Η νέα πολιτική της Google για τον περιορισμό των λεγόμενων fake news τροφοδοτεί έντονες συζητήσεις και καταγγελίες για το ρόλο μιας εταιρείας που θα μπορούσε να αποτελέσει τον Μεγάλο Αδελφό του 21ου αιώνα.
Σε ένα από τα επεισόδια της αμερικανικής χιουμοριστικής σειράς Silicon Valley ο ιδιοκτήτης της Hooli (το αντίστοιχο της Google) προκαλεί παγκόσμια κατακραυγή όταν παρεμβαίνει στον αλγόριθμο της μηχανής αναζήτησης προκειμένου να προωθήσει δικά του μηνύματα στη λίστα των αποτελεσμάτων. Θα μπορούσε αυτό το εφιαλτικό σενάριο να γίνει πραγματικότητα;
Πριν από μερικές ημέρες ο διαδικτυακός τόπος World Socialist Web Site (WSWS) κατήγγειλε ότι οι επισκέπτες του, που βρίσκουν τη σελίδα από αναζήτηση στη Google (το λεγόμενο organic search) μειώθηκαν κατά 70%. Σε ορισμένες αναζητήσεις, μάλιστα, όπως τις λέξεις «πόλεμος» και «Βόρεια Κορέα» η πτώση έφτασε ακόμη και το 90% ενώ τα αποτελέσματα για τις λέξεις «σοσιαλισμός» και «Τρότσκι» κυριολεκτικά εξαφανίστηκαν. Το WSWS, που προωθεί τις θέσεις τμήματος της Διεθνούς Επιτροπής της Τέταρτης Διεθνούς, έχει δεχθεί συχνές επιθέσεις από ακροδεξιούς σχολιαστές στις ΗΠΑ και την Ευρώπη.
Η σχετική καταγγελία είναι δύσκολο να επιβεβαιωθεί και η πτώση του organic search θα μπορούσε να οφείλεται σε πολλούς άλλους παράγοντες. Καθώς όμως η Google τιμωρήθηκε πρόσφατα από την ΕΕ με πρόστιμο 2.3 δισεκατομμυρίων ευρώ, γιατί παρενέβη στη λίστα των αποτελεσμάτων για να προωθήσει τις δικές τις υπηρεσίες ηλεκτρονικού εμπορίου, τα ερωτηματικά για το ρόλο της θυροφύλακα του ίντερνετ πληθαίνουν.
Τον Απρίλιο, με αφορμή το θόρυβο που προκλήθηκε για τα περίφημα fake news, η Google ανακοίνωσε ότι ειδικοί «αξιολογητές» θα παρεμβαίνουν στη λειτουργία του αλγόριθμου αναζήτησης και θα «τιμωρούν» ιστοσελίδες που προωθούν ακραίες απόψεις, θεωρίες συνωμοσίας και ψεύτικες ειδήσεις ενώ θα δίνουν προτεραιότητα σε αξιόπιστα μέσα ενημέρωσης και κυβερνητικές πηγές.
Πώς ορίζει όμως κάποιος τις «ακραίες απόψεις» και την «αξιοπιστία»; Θα έκοβαν οι αξιολογητές της Google τις εφημερίδες BHMA, Πρώτο Θέμα και τις ιστοσελίδες Athens Voice και iefimerida όταν παρουσίασαν την ψεύτικη είδηση για το επίδομα σφραγίδας (ή παλαιότερα την επίσκεψη του Τούρκου πρωθυπουργού στην Ελλάδα που δεν έγινε ποτέ- ενώ το ΒΗΜΑ ορκιζόταν ότι τον είδε); Θα θεωρούνταν fake news οι ανακοινώσεις της αμερικανικής κυβέρνησης για τα όπλα μαζικής καταστροφής του Ιράκ (που αποδεδειγμένα δεν υπήρξαν) και πιο πρόσφατα για το χημικό οπλοστάσιο της Συρίας;
Ή μήπως η Google θα αντιμετώπιζε σαν «συνωμοσιολόγους» όσους αμφισβητούσαν αυτές τις πληροφορίες – μεταξύ των οποίων η κυβέρνηση του Ιράκ και κορυφαίοι ερευνητές-δημοσιογράφοι όπως ο Σίμουρ Χέρς, ο οποίος εδώ και χρόνια βρίσκεται σε άτυπη «μαύρη λίστα των κυρίαρχών μέσων ενημέρωσης στις ΗΠΑ;
Η απάντηση είναι προφανής: Αξιόπιστα είναι τα κυρίαρχα ΜΜΕ και τα (ισχυρά) κράτη ενώ κάθε άλλη πηγή θεωρείται «ψεκασμένη» μέχρι αποδείξεως του εναντίου.
Αν δεν το βρεις στο Google δεν υπάρχει.
Τζίμι Γουέιλς – συνιδρυτής της Wikipedia
Ο ρόλος των «αξιολογητών» όμως είναι η κορυφή του παγόβουνου. Όπως επισημαίνουν εδώ και χρόνια δημοσιογράφοι και πανεπιστημιακοί, οι αλγόριθμοι της Google και άλλων μηχανών αναζήτησης αναπαράγουν ιδεολογικές και ταξικές θέσεις που είναι κυρίαρχες στην κοινωνία. Καταρχήν, το πόσο ψηλά στη λίστα των αποτελεσμάτων θα εμφανιστεί μια ιστοσελίδα εξαρτάται από παράγοντες όπως η ταχύτητα με την οποία εμφανίζεται στον υπολογιστή μας.
Αυτό όμως καθορίζεται και από το κόστος του server που χρησιμοποιεί ο ιδιοκτήτης της και τα χρήματα που δαπανά για να μειώσει το «βάρος» της σε megabyte και να εφαρμόσει σύνθετες τεχνικές προώθησης (το λεγόμενο SEO). Πιο απλά, εταιρείες που μπορούν να δαπανήσουν χρήματα σε εξοπλισμό και συντήρηση έχουν αυτομάτως πλεονέκτημα στη σειρά εμφάνισης στη λίστα της Google.
Η κατάσταση αναμένεται να επιδεινωθεί δραματικά με την προσπάθεια κατάργησης του net neutrality (η αρχή ότι οι εταιρείες παροχής πρόσβασης στο ίντερνετ πρέπει να αντιμετωπίζουν ισότιμα το περιεχόμενο ανεξαρτήτως της πηγής του). Πρακτικά αυτό σημαίνει, μεταξύ άλλων, ότι οι πάροχοι θα δέχονται χρήματα για να προφέρουν υψηλότερες ταχύτητες σε συγκεκριμένους πελάτες , οι οποίοι βάσει του σημερινού αλγόριθμού της Google θα εμφανίζονται πιο ψηλά στα αποτελέσματα αναζήτησης.
Αν συνυπολογίσει κανείς ότι ο μέσος χρήστης του διαδικτύου συχνά εγκαταλείπει μια ιστοσελίδα εάν αυτή δεν έχει «φορτώσει» σε 3 με 5 δευτερόλεπτα, εύκολα καταλαβαίνει γιατί το ίντερνετ γίνεται μια αντανάκλαση των ταξικών διαφορών της κοινωνίας, όπου οι πλούσιοι και ισχυροί προωθούν το μήνυμά τους και οι φτωχοί και αδύναμοι χάνονται στη δέκατη ή την εκατοστή σελίδα αποτελεσμάτων της Google.
Πίσω από κάθε αναζήτηση στο ίντερνετ, έγραφε πριν από μερικά χρόνια η ερευνήτρια Αστριντ Μάγκερ, υπάρχει μια «αλγοριθμική ιδεολογία» – στην πραγματικότητα είναι ο κώδικας της «καπιταλιστικής ιδεολογίας» o οποίος εξαφανίζει τους αντιπάλους του με τρόπους που θα ζήλευε και ο … Στάλιν.
Υ.Γ. Καθώς γράφονταν αυτές οι γραμμές, συντάκτης της εφημερίδας Αυγή, που είχε ασχοληθεί με τον αλγόριθμο της Google, ανέφερε ότι δέχθηκε τηλεφώνημα από το γραφείο Τύπου της εταιρείας στην Ελλάδα που τον ενημέρωσε για τις αλλαγές που προωθούν για τον εντοπισμό των fake news. Αν δεν με βρείτε, γιατί θα είμαι σε κάποια παραλία, παρακαλώ αφήστε μήνυμα.
INFO
Διαβάστε:
Defining Algorithmic Ideology
Άρθρο της ερευνήτριας Άστριντ Μαγκερ, που εξηγεί με αναφορές στον Μαρξ, τον Αλτουσέρ και τον Γκράμσι γιατί οι αλγόριθμοι των μηχανών αναζήτησης δεν μπορεί αν είναι ιδεολογικά και ταξικά ουδέτεροι.
Άρης Χατζηστεφάνου
Εφημερίδα των Συντακτών – 29/7/2017
