Του Άρη Χατζηστεφάνου
Δημοσιεύτηκε στο economia.gr
«Το χρήμα», είχε πει ο Πολ Κρούγκμαν όταν ζήτησαν τη γνώμη του για τα κρυπτονομίσματα, «καλύπτεται από ανθρώπους με όπλα (men with guns), ενώ το bitcoin όχι». Υποθέτω θα χρησιμοποιούσε την ίδια φράση είτε ζούσε στον κανόνα χρυσού, στο σύστημα του Μπρέτον Γουντς ή στην οικονομική αρχιτεκτονική που εδραιώθηκε μετά τo 1971. Γιατί τα «όπλα» στα οποία αναφερόταν συμβολίζουν την ισχύ της εθνικής οικονομίας, η οποία χρησιμοποιεί το χρήμα για τουλάχιστον τρεις λόγους: για μέτρηση αξίας, ως μέσο αποθησαυρισμού και ως μέσο ανταλλαγής. Τα κρυπτονομίσματα, λόγω της εγγενούς αστάθειας που παρουσιάζουν, έχουν αποτύχει παταγωδώς στους δύο πρώτους ρόλους, ενώ κινούνται ασθενικά στον τρίτο.
Είναι αλήθεια πως όταν πριν από μερικά χρόνια ταξίδεψα στη Βενεζουέλα είδα ανθρώπους να τα χρησιμοποιούν σε καθημερινές συναλλαγές. Αυτό όμως συνέβαινε γιατί τα πάντα σε αυτό τον πλανήτη είναι πιο σταθερά από το εθνικό νόμισμα της Βενεζουέλας – ακόμη και ένα bitcoin.
Τα προβλήματα των κρυπτονομισμάτων όχι μόνο δεν επιλύονται αλλά μάλλον επιτείνονται από πρακτικές όπως η «έκδοση» πεπερασμένου αριθμού, όπως συμβαίνει με το bitcoin. Γιατί έτσι καταστρατηγείται μία ακόμη οικονομική αρχή, που μας δίδαξε ο Καρλ Μαρξ: ότι το χρήμα αποτελεί κοινωνική σχέση και η κυκλοφορία του πρέπει να αυξομειώνεται ανάλογα με τον όγκο των προϊόντων που παράγει μια κοινωνία.
Θα μπορούσαν τουλάχιστον τα κρυπτονομίσματα να αποτελούν ένα επενδυτικό (κερδοσκοπικό) όχημα; Προφανώς, η απάντηση είναι ναι (αν και το ενδιαφέρον αλλά και οι γνώσεις του γράφοντος για τα συγκεκριμένα θέματα σταματούν εδώ). Το πρόβλημα ξεκινά όταν ορισμένοι επιχειρούν να τα παρουσιάσουν σαν εργαλείο κοινωνικής επανάστασης. Τα επιχειρήματά τους, για την υποτιθέμενη παράκαμψη των κεντρικών τραπεζών, που «ελέγχουν τον πλανήτη» μέσω της εκτύπωσης χρήματος είναι σαθρά από οικονομικής απόψεως και σίγουρα έχουν ιδεολογικό πρόσημο: είναι ακραία νεοφιλελεύθερα. Στόχος τους δεν είναι ο έλεγχος των κεντρικών τραπεζών από την κοινωνία αλλά η κατάργησή τους – ουσιαστικά δηλαδή η ανάθεση της κυκλοφορίας χρήματος στις δυνάμεις της αγοράς.
Όταν τέτοιου είδους απόψεις, για ένα νόμισμα χωρίς κράτος, εκφράζονται από νεοφιλελεύθερους αναλυτές έχουν αν μη τι άλλο θεωρητικό ενδιαφέρον. Όταν όμως προέρχονται από την Αριστερά και τον αντιεξουσιαστικό χώρο, φοβάμαι ότι αποτελούν εκφάνσεις οικονομικού αναλφαβητισμού. Θυμίζουν δυστυχώς τον αφελή «αντικρατισμό» που είδαμε το τελευταίο διάστημα και σε ένα τμήμα του αντιεμβολιαστικού κινήματος, το οποίο επιχειρηματολογούσε με σαφώς νεοφιλελεύθερα επιχειρήματα.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, μάλιστα, τα επιχειρήματα αποκτούν και ακροδεξιά χαρακτηριστικά, καθώς αναμασούν μια μακρά συνωμοσιολογική παράδοση των ΗΠΑ, σύμφωνα με την οποία ο πλανήτης ελέγχεται από μια ομάδα κεντρικών τραπεζιτών. Χωρίς καμία πρόθεση ad hominem επιθέσεων και απλουστεύσεων, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ότι κινήματα όπως το αμερικανικό QAnon έσπευσαν να υιοθετήσουν το bitcoin, όχι μόνο για οικονομικούς αλλά κυρίως για ιδεολογικούς λόγους.
Αυτό που δεν συνειδητοποιούν οι λάτρεις των κρυπτονομισμάτων όταν λένε ότι το bitcoin και άλλα κρυπτονομίσματα δεν αποτελούν μία ακόμη φούσκα, αφού δεν έχουν σκάσει εδώ και μία δεκαετία, είναι ότι η συγκεκριμένη χρονική περίοδος συμπίπτει με τη μεγαλύτερη παροχή ρευστότητας, από την πλευρά των κεντρικών τραπεζών, στην ιστορία. Η επιτυχία δηλαδή των «ανεξάρτητων» και «ανυπότακτων» νομισμάτων είναι παράπλευρη συνέπεια της πολιτικής των κεντρικών τραπεζιτών, τους οποίους υποτίθεται ότι θα καθιστούσαν περιττούς.
Αν λοιπόν είστε χρυσοθήρας-τζογαδόρος και βλέπετε στα κρυπτονομίσματα ένα μέσο πλουτισμού, αδιαφορώντας για το τεράστιο περιβαλλοντικό κόστος της «εξόρυξής» τους, πιθανότατα βρίσκεστε στον σωστό δρόμο. Εάν αναμένετε από αυτά την κοινωνική επανάσταση, μάλλον βρίσκεστε απλώς στον δρόμο των χρυσοθήρων.
