Άρης Χατζηστεφάνου | Η Εφημερίδα των Συντακτών 19/03/2022
Καθώς Ουκρανοί αξιωματούχοι απευθύνονταν σε εταιρείες υψηλής τεχνολογίας για αρωγή, αρκετοί «εντερπρενέρ» είδαν στη δοκιμαζόμενη χώρα ένα νέο ψηφιακό Ελντοράντο στο οποίο θα διαφήμιζαν την «πραμάτεια» τους, θα προωθούσαν τις νεοφιλελεύθερες θεωρίες τους ή απλώς θα ξεστοκάριζαν παλιό εξοπλισμό.
Είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς μια πρόσφατη κρίση, που να προσέλκυσε το ενδιαφέρον των διεθνών μέσων ενημέρωσης, στην οποία ο πολυδισεκατομμυριούχος Ίλον Μασκ να μην αυτοπροβλήθηκε ως ο μεσσίας που θα έσωζε την ανθρωπότητα. Όταν το 2018 μια ομάδα εφήβων εγκλωβίστηκε σε μια πλημμυρισμένη σπηλιά στην Ταϊλάνδη, έβαλε τους μηχανικούς του να σχεδιάσουν ένα ειδικό σκάφος απεγκλωβισμού. Την ίδια χρονιά υποσχέθηκε ότι θα έσωζε τους κατοίκους της πόλης Φλιντ, στο Μίσιγκαν των ΗΠΑ, από το διαβρωμένο δίκτυο ύδρευσης που μετέφερε νερό μολυσμένο με μόλυβδο.
Με την εμφάνιση της πανδημίας υποσχέθηκε να τροποποιήσει τμήματα των εργοστασίων του για την παραγωγή αναπνευστήρων για διασωληνωμένους ασθενείς. Στην πραγματικότητα δεν εκπλήρωσε καμία από αυτές (και δεκάδες άλλες) υποσχέσεις, ενώ συνήθως απαντούσε με χυδαία και παιδιάστικα επιχειρήματα σε όσους αμφισβητούσαν τις ικανότητές του και κυρίως τις προθέσεις του.
Όπως ήταν αναμενόμενο, ο Ιλον Μάσκ δεν θα μπορούσε να λείπει από την Ουκρανία, στην οποία υποσχέθηκε να παράσχει δορυφορικό ίντερνετ μέσω του ιδιόκτητου δικτύου δορυφόρων της εταιρείας Space X. Όπως εξηγούσε βέβαια η εφημερίδα Guardian, το ενδεχόμενο να καταφέρει η Ρωσία να διακόψει την παροχή ίντερνετ σε μια τεχνολογικά ανεπτυγμένη χώρα όπως η Ουκρανία είναι εξαιρετικά δύσκολο – συνεπώς το αυτόνομο δορυφορικό ίντερνετ του Ίλον Μασκ είναι ίσως πολυτέλεια. Ομολογουμένως βέβαια η εταιρεία του έστειλε στην Ουκρανία τα απαιτούμενα δορυφορικά πιάτα, αν και, όπως εξηγούσε η ενημερωτική ιστοσελίδα VOX, «το δώρο του Μασκ ενδέχεται να ήταν και μια προσπάθεια να ξεστοκάρει παλιό εξοπλισμό» και συγκεκριμένα δορυφορικά πιάτα τα οποία χρησιμοποιούσε στο πιλοτικό στάδιο της παραγωγής.
Ένας άλλος επιχειρηματίας, ο διευθύνων σύμβουλος της γαλλικής εταιρείας αμυντικών συστημάτων και εκπαίδευσης Tactical Systems, εξηγούσε πώς χρησιμοποίησε λογισμικό αναγνώρισης προσώπου για να εντοπίζει την ταυτότητα Ρώσων στρατιωτών από φωτογραφίες που κυκλοφορούσαν σε μέσα ενημέρωσης. Αν και το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορούσε υψηλόβαθμο Τσετσένο διοικητή, άλλες εταιρείες διαφήμιζαν τις ικανότητές τους σε απλούς φαντάρους, τους οποίους κατάφερναν να συνδέσουν με τους λογαριασμούς τους στο Facebook και το Instagram. Όπως εξηγούσε βέβαια το περιοδικό Wired, η σχετική τεχνολογία μπορεί εύκολα να δώσει λάθος αποτελέσματα, ενώ η δημόσια παρουσίαση τέτοιων στοιχείων θέτει σε κίνδυνο και την οικογένεια και φίλους των στρατιωτών.
Ο τομέας πάντως που αντιμετωπίζει τον πόλεμο ως την ευκαιρία της δεκαετίας είναι τα κρυπτονομίσματα. Η Ουκρανία έχει μεγάλη παράδοση στην παραγωγή κρυπτονομισμάτων, αφού ήδη από την εποχή των γεγονότων στο Μαϊντάν στη χώρα «εξορύσσονταν» τα μισά bitcoins όλου του πλανήτη. Σε αυτή τη διαδικασία στηριζόταν και ένα τμήμα της διαφθοράς, της φοροδιαφυγής και του ξεπλύματος μαύρου χρήματος από τους Ουκρανούς ολιγάρχες που ζούσαν σε ασύμπτωτους αλλά παράλληλους δρόμους με τους «ιδεολόγους» υποστηρικτές των κρυπτονομισμάτων.
Η ουκρανική κυβέρνηση ζητά εδώ και εβδομάδες οικονομική ενίσχυση σε κρυπτονομίσματα και πιστεύεται ότι έχει ήδη λάβει περισσότερα από 100 εκατομμύρια δολάρια σε αυτή τη μορφή. Από τις αρχές Μαρτίου μάλιστα, ειδικούς λογαριασμούς σε κρυπτονομίσματα προωθεί και το ναζιστικό Τάγμα Αζόφ, το οποίο παλαιότερα είχε δει τη χρηματοδότησή του να μπλοκάρεται όταν βρισκόταν ακόμη στις μαύρες λίστες του FBI.
Το παράδοξο βέβαια είναι ότι περισσότερα οφέλη από τη χρήση κρυπτονομισμάτων φαίνεται να έχουν οι Ρώσοι ολιγάρχες, που τα χρησιμοποιούν για να παρακάμπτουν τις κυρώσεις που τους επιβάλλουν κράτη και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της Δύσης. Παρά το γεγονός ότι μεγάλες πλατφόρμες ανταλλαγής κρυπτονομισμάτων, όπως η Coinbase και η Binance, μπλόκαραν ορισμένους ύποπτους λογαριασμούς από τη Ρωσία, γρήγορα βρέθηκαν μέθοδοι παράκαμψης των περιορισμών, ενώ επικράτησε η αντίληψη ότι τα κρυπτονομίσματα φτιάχτηκαν ακριβώς για να παρακάμπτουν τους ελεγκτικούς μηχανισμούς κρατών και τραπεζών και έτσι πρέπει να παραμείνουν. Άλλωστε για τους πιστούς της νέας κρυπτοθρησκείας ο πόλεμος φαντάζει ως η απόλυτη ευκαιρία να διαφημίσουν την κοσμοθεωρία τους.
Προωθώντας απλουστευτικές θεωρίες ότι τους πολέμους τους προκαλούν τα κράτη (όχι όμως ως εργαλεία των αστικών τάξεων, αλλά ως ανεξάρτητες, αυθύπαρκτες οντότητες), αυτοί υπόσχονται έναν κόσμο όπου θα κυριαρχεί το «κυρίαρχο άτομο». Όπως εξηγούσε σε πρόσφατο άρθρο του στο Jacobin ο Πίτερ Χόουσον, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νορθάμπρια, αρκετές από τις ιδέες που προωθούνται σήμερα για την προώθηση των κρυπτονομισμάτων στην Ουκρανία πηγάζουν από το νεοφιλελεύθερο μανιφέστο της δεκαετίας του ’90 με τίτλο The Sovereign Individual: How to Survive and Thrive During the Collapse of the Welfare State (Το κυρίαρχο άτομο: πώς να επιβιώσεις και να ευδοκιμήσεις εν μέσω της κατάρρευσης του κράτους πρόνοιας). Το κείμενο παρουσιάζει τον πόλεμο σαν μια μοναδική ευκαιρία για την προώθηση ιδεών όπως τα κρυπτονομίσματα, αλλά και για την κυριαρχία μιας νέας ελίτ της γνώσης η οποία δεν θα ελέγχεται από την κυριαρχία των κρατών.
Τη στιγμή που η δοκιμαζόμενη Ουκρανία χρειάζεται όσο ποτέ ισχυρές δομές σε εθνικό αλλά και διεθνές επίπεδο για να διασώσει τις υποδομές της και να περιθάλψει τα θύματα της ρωσικής επιθετικότητας, ομάδες επιχειρηματιών υπόσχονται να αντικαταστήσουν τις βασικές λειτουργίες του κράτους σε ένα κολοσσιαίο πείραμα που ουσιαστικά στηρίζεται στη θεωρία του σοκ. Πρόκειται για ιδεαλιστές της ειρήνης ή μήπως για νεοφιλελεύθερους μαυραγορίτες;
