Του Άρη Χατζηστεφάνου για το Sputnik
Στις αρχές του μήνα ο Έλον Μασκ ανακηρύσσεται τρίτος πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο και μια εβδομάδα αργότερα χάνει 16 δισεκατομμύρια δολάρια σε διάστημα έξι ωρών.
Στο μεσοδιάστημα πλασάρει στην ανθρωπότητα τα σχέδιά του να συνδέσει τον ανθρώπινο εγκέφαλο με έναν υπολογιστή μέσω εμφυτευμάτων ενώ αφήνει να εννοηθεί ότι βρήκε τη λύση που όλοι ζητούσαν για το πώς θα κατασκευάζονται οι μπαταρίες που θα κινούν τα ηλεκτρικά οχήματα του μέλλοντος.
Υπάρχουν ελάχιστες ημέρες μέσα στον χρόνο, στις οποίες ο Έλον Μασκ δεν κάνει ό,τι περνά από το χέρι του για να προσελκύσει πάνω του τα φώτα της δημοσιότητας. Και όταν δεν τα καταφέρνει (ή όταν η δημοσιότητα δεν του αποφέρει τον θαυμασμό αλλά τη χλεύη των συνομιλητών του), χάνει ολοκληρωτικά τον έλεγχο και αρχίζει να βρίζει θεούς και δαίμονες στο Τwitter – γεγονός που συνήθως μεταφράζεται και σε κατακόρυφη πτώση των μετοχών των εταιρειών του.
Αν και για τους χιλιάδες θαυμαστές του αποτελεί έναν υπεράνθρωπο, που συνδυάζει τη φιλανθρωπία του Ιησού με το αναγεννησιακό πνεύμα και την εφευρετικότητα του Λεονάρντο Ντα Βίντσι, για τους εχθρούς του είναι ένας υστερικά εγωπαθής, αντιδραστικός, μισάνθρωπος με ιδέες που παραπέμπουν στις πιο σκοτεινές στιγμές της ανθρώπινης ιστορίας.
Το πρόβλημα είναι ότι ο δημόσιος διάλογος για αυτή την ειδική (ομολογουμένως) περίπτωση ανθρώπου συνήθως περιστρέφεται γύρω από πικάντικες αλλά εν τέλει ανούσιες λεπτομέρειες, οι οποίες αποκαλύπτουν πτυχές του χαρακτήρα του αλλά όχι τον πραγματικό ρόλο που παίζει στους τομείς με τους οποίους ασχολείται.
Όλοι θυμούνται, παραδείγματος χάριν ότι είχε αποκαλέσει «βιαστή παιδιών» ένας από τους Βρετανούς διασώστες, που απεγκλώβισαν μια παιδική ομάδα ποδοσφαίρου από μια σπηλιά της Ταϊλάνδης. Πολλοί λιγότεροι θυμούνται βέβαια ότι αρκετές από τις ιδέες του φλερτάρουν επικίνδυνα ακόμη και με την ευγονική, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τη δήλωσή του ότι οι «έξυπνοι» άνθρωποι δεν αναπαράγονται αρκετά γρήγορα. «Αν κάθε διαδοχική γενιά έξυπνων ανθρώπων έχει λιγότερα παιδιά, οι επιπτώσεις θα είναι πιθανότατα αρνητικές» είχε δηλώσει στο παρελθόν.
Ευτυχώς, βέβαια, για το παγκόσμιο ισοζύγιο ευφυΐας ο ίδιος έφερε στον κόσμο επτά παιδιά. Το τελευταίο μάλιστα σκέφτηκε να το ονομάσει «X Æ A-12», γεγονός που προσέφερε μερικά ακόμη λεπτά δημοσιότητας σε αυτόν και αρκετά χρόνια εξασφαλισμένου μπούλινγκ στο παιδί. Εξηγώντας την ιδέα του σε δημοσιογράφους σημείωσε ότι το Χ αναφέρεται στον άγνωστο Χ κάθε εξίσωσης, το Æ στην τεχνητή νοημοσύνη και το A-12 στα κατασκοπευτικά αεροσκάφη που κατασκεύαζε η πολεμική βιομηχανία Lockheed Martin για την CIA – και τα οποία χρησιμοποιούνταν στη συλλογή πληροφοριών που προηγούνταν των μαζικών βομβαρδισμών στο βόρειο Βιετνάμ.
Στον υπόλοιπο χρόνο του ο Έλον Μασκ φροντίζει να αναπαράγει τις επικίνδυνες θεωρίες του Ντόναλντ Τραμπ ότι ο κορονοϊός δεν είναι περισσότερο επικίνδυνος από την κοινή γρίπη, ότι οι γιατροί αυξάνουν τεχνητά τον αριθμό των κρουσμάτων για προσωπικά οικονομικά οφέλη και πως τα περισσότερα θύματα του ιού στην Ιταλία πέθαναν από διαφορετικά αίτια.
Αν όμως όλες αυτές οι δηλώσεις αρκούν για να σκιαγραφήσουν το προφίλ του «Ντόναλντ Τραμπ της Σίλικον Βάλει», δεν μας προσφέρουν αρκετές πληροφορίες για τις πραγματικές μεθόδους με τις οποίες ο Ελον Μασκ κατάφερε να φτάσει στην κορυφή του κόσμου.
Οικολογική συνείδηση πολυτελείας
Ο Αμερικανός δισεκατομμυριούχος θα γίνει γνωστός στο ευρύτερο κοινό μέσω των ηλεκτρικών αυτοκινήτων της εταιρείας Tesla, χάρη στην οποία οικοδόμησε το προφίλ ενός πρωτοπόρου που καταλαβαίνει τις ανάγκες του πλανήτη και είναι έτοιμος να αναλάβει τη διάσωσή του. Το γεγονός μάλιστα ότι οι εργαζόμενοι στην εταιρεία καταγγέλουν απάνθρωπα ωράρια και πως οι μπαταρίες που απαιτούν τα συγκεκριμένα οχήματα έχουν ήδη αυξήσει τις επικίνδυνες μεταλλευτικές δραστηριότητες σε αρκετές περιοχές του κόσμου, δεν κατάφερε να σπιλώσει αυτή την εικόνα.
Στην πραγματικότητα βέβαια ο Ελον Μασκ απλώς αναπαράγει το φιλελεύθερο, μεταπολεμικό μοντέλο ανάπτυξης που σήμερα έχει φέρει τον πλανήτη στα πρόθυρα ενός περιβαλλοντικού αρμαγεδόνα. Για τον Μασκ στόχος δεν ήταν ποτέ η αντικατάσταση των οχημάτων ιδιωτικής χρήσης με σύγχρονα μέσα μαζικής μεταφοράς, που θα μείωναν δραστικά την κατανάλωση ενέργειας, αλλά ο «καλοπισμός» των καταστροφικών συνηθειών μας. Τα υπερπολυτελή ηλεκτρικά οχήματα που κατασκευάζει απευθύνονται σε ένα ελάχιστο τμήμα του ανθρώπινου πληθυσμού, το οποίο ικανοποιεί την περιβαλλοντική του συνείδηση ενώ ταυτόχρονα βρίσκεται στην κορυφή ενός συστήματος παραγωγής που συνεχίζει να καταστρέφει τον πλανήτη.
Ενδεικτικό της φιλοσοφίας, που διαπνέει όλα του τα επιχειρηματικά του σχέδια, είναι η πρόταση δημιουργίας υπόγειων αυτοκινητόδρομων για αυτόματα οχήματα χωρίς οδηγούς, που υποτίθεται θα λύσουν το κυκλοφορικό πρόβλημα των μεγάλων αστικών κέντρων του πλανήτη. Για άλλη μια φορά δηλαδή στόχος δεν είναι η αντιμετώπιση του προβλήματος (ο μεγάλος αριθμός ΙΧ οχημάτων) αλλά η πάση θυσία διατήρηση της υπάρχουσας κατάστασης και μάλιστα με όλο και υψηλότερο κόστος κατασκευής και συντήρησης. Υπό αυτή την έννοια το μοντέλο του Ελον Μασκ δεν είναι φορέας αλλαγής αλλά της πιο βαθιάς συντήρησης.
Η βαθιά τσέπη του κράτους
Ενώ όμως ο Έλον Μασκ μισεί οτιδήποτε συλλογικό και δημόσιο και εκθειάζει κάθετι ιδιωτικό και ατομικό, στην επιχειρηματική του πορεία αποτελεί έναν ακόμη κρατικοδίαιτο επιχειρηματία. Οι πωλήσεις των οχημάτων του σε αρκετές περιοχές του κόσμου εξαρτώνταν για χρόνια από επιδοτήσεις. Ως εκ τούτου κατέρρεαν εν μια νυχτί όταν σταματούσε η ροή ζεστού κρατικού χρήματος. ΣΕ αυτές τις χώρες δηλαδή ο μέσος φορολογούμενος επιδοτούσε από το εισόδημά του τους πλουσιότερους συμπολίτες του, οι οποίοι είχαν ούτως η άλλως τη δυνατότητα να αγοράσουν ένα υπερπολυτελές ηλεκτρικό αυτοκίνητο.
Όπως αποκάλυψαν οι Los Angeles Times, μέχρι το 2015 οι εταιρείες Tesla Motors Inc., η SolarCity Corp. και η Space Exploration Technologies Corp., είχαν λάβει κρατική ενίσχυση ύψους 4.9 δισεκατομμυρίων δολαρίων από το αμερικανικό δημόσιο. Τα χρήματα έρχονταν μέσω φοροελαφρύνσεων, χαμηλότοκων δανείων, τη συμμετοχή κρατικών υπηρεσιών στην κατασκευή εργοστασίων αλλά και του συστήματος των λεγόμενων περιβαλλοντικών πιστωτικών μορίων (environmental credits). Τα τελευταία αποτελούν ένα είδος μπόνους για τους χαμηλούς ρύπους που παράγουν τα αυτοκίνητα της Tesla, τα οποία η εταιρεία μπορούσε να πουλήσει σε άλλες πιο ρυπογόνες βιομηχανίες.
Οι Αμερικανοί φορολογούμενοι δηλαδή συντηρούσαν εν αγνοία τους ζημιογόνες επιχειρήσεις οι οποίες όμως έβλεπαν την χρηματιστηριακή τους αξία να εκτοξεύεται στα ύψη μαζί με την προσωπική περιουσία του Ελον Μασκ. Να σημειωθεί ότι η πρόσφατη κερδοφορία που παρουσίασε η Tesla εν μέσω της πανδημίας ωφελείται εν πολλοίς στην πώληση των environmental credits και όχι τόσο στις αυξημένες πωλήσεις αυτοκινήτων.
Και φυσικά σε αυτή τη μεταφορά πλούτου από τα δημόσια ταμεία προς τις τσέπες του Ίλον Μασκ δεν συμπεριλαμβάνεται η «κλοπή» των επιτευγμάτων έρευνας και ανάπτυξης, που πραγματοποιούν δημόσια ερευνητικά ιδρύματα, και η οποία καταλήγει να «ιδιωτικοποιείται» από μεγάλες εταιρείες και να παρουσιάζεται σαν αποτέλεσμα της καινοτομίας του επιχειρείν.
Τελικά ο Έλον Μασκ είναι πραγματικά ο άνθρωπος που μπορεί να βρει λύση σε κάθε σου πρόβλημα. Αρκεί να έχεις λεφτά να το πληρώσεις, να αγνοήσεις τις παράπλευρες ζημιές στο περιβάλλον και τις τσέπες των φορολογούμενων και φυσικά (αν όλα τα παραπάνω αποτύχουν) να είσαι διατεθειμένος να μετακομίσεις, μαζί με λίγους άλλους «έξυπνους», σε έναν άλλο πλανήτη. Προφανώς με κάποιο πύραυλο που θα έχει κατασκευάσει ο βασιλιάς της καινοτομίας.
