Σε έναν από τους θρυλικούς διαλόγους της ταινίας «S.O.S. Πεντάγωνο Καλεί Μόσχα» ο ταξίαρχος Τζακ Ρίπερ παρουσιάζει τη συνωμοσία των κομμουνιστών, οι οποίοι έριχναν φθόριο στο νερό για να καταστρέψουν «τα πολύτιμα σωματικά μας υγρά». Για όσους μεγάλωσαν βέβαια τη δεκαετία του ’60, δεν είναι αστείο. Τη συγκεκριμένη θεωρία συνωμοσίας προωθούσαν ακροδεξιές οργανώσεις όπως η Κου Κλουξ Κλαν και κυρίως ο Σύλλογος Τζον Μπιρτς (JBS).
Ο JBS ιδρύθηκε το 1958 από τον Ρόμπερτ Γουέλτς Τζούνιορ, έναν ακροδεξιό συνωμοσιολόγο, που απέκτησε αμύθητη περιουσία πουλώντας ζαχαρωτά, όπως τα περίφημα γλειφιτζούρια καραμέλας (sugar daddies). Για να εδραιώσει την οργάνωσή του ο Γουέλτς κάλεσε στην Ινδιανάπολη μια μυστική σύσκεψη με 17 βιομηχάνους, οι οποίοι πίστευαν ότι το New Deal του προέδρου Ρούσβελτ είχε θέσει την Αμερική σε αναπόδραστη τροχιά προς τον κομμουνισμό (ο Γουέλτς θεωρούσε κομμουνιστή ακόμη και τον Αϊζενχάουερ). Ανάμεσα στους καλεσμένους βρισκόταν και ο Φρεντ Κοτς, πατριάρχης της επιχειρηματικής οικογένειας των Κοτς που αργότερα θα χρηματοδοτούσε δεκάδες ακροδεξιές πρωτοβουλίες.
Για χρόνια ο Σύλλογος Τζον Μπιρτς και οι εύποροι χρηματοδότες του ήταν περίγελος κάθε σοβαρού αναλυτή – ακόμη και ο Μπομπ Ντίλαν τους κορόιδευε στο τραγούδι του Talkin’ John Birch Paranoid Blues, στο οποίο έγινε μυστικό μέλος της οργάνωσης και άρχισε να ψάχνει για κομμουνιστές κάτω από το κρεβάτι του. Η συνωμοσία της γελοιότητας όμως βρήκε τρόπους να ριζώσει στην αμερικανική Δεξιά προωθώντας τον ρατσιστικό, ομοφοβικό, αντιμεταναστευτικό και ακροδεξιό λόγο της. Και μάλιστα με τρόπους που δεν διέφεραν πάντα από την κυρίαρχη αφήγηση στις ΗΠΑ.
Στο βιβλίο του Birchers: How the John Birch Society Radicalized the American Right (Πώς ο Σύλλογος Τζον Μπιρτς ριζοσπαστικοποίησε την αμερικανική Δεξιά), ο καθηγητής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Τζορτζ Ουάσινγκτον, Μάθιου Ντάλεκ, εξηγεί ότι παρά το γεγονός ότι ο σύλλογος απεχθανόταν τους προέδρους Ρίγκαν και Μπους, αυτοί άφησαν την ακροδεξιά πτέρυγα των Ρεπουμπλικανών να φλερτάρει μαζί του.
Ο Γουέλτς κατάφερνε να συνδυάζει τις παρανοϊκές θεωρίες του, όπως αυτή για το φθόριο, με κυρίαρχες θέσεις του αμερικανικού φιλελευθερισμού, ενώ πάντα πρόσθετε μερικές δόσεις «ηθικής παρακμής» με τον ίδιο τρόπο που το κάνει σήμερα ο Τραμπ. Στην οικονομία αναμίγνυε τις συνωμοσιολογικές απόψεις για τον «σκοτεινό ρόλο» των κεντρικών τραπεζών με έναν ιδιότυπο κανόνα χρυσού στον οποίο θα απαγορευόταν η κυκλοφορία νέου χρήματος. Αποτελεί τραγική ειρωνεία ότι σχεδόν επτά δεκαετίες από την ίδρυση του JBS η ιστορία επαναλαμβάνεται (δυστυχώς ούτε καν σαν φάρσα). Τις θέσεις του Συλλόγου Τζον Μπιρτς για τις κεντρικές τράπεζες αναπαράγουν σήμερα οι εκπρόσωποι του κερδοσκοπικού κεφαλαίου των κρυπτονομισμάτων, που στήριξαν μαζικά τον Τραμπ και ανταμείφθηκαν πλουσιοπάροχα από το ξέφρενο ράλι στην τιμή του Bitcoin που ακολούθησε την εκλογική του νίκη. Σε ρόλο «sugar daddy» του Τραμπ αναδεικνύεται ο ακροδεξιός (και ενίοτε συνωμοσιολόγος) Έλον Μασκ, ενώ ο αντιεμβολιαστής Ρόμπερτ Κένεντι προαλείφεται ακόμη και για υπουργός Υγείας – γεγονός που θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή εκατοντάδων χιλιάδων παιδιών στις ΗΠΑ. O ίδιος ο Τραμπ, ζηλεύοντας τη δόξα του Γουέλτς, έχει δηλώσει ότι θα κάνει χρήση της αντιμεταναστευτικής νομοθεσίας για να απαγορεύσει την είσοδο «αντι-χριστιανών κομμουνιστών, μαρξιστών και σοσιαλιστών» στις ΗΠΑ (όσοι μπήκαμε, μπήκαμε).
Το πραγματικό ιστορικό δίδαγμα όμως είναι ότι οι ακροδεξιές θεωρίες συνωμοσίας δεν πηγάζουν πάντα από τα χαμηλότερα μορφωτικά στρώματα αλλά, πολύ συχνά, από τις ελίτ του νεοφιλελευθερισμού. Ο νέος σκοταδισμός έρχεται από ανθρώπους που υπόσχονται να μας ταξιδέψουν στο Διάστημα (τουλάχιστον τους πλουσιότερους από εμάς) και νομίζουν ότι επειδή χειρίζονται την τεχνολογία του blockchain είναι σε θέση να κατανοήσουν και τη λειτουργία της οικονομίας.
Τουλάχιστον στο παρελθόν η μεταπολεμική ανάπτυξη κράτησε αυτές τις ομάδες στο περιθώριο. Σήμερα ετοιμάζονται να πάρουν υπουργεία.