Το ενδιαφέρον αναλυτών και διπλωματών έχουν προκαλέσει οι δηλώσεις του Αλεξάντερ Λουκασένκο, προέδρου της Λευκορωσίας, λίγες ημέρες πριν συναντηθεί με τον επί χρόνια στενό του σύμμαχο Βλαντίμιρ Πούτιν, σήμερα Παρασκευή στη Μόσχα. «Έχει έρθει η στιγμή της αλήθειας», είπε στις αρχές τις εβδομάδας σε δημοσιογράφους ο Λουκασένκο, ως ένδειξη των ολοένα επιδεινούμενων σχέσεων της «τελευταίας Σοβιετικής δικτατορίας της Ευρώπης», όπως έχει επί χρόνια χαρακτηριστεί από τα Δυτικά ΜΜΕ η Λευκορωσία, με τη Ρωσία του Πούτιν.
Ο Λουκασένκο είναι πρόεδρος της Λευκορωσίας από την ανεξαρτησία της το 1994, με επαναλαμβανόμενες νίκες σε εκλογές των οποίων τη νομιμότητα έχουν αμφισβητήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ΗΠΑ. Η Δύση έχει επιβάλλει κατά διαστήματα οικονομικές κυρώσεις στη Λευκορωσία, όπως και απαγορεύσεις ταξιδιού στον ίδιο τον Λουκασένκο.
Ίσως μοναδικός σταθερός σύμμαχος του Λευκορωσικού καθεστώτος ήταν επί δύο δεκαετίες ο Βλαντίμιρ Πούτιν, που προσέφερε την γεωπολιτική του στήριξη. Οι δύο χώρες μάλιστα βρίσκονται σε μια ιδιότυπη Ένωση, που θεωρητικά έχει εξαλείψει τα μεταξύ τους σύνορα. Το τελευταίο διάστημα, όμως, τα πράγματα έχουν αλλάξει.
Η κρίση στις σχέσεις Ρωσίας και Λευκορωσίας υπάρχει τουλάχιστον από το 2017, όταν η Ρωσία ενίσχυσε σημαντικά την αστυνομική παρουσία στα σύνορα, ως απάντηση στην απόφαση της Λευκορωσίας να δώσει σε πολίτες 80 χωρών τη δυνατότητα να ταξιδέψουν στη χώρα χωρίς βίζα για διάστημα πέντε ημερών. Ο φόβος της Ρωσίας ήταν η αθρόα είσοδος πολιτών τρίτων χωρών στο έδαφός της, μιας και τα σύνορα με τη Λευκορωσία είναι ουσιαστικά ελεύθερα.
Τουλάχιστον από τότε, οι σχέσεις των δύο χωρών συνεχώς χειροτερεύουν. Για παράδειγμα, ενώ δεν έχει στην πραγματικότητα ποτέ αμφισβητήσει τη στρατιωτική συμμαχία με τη Ρωσία, ο Λουκασένκο έχει χαρακτηρίσει «αβάσιμη» τη συζήτηση για στρατιωτική βάση της Ρωσίας στο έδαφος της χώρας του.
Στις αρχές του προηγούμενου χρόνου, η Ρωσία αποφάσισε να επιβάλει δασμούς στα προϊόντα καυσίμου που εξάγει στη Λευκορωσία, και τα οποία η τελευταία συνήθως μεταπωλεί στη Δύση. Σε απάντηση η Λευκορωσία ανακοίνωσε ότι θα εισάγει αντίστοιχα προϊόντα από άλλες χώρες όπως η Νορβηγία και η Σαουδική Αραβία — κι αυτό παρά το γεγονός ότι αυτές οι εισαγωγές θα κόστιζαν ακριβότερα.
Δεν είναι όμως μόνο οι καυγάδες με τον Πούτιν το σημαντικό σε αυτή την ιστορία — ο Λουκασένκο κάνει εδώ και μερικά χρόνια έντονες συμφιλιωτικές κινήσεις προς τη Δύση. Ορισμένες πολιτικές δυνάμεις στις δυτικές δημοκρατίες τον έχουν καλοδεχτεί.
Τον Νοέμβριο του 2019 έκανε επίσημη επίσκεψη στην Αυστρία, την πρώτη του σε έδαφος της ΕΕ για τρία χρόνια. Νωρίτερα, τον Αύγουστο του 2019 είχε υποδεχτεί στο Μινσκ τον τότε σύμβουλο εθνικής ασφαλείας του Ντόναλντ Τραμπ, Τζον Μπόλτον. Στις αρχές αυτού του μήνα, ήταν η σειρά του υπουργού Εξωτερικών Μάικ Πομπέο να επισκεφτεί τη Λευκορωσία και να κάνει πετρελαϊκού περιεχομένου υποσχέσεις στον Λουκασένκο.
Και τα λόγια του Λουκασένκο στις αρχές της εβδομάδας, όπως μεταδόθηκαν από το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων της Λευκορωσίας, δείχνουν ότι ο ισχυρός άνδρας της χώρας ίσως έχει πάρει σημαντικές αποφάσεις για το γεωπολιτικό μέλλον της χώρας του.
Αφού πρώτα ξεκαθάρισε ότι οι ΗΠΑ «δεν είναι και τόσο φίλοι μας», παραδέχτηκε έπειτα ότι παρά τούτο προσπαθεί εδώ και κάποιο καιρό να εξομαλύνει τις σχέσεις της χώρας του με τη Δύση. «Το ίδιο κάνει και η Ρωσία», είπε απαντώντας σε «φωνές μέσα στη Ρωσία» που τον κατηγορούν για αυτήν του τη στάση.
Παραδέχτηκε επίσης ότι είχε συνεργαστεί με τον Πομπέο όταν ο τελευταίος ήταν ακόμα επικεφαλής της CIA, για τη «σύλληψη ατόμων με πυρηνικό υλικό στα σύνορά μας».
Ο Λουκασένκο ανακοίνωσε ότι θα συναντηθεί με τον Πούτιν στις 7 Φεβρουαρίου και ότι θα του πει ανοιχτά «πως έχει έρθει κάποια στιγμή αλήθειας. Έχουμε χτίσει αυτές τις καλές σχέσεις. Είμαστε οι αρχιτέκτονες αυτών των σχέσεων. Θα είμαστε αυτοί που θα τις σπάσουν στο τέλος της πολιτικής μας καριέρας; Δεν μπορούμε να είμαστε εδώ για πάντα. Η ερώτηση είναι τι κληρονομιά θα αφήσουμε». Συνέχισε, αναλύοντας παραδείγματα «άδικης συμπεριφοράς» της Ρωσίας προς τον σύμμαχό της, αλλά και των προσφορών που έχει πάρει από τη Δύση.
Τυχόν πρόσδεση της Λευκορωσίας στις ΗΠΑ θα σημάνει το περαιτέρω στένεμα του ΝΑΤΟϊκού κλοιού γύρω από τον Πούτιν. Αναμένεται να φανεί πώς και αν θα λύσει αυτόν τον γρίφο ο Πούτιν, τι θα υποσχεθεί στον Λουκασένκο ή αν θα τον αφήσει να συνεχίζει τα «νάζια» του προς τη Δύση, με τίμημα την περαιτέρω ενδυνάμωση των ΗΠΑ στη «γειτονιά» της Ρωσίας.
Ανδρέας Κοσιάρης
