Ο Αύγουστος είναι εξαιρετικά σημαντικός στην ιστορία της Ασιατικής υπο-ηπείρου, καθώς είναι ο μήνας που η Ινδία και το Πακιστάν απέκτησαν την ανεξαρτησία τους από τους Βρετανούς το 1947. Τώρα, το 2019, αποδείχτηκε ξανά σημαντικός όταν, δέκα ημέρες πριν τους εορτασμούς για την ανεξαρτησία της Ινδίας, η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Ναρέντρα Μόντι ανακάλεσε την αυτονομία του υπό Ινδική διαχείριση Κασμίρ – αυτονομία που του παρεχόταν υπό το Ινδικό Σύνταγμα.
Η τελευταία αυτή κίνηση ήταν δέσμευση από το μανιφέστο του κόμματος του Μόντι, του εθνικιστικού Ινδουιστικού BJP (Bharatiya Janata Party), που υποστηρίζει πως η αυτονομία του Κασμίρ έχει επιβραδύνει την ανάπτυξή του ενώ ταυτόχρονα έχει καλλιεργήσει μια περιοχή ακμάζουσας τρομοκρατίας και λαθρεμπορίου.
Σύντομα, χιλιάδες στρατιωτών παρατάχθηκαν και η κοιλάδα αντιμετώπισε έναν πρωτοφανή αποκλεισμό. Ειδικοί λένε πως η κίνηση του Μόντι να «δέσει» τη Μουσουλμανική πλειοψηφία του Κασμίρ είναι ένα στοίχημα που θα μπορούσε να πυροδοτήσει σύγκρουση με το Πακιστάν και να αναζωπυρώσει μια εξέγερση που ήδη έχει στοιχίσει δεκάδες χιλιάδων ζωών.
Κασμίρ: συνοπτική ιστορία
Έως το 1947, το Κασμίρ ήταν ένα εδαφικά ορισμένο και λειτουργικό κράτος που υπήρχε για έναν αιώνα πριν την κατάκτησή του από τους Βρετανούς το 1846. Η βρετανική απο-αποικιοποίηση της υπο-ηπείρου το 1947 ήταν καθοριστική στη δημιουργία της αναταραχής που έσπρωξε το Κασμίρ σε έναν επαναλαμβανόμενο κύκλο πολέμου και αδιεξόδων μεταξύ του Πακιστάν και της Ινδίας, που αμφότερες έχουν διεκδικήσει την περιοχή ως έδαφός τους τα τελευταία 70 χρόνια.
Σήμερα, η γεωπολιτική τοποθεσία του Κασμίρ και τα παγετώδη αποθέματα νερού του – που παρέχουν φρέσκο νερό και υδροηλεκτρική ενέργεια σε εκατομμύρια – προσθέτουν μια επιπλέον διάσταση στην δογματική και ιδεολογική σύγκρουση μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν γύρω από αυτή τη μικρή βόρεια περιοχή.
Το ζήτημα του Κασμίρ έχει οδηγήσει σε τρεις πολέμους μεταξύ των δύο χωρών – 1947, 1965 και 1999 – και έχει αποτελέσει έναυσμα για πολυάριθμα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, που σαφώς απαιτούν το δικαίωμα των κατοίκων του Κασμίρ για αυτοδιάθεση.
Το Ινδουιστικό εθνικιστικό πρόγραμμα του Μόντι
Πολλοί εντός της περιοχής νιώθουν ότι το BJP του Μόντι προσπαθεί αναίσχυντα να αλλάξει την εθνική σύνθεση του Κασμίρ για να φέρει τη Μουσουλμανική μειονότητα της Ινδίας σε μειονεκτική θέση, ενθαρρύνοντας περισσότερους Ινδουιστές να μετοικήσουν στην περιοχή. Έπειτα από την ανάκληση του Άρθρου 370 (που διασφάλιζε την αυτονομία της περιοχής), Ινδοί ηγέτες του Κασμίρ που αντιτέθηκαν σφοδρά στην απόφαση – συμπεριλαμβανομένων δύο πρώην υπουργών – στάλθηκαν στη φυλακή.
Η κυβέρνηση του Μόντι έχει παρελθόν στην τροφοδότηση εντάσεων μεταξύ Ινδουιστών και Μουσουλμάνων, με την πολιτική της διακυβέρνηση να έχει εστιαστεί στη «Hindutva», που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει κάτι σαν «Ινδικότητα», και επανακαθορίζει τον Ινδουισμό ως ταυτότητα παρά ως θεολογία ή θρησκεία.
Ο Μόντι έχει καλλιεργήσει τον Ινδουιστικό εθνικισμό μέσω της αντι-Ισλαμικής ρητορικής του, κατηγορώντας τους Μουσουλμάνους άνδρες ότι επιχειρούν να αλλάξουν τη δημογραφική σύνθεση της Ινδίας μέσω της αποπλάνησης Ινδουιστριών γυναικών, σε συνδυασμό με την ενθάρρυνση του λυντσαρίσματος Μουσουλμάνων που είχαν ψευδώς κατηγορηθεί ότι έφαγαν βοδινό (από την ιερή Ινδουιστική αγελάδα) σε περιοχές υπό τον έλεγχο του BJP. Ξεκάθαρα, αυτές είναι τακτικές σχεδιασμένες για να επεκτείνουν ακόμα περισσότερο την έννοια της Hindutva και να απομονώσουν παραπάνω τον Μουσουλμανικό πληθυσμό της Ινδίας. Η στοχοποίηση του Κασμίρ είναι κρίσιμο κομμάτι αυτής της στρατηγικής.
Επικίνδυνες εντάσεις και πυρηνικές επιλογές
Στον απόηχο της απόφασης της Ινδίας να ανακαλέσει το ειδικό καθεστώς του Κασμίρ, υπάρχουν δύο σημαντικά ερωτήματα.
Πρώτον, θα είναι ωφέλιμο για το Κασμίρ, όπως ισχυρίζεται η κυβέρνηση του Μόντι; Η κατάσταση στο έδαφος του Κασμίρ υπονοεί πως όχι. Έπειτα από ένα μήνα απαγόρευσης κυκλοφορίας και αποκλεισμού, οι διαμαρτυρίες έχουν γίνει βίαιες. Η Ινδική κυβέρνηση δεν έχει καταφέρει να επαναφέρει την ειρήνη στην κοιλάδα παρά τις αυξανόμενες θηριωδίες. Σύμφωνα με τα ρεπορτάζ, 4.000 άνθρωποι έχουν συλληφθεί από τότε που έχασε η περιοχή την αυτονομία της.
Δεύτερον, πως επηρεάζει η κατάσταση της ήδη τεταμένες σχέσεις μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν; Η αρπαγή εδάφους της Ινδίας έρχεται μόλις πέντε μήνες μετά την κατάρρευση των σχέσεων, επακόλουθο των ισχυρισμών της Ινδίας ότι ένα βομβιστής αυτοκτονίας με βάση το Πακιστάν σκότωσε 44 Ινδούς στρατιώτες στην περιοχή του Κασμίρ, που οδήγησε σε αεροπορικά χτυπήματα και από τις δύο πλευρές. Η κατάσταση απειλεί να επαναπυροδοτήσει αυτή τη σύγκρουση με τις δύο χώρες να εφιστούν την προσοχή του πλανήτη στην πυρηνική επιλογή.
Μιλώντας σε κοινή συνεδρίαση του κοινοβουλίου του Πακιστάν στις 6 Αυγούστου, ο πρωθυπουργός Ιμράν Καν ενημέρωσε τους νομοθέτες για τα βήματα που έχει λάβει η κυβέρνησή του προς την ειρήνη στην περιοχή. Αλλά επέμεινε πως η κατάσταση στο κατεχόμενο από την Ινδία Κασμίρ θα χειροτερεύσει και πως η Ινδία θα κατηγορήσει και θα επιτεθεί στο Πακιστάν.
Μέρες αργότερα, ο Ινδός υπουργός άμυνας Ρατζνάθ Σινγκ δήλωσε πως η Ινδία είναι ταγμένη στη «μη πρώτη χρήση» πυρηνικών όπλων, αλλά η μελλοντική πολιτική εξαρτάται από τις ολοένα εξελισσόμενες συγκυρίες. Αυτές οι διαθέσεις έχουν οδηγήσει σε μια διεθνή συζήτηση γύρω από την πιθανή χρήση πυρηνικών όπλων.
Παραλληλισμοί με το Ανατολικό Τιμόρ
Με την πυρηνική απειλή πανταχού παρούσα, η κατάσταση στο Κασμίρ είναι τώρα μια από τις πιο επικίνδυνες στον κόσμο. Αφού οι δύο χώρες έχουν επανειλημμένα αποτύχει να σημειώσουν κάποια πρόοδο, η εξωτερική βοήθεια από τη διεθνή κοινότητα και τα Ηνωμένα Έθνη είναι καίρια στην επίλυση της σύγκρουσης και την αποτροπή περαιτέρω κλιμάκωσης.
Όλος ο κόσμος έγινε μάρτυρας στην περίπτωση του Ανατολικού Τιμόρ το 1999, όπου η ανεξαρτησία από την Ινδονησία έπειτα από δύο δεκαετίες αιματοχυσίας επετεύχθη έπειτα από δημοψήφισμα υπό την εποπτεία του ΟΗΕ. Το αποτέλεσμα δεν έγινε αποδεκτό από την Ινδονησία, που εξαπέλυσε μια εκστρατεία καμμένης γης, σκοτώνοντας περισσότερους από 1.500 κατοίκους, εκτοπίζοντας σχεδόν τον μισό πληθυσμό, και ισοπεδώνοντας μεγάλο μέρος του Ανατολικού Τιμόρ.
Η επακόλουθη πρόοδος προς την ανεξαρτησία και την ειρήνευση διευκολύνθηκε από εξωτερικά σώματα όπως οι διατεταγμένες από τον ΟΗΕ Διεθνής Δύναμη και Μεταβατική Διοίκηση στο Ανατολικό Τιμόρ, υπογραμμίζοντας τη σημασία της υποστήριξης από τον ΟΗΕ και τη διεθνή κοινότητα.
Τα Ηνωμένα έθνη δεν πέτυχαν εν μία νυκτί, αλλά άντεξαν μέσω της αυξανόμενης διεθνούς πίεσης, συνδυασμένης με αλλαγή στην κυβέρνηση του Σουχάρτο. Σύντομα, η Ινδονησία βρέθηκε να χάνει την εκτίμηση της διεθνούς κοινότητας.
Υπάρχουν παραλληλισμοί εδώ με την κατάσταση στο Κασμίρ. Μολονότι η πρόοδος μπορεί να είναι αργή όσο το λαϊκιστικό BJP του Μόντι παραμένει στην εξουσία, η πίεση από τη διεθνή κοινότητα πιθανότατα θα βοηθούσε αρκετά για να επαναφέρει τις δύο χώρες από το χείλος. Εντωμεταξύ, ενώ ο Μόντι προσπαθεί να ξαναφτιάξει την Ινδία κατ’ εικόνα της Hindutva του BJP, για τους κατοίκους του Κασμίρ ο αγώνας για αυτοδιάθεση συνεχίζεται.
Του Αμπντουλά Γιουσούφ, λέκτορα Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Νταντί
Πηγή: The Conversation
Μετάφραση/επιμέλεια: Ανδρέας Κοσιάρης