Του Λεωνίδα Βατικιώτη – Εφημερίδα Πριν
Ο καπιταλισμός στις ΗΠΑ έκλεισε ταχύτατα το ρήγμα που προκάλεσε η κατάρρευση της Λίμαν Μπράδερς, αδυνατώντας ωστόσο να εξασφαλίσει όρους ταχύτερης συσσώρευσης του κεφαλαίου.
Είναι εντυπωσιακό πώς κάθε κύκλος ανάπτυξης της αμερικανικής οικονομίας υπολείπεται σε δυναμισμό του προηγούμενου. Εξετάζοντας την ετήσια αύξηση του ΑΕΠ, ο τρέχων που ξεκίνησε το 2010 έως το 2017 είχε μέσο όρο ετήσιων ρυθμών ανάπτυξης 2,16%, όταν ο προηγούμενος (2001-2007) είχε 2,45%, κοκ.
Καμία επάνοδος λοιπόν, κι ενώ οι πόρτες του οπλοστασίου παραμένουν ακόμη ορθάνοιχτες με τις αυξήσεις των επιτοκίων να είναι άτολμες και οριακές, αφήνοντάς τα στο 2%, πολύ μακράν του επιπέδου του 5% που έτρεχαν τις «ήσυχες μέρες» του 2006, 2007, 2008.
Στην από ‘δω μεριά του Ατλαντικού η κρίση προκάλεσε ρήγματα που δεν έκλεισαν οι επιδόσεις της οικονομίας είναι ακόμη πιο αναιμικές, σε σχέση με τις ΗΠΑ, κι αυτές οφείλονται κατά μεγάλο μέρος στο πρόγραμμα Ποσοτικής Χαλάρωσης, ύψους 2,5 τρισ. ευρώ. Αλλιώς, για κάθε ευρώ οικονομικής μεγέθυνσης απαιτούνται όλο και περισσότερα ευρώ αύξησης του ισολογισμού της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Η αναμενόμενη λήξη του προγράμματος αγοράς εταιρικών και κρατικών ομολόγων και το «ξεφούσκωμα» του ισολογισμού της ΕΚΤ όσο αργεί, με την ελπίδα να συντηρηθούν έστω και οι σημερινοί ρυθμοί, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος να συμπέσει χρονικά με μια απότομη καθοδική φάση του οικονομικού κύκλου στην παγκόσμια οικονομία. (Αυτό που προμηνύει η κατάρρευση Τουρκίας και Αργεντινής…)
Στην από ‘δω μεριά του κοινωνικού στρατοπέδου και δη στην Ελλάδα η κρίση του 2008, που γρήγορα μετεξελίχθηκε σε κρίση δημοσίου χρέους κι από κει σε μια οικονομική και κοινωνική Αποκάλυψη παρασέρνοντας τα πάντα, μια κρίση απ’ αυτές που συμβαίνουν μια φορά στον αιώνα, αποτέλεσε την ιδανική ευκαιρία για την ανατροπή των κοινωνικών ισορροπιών ολόκληρης της μεταπολεμικής περιόδου…
Μισθοί, συντάξεις, ώρες εργασίας, δομή του ασφαλιστικού συστήματος, δημόσια οικονομικά, άλλαξαν εκ βάθρων υπό την επίκληση του καθεστώτος έκτακτης ανάγκης, που επέβαλλαν οι πιστωτές και στο οποίο ταχύτατα προσαρμόστηκε η ελληνική αστική τάξη, κατά το προσφιλές της συνήθειο. Για τους εργαζόμενους λοιπόν η Λίμαν Μπράδερς εξακολουθεί να καταρρέει. Μάρτυρας η απάντηση του 89% των ερωτηθέντων στην έρευνα του ΙΝΕ ΓΣΕΕ ότι οι πολιτικές λιτότητας θα συνεχισθούν και μετά την λήξη του τρίτου μνημονίου, στις 20 Αυγούστου.
Εξ ίσου βαρύ είναι το αποτύπωμα της κρίσης του 2008 στην ιδεολογία και την κυρίαρχη πολιτική. Εν συντομία, «ο νεοφιλελευθερισμός πέθανε» και όπως συμβαίνει πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις «ζήτω ο νεοφιλελευθερισμός»! Τι μας άφησε …χρόνους; Η ιδεολογία του ελεύθερου εμπορίου και των ανοιχτών αγορών όπως άρχισε να επωάζεται με την άνοδο των πολυεθνικών από τη δεκαετία του ’60 για να αναχθεί σε άρθρο πίστης στο πλαίσιο της Συναίνεσης της Ουάσιγκτον και ακρογωνιαίο λίθο του «υπαρκτού νεοφιλελευθερισμού» και της «παγκοσμιοποίησης που γνωρίσαμε», μετά την κρίση του ‘70.
Όπως λοιπόν η κρίση του ‘70 έφερε το νεοφιλελευθερισμό μετά από μια δεκαετία, έτσι και η κρίση του ’08 κόμισε ένα νέο μίγμα στην κυρίαρχη ιδεολογία και πολιτική με εκπρόσωπο τον Τραμπ και τα εξής βασικά γνωρίσματα: ακροδεξιά και ρατσιστική ρητορική, βαθύτερη εκμετάλλευση των εργαζομένων, αυξανόμενος προστατευτισμός στο διεθνές εμπόριο, απαξίωση των πολυμερών οργανισμών (ΠΟΕ, ΕΕ, κλπ) με το κέντρο βάρους και αποφάσεων να μεταφέρεται απ’ ευθείας στις ιμπεριαλιστικές πρωτεύουσες που πλέον παύουν να κρατούν τα προσχήματα της τυπικής ισότητας, επαναφορά του ενδεχομένου του πολέμου στην ημερήσια διάταξη, κλπ.
Εν συντομία, τόσο η κρίση του 2008 όσο και οι συνταγές υπέρβασης που προκρίθηκαν προκάλεσαν δομικές αλλαγές ιστορικής σημασίας στο σύγχρονο καπιταλισμό. Όσο γρηγορότερα τις αντιληφθούμε και τις περιγράψουμε τόσο αποτελεσματικότερη θα είναι η αντεπίθεση των δυνάμεων της ζωντανής εργασίας και της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς.
