To μικρό Liar Jet απογειώθηκε ήσυχα από το αεροδρόμιο της Κέρκυρας. Καθισμένος στη δερμάτινη πολυθρόνα, ο Σαΐφ αλ Ισλάμ Καντάφι είχε κάθε λόγο να χαμογελά καθώς κοιτούσε έξω από το παράθυρο.
Λίγα 24ωρα αργότερα ο βρετανικός Τύπος θα αποκάλυπτε ότι στην έπαυλη της οικογένειας Ρότσιλντ στην Κέρκυρα, ο γιός του Λίβυου ηγέτη συναντήθηκε με τον Βρετανό υπουργό Πίτερ Μάντελσον. Και εκεί, μεταξύ τυρού και αχλαδίου, φέρονται να κανόνισαν τις λεπτομέρειες για την απελευθέρωση του αλ Μαγκράχι – βασικού υπόπτου για την τρομοκρατική επίθεση του 1988 στην πτήση της Pan Am στο Λόκερμπι της Σκωτίας.
Είναι φαίνεται γραφτό ορισμένες από τις σημαντικότερες σελίδες στην ιστορία της Λιβύης να γράφονται επί ελληνικού εδάφους. Πριν από τέσσερις δεκαετίες ο βασιλιάς Ιντρίς Α, που μόλις είχε ανατραπεί από τον Μοαμάρ Καντάφι, αποφάσισε να συνεχίσει τα ιαματικά του λουτρά στα Καμένα Βούρλα, γνωρίζοντας προφανώς ότι δεν έχει καμία ελπίδα να επιστρέψει στην Τρίπολη.
Το 1985 το μέλλον των γάλλο -λιβυκών σχέσεων κρίθηκε στην Ελούντα της Κρήτης όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου προσκάλεσε τον Φρανσουά Μιτεράν και τον Γιασέρ Αραφάτ να λύσουν τις διαφορές τους. Και τώρα, σαράντα χρόνια μετά την αναρρίχηση της οικογενείας Καντάφι στην εξουσία, ο γιός του Λίβυου ηγέτη επέστρεφε θριαμβευτής από την Κέρκυρα.
Σε λίγες ημέρες ο Σαϊφ Αλ Ισλάμ θα επιβιβαζόταν και πάλι στο ίδιο αεροσκάφος – αυτή τη φορά για να πετάξει από τη Βρετανία στη Λιβύη. Δίπλα του θα καθόταν ο ίδιος ο αλ Μαγκράχι ο οποίος θα γνώριζε θριαμβευτική υποδοχή στην Τρίπολη. Παρά τις όψιμες κορόνες αρκετών μέσων ενημέρωσης η Τρίπολη συνομιλούσε πλέον ανοιχτά με τους ηγέτες του Δυτικού κόσμου. Μπορεί να μην το έκανε ο ίδιος ο συνταγματάρχης Μοαμάρ αλλά είχε αναθέσει το δύσκολο αυτό έργο στο δευτερότοκο γιό του.
Ένας Καντάφι στη θέση του Καντάφι. Δυο άντρες τόσο διαφορετικοί αλλά και τόσο όμοιοι, αποτελούν ουσιαστικά τις διαφορετικές όψεις του ίδιου νομίσματος – ή καλύτερα, του ίδιου πετροδολαρίου. Στα πρόσωπά τους μπορείς να διαβάσεις τη σύγχρονη ιστορία της Λιβύης, από την εποχή που ο Ρόναλντ Ρείγκαν βομβάρδιζε την Τρίπολη μέχρι τη στιγμή που οι ευρωπαίοι ηγέτες συνωστίζονταν έξω από το αντίσκηνο του Καντάφι για να πουλήσουν μερικά ακόμη οπλικά συστήματα και να αγοράσουν λίγο ακόμη πετρέλαιο. Το ερώτημα είναι ποιο από τα δυο πρόσωπα θα δείχνει στο εξής η Τρίπολη προς τα έξω: του ευγενικού Σαίφ ή του εκκεντρικού Μουαμάρ;
Σαίφ Αλ Ισλάμ, σημαίνει το ξίφος του Ισλάμ. Εκτός από το όνομά του, όμως, τίποτα επάνω στον γιο του Καντάφι δεν παραπέμπει στον εκκεντρικό χαρακτήρα του πατέρα του ή στην θρησκευτική παράδοση της χώρας του. Στην ηλικία που ο Σαίφ σπούδαζε στο περίφημο London Scholl of Economics και διασκέδαζε με το λονδρέζικο τζετ σετ, ο Μουαμάρ Καντάφι περνούσε τον χρόνο του ονειροπολώντας στην έρημο της Λιβύης.
Όταν ο γιος παρακολουθούσε στα αμφιθέατρα διαλέξεις για τα προτερήματα του νεοφιλελευθερισμού στην μεταθατσερική Αγγλία, ο πατέρας συντόνιζε το τρανζιστοράκι του στα βραχέα και άκουγε τον Αιγύπτιο ηγέτη Γκαμάλ Νάσερ να οικοδομεί το κίνημα του αραβικού εθνικισμού προσθέτοντας μερικές πινελιές σοσιαλισμού. Ο Σαιφ διδασκόταν τις γεωπολιτικές ισορροπίες μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Ο Μουαμάρ άκουγε για το οριστικό τέλος της Βρετανικής αυτοκρατορίας, η οποία ταπεινωμένη από τον Νάσερ στην κρίση του Σουέζ, έδινε τη θέση της στον πραγματικό νικητή του δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου – τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Το διαφορετικό υπόβαθρο ήταν αναμενόμενο να δημιουργήσει δυο διαφορετικούς ανθρώπους. Ο γιός απολαμβάνει να δένει τις μεταξωτές του γραβάτες πριν από κάθε πάρτυ στις θαλαμηγούς των φίλων του. Ο πατέρας ξεκινά για επίσημες επισκέψεις κουβαλώντας ένα τεράστιο αντίσκηνο στο οποίο υποδέχεται τους υψηλόβαθμους προσκεκλημένους του. Ο πρώτος λατρεύει τις δεξιώσεις σε πρεσβείες και σε πρωθυπουργικές κατοικίες. Ο δεύτερος φροντίζει να κάνει το βίο αβίωτο στους υπευθύνους διπλωματικού πρωτόκολλου, οι οποίοι μάταια επιχειρούν να οργανώσουν τις επίσημες εμφανίσεις του.
Δεν είναι τυχαίο ότι ενώ ο διεθνής Τύπος εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τον Μουαμάρ Καντάφι σαν παρία της διεθνούς σκηνής, εκφράζεται συνήθως θετικά για τον Σαίφ. «Εάν δεν είχε και αυτές τις κατοικίδιες τίγρεις στο σπίτι του, θα θύμιζε Βρετανό πολιτικό» έγραφε προ ημερών η βρετανική εφημερίδα Daily Telegraph εκφράζοντας ανάμικτα συναισθήματα θαυμασμού και αλλά και φόβου για τον επικρατέστερο διάδοχο του Λίβυου ηγέτη. Ίσως μάλιστα η συγκεκριμένη παρατήρηση της βρετανικής εφημερίδας να συνοψίζει με τον καλύτερο τρόπο το σύγχρονο πρόσωπο της Λιβύης: Το μειλίχιο πρόσωπο ενός κοσμοπολίτη Άραβα ο οποίος όμως κρύβει και μερικές τίγρεις στο σπίτι του.
Όπως και όλα τα παιδιά του Μουαμάρ, πάντως, ο Σαίφ κρύβει μέσα του τη φλέβα ενός πραγματικού Καντάφι. Δεν είναι μόνο η συνοδεία των δεκάδων πανέμορφων γυναικών που παραπέμπει στα έργα και τις ημέρες του πατέρα του. Είναι κυρίως η ικανότητά του να εξοργίζει τους ισχυρότερους ανθρώπους του πλανήτη. Είναι χαρακτηριστικό πως μόλις εξασφάλισε την απελευθέρωση του αλ Μαγκράχι, ο Σαίφ αποκάλυψε ότι το Λονδίνο δέχτηκε τη συμφωνία με αντάλλαγμα προνομιακή μεταχείριση για τις βρετανικές επιχειρήσεις. Περνώντας έξω από τον αριθμό 10 της Ντάουνινγκ Στριτ ίσως και να διαισθανόσουν την οργή του Γκόρντον Μπράουν που ξεχείλιζε από το κτίριο.
Σχεδόν όπως τον έχανε παλαιότερα και η Μάργκαρετ Θάτσερ κάθε φορά που ο Καντάφι φλέρταρε γεωπολιτικά με την ΕΣΣΔ ανατρέποντας τις ισορροπίες στη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή.
Ο Πατριάρχης Καντάφι πρέπει να αισθάνεται υπερήφανος για τα διπλωματικά καμώματα του γιού του. Άλλωστε και ο ίδιος είχε πάντα μια μοναδική ικανότητα να εξοργίζει τους Δυτικούς συνομιλητές του. Όταν η Ουάσινγκτον στήριζε το Ιράν του Σάχη Παχλαβί αυτός βρισκόταν στο πλευρό του Ιράκ και του Σαντάμ Χουσείν. Και όταν οι ΗΠΑ εξόπλιζαν τον Σαντάμ για να ανακόψουν την ορμή της ιρανικής επανάστασης αυτός έβρισκε την ευκαιρία να εκφράσει την υποστήριξή του προς την Τεχεράνη.
Φυσικά, το «τρελό σκυλί της Μέσης Ανατολής», όπως τον αποκαλούσε ο Ρόναλντ Ρείγκαν, πλήρωνε ακριβά την απείθεια προς τους ηγέτες του «ελεύθερου κόσμου». Το πρωινό της 15ης Απριλίου του 1986 ένας συνεργάτης του τον ξύπνησε απότομα δίνοντάς του μια τηλεφωνική συσκευή. Στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής μια αντρική φωνή τον προειδοποιούσε ότι μαχητικά αεροσκάφη των ΗΠΑ κατευθύνονται προς τη Λιβύη. Οι ιστορικοί διαφωνούν ακόμη και σήμερα εάν στο τηλέφωνο ήταν ο πρωθυπουργός της Μάλτας Καρμένου Μπονίτσι ή ο Ιταλός πρωθυπουργός Μπετίνο Κράξι. Όποιος και αν είχε όμως το γεωπολιτικό θράσος να προδώσει τα σχέδια της Ουάσινγκτον, το βέβαιο είναι ότι ο Καντάφι πρόλαβε να βρει καταφύγιο και να σώσει τα περισσότερα μέλη της οικογένειάς του. Μόνο η 15 μηνών θετή του κόρη Χάνα, καταπλακώθηκε από τα συντρίμμια που άφησαν πίσω τους τα αμερικανικά μαχητικά.
Από τις αρχές της δεκαετίας το 80 ο Καντάφι είχε μετατραπεί στον άνθρωπο που η Δύση λάτρευε να μισεί. Κάθε επίθεση στην οποία δεν υπήρχε σαφής ανάληψη ευθύνης αποδιδόταν σχεδόν αυτομάτως στον ηγέτη της Λιβύης. Δυο από αυτές τις κατηγορίες μάλιστα (η έκρηξη στην πτήση της Pan Am και μια βομβιστική επίθεση σε ντισκοτέκ του Βερολίνου το 1986) στοίχισαν στη Λιβύη εμπορικό και πολιτικό αποκλεισμό για δυο δεκαετίες. Σήμερα αρκετοί ερευνητές, όπως ο διάσημος ντοκιμαντερίστας και συγγραφέας Τζον Πίλγκερ, αμφισβητούν ότι η Τρίπολη είχε οποιαδήποτε ανάμιξη στις συγκεκριμένες επιθέσεις.
Ακόμη και σήμερα υπάρχουν εντονότατες αμφιβολίες εάνη Τρίπολη βρισκόταν πίσω από τις επιθέσεις που τις αποδόθηκαν, όπως η και η . Ο Κανταφι θεωρείται ο πρώτος ηγέτης που κύρηξε τον πόλεμο εναντίον του Οσάμα Μπιν Λάντεν και της Αλ Κάιντα όταν ακόμη οι κυβερνήσεις της Δύσης αδιαφορούσαν, ένα δεν στήριζαν κιόλας τη δράση του στο Αφγανιστάν. Ήταν πλέον προφανές
Οικογένεια Καντάφι: Τα παλιόπαιδα τα ατίθασα
Μια μαύρη πόρσε, κινούμενη στο αντίθετο ρεύμα κυκλοφορίας, περνά με 150 χλμ/ώ μπροστά από το περιπολικό που είναι μονίμως σταθμευμένο στα Ηλύσια Πεδία. Ο οδηγός, ένας νεαρός μελαψός άνδρας, είναι εμφανώς μεθυσμένος. Αφού βρίζει τους αστυνομικούς που τον καταδίωξαν καλεί τους σωματοφύλακές του, οι οποίοι ακολουθούσαν σε άλλα αυτοκίνητα να τον προστατεύσουν.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες ένα τέτοιο περιστατικό ίσως να είχε μετατρέψει ολόκληρη την περιοχή σε πεδίο μάχης, με τους αστυνομικούς να αδειάζουν τα περίστροφά τους σε όποιον περνούσε σε ακτίνα δεκάδων μέτρων. Στη γαλλική πρωτεύουσα, όμως, τα πράγματα εξελίχθηκαν ελαφρώς διαφορετικά. Οι αστυνομικοί αφού έλεγξαν τα χαρτιά του αυτοκινήτου, άφησαν τον οδηγό ελεύθερο. «Είμαι ο γιος του Μουαμάρ Καντάφι και έχω διπλωματική ασυλία» τους είπε… και έφυγε. Είχε πει τη μισή αλήθεια. Ο περίφημος Χάνιμπαλ (Ανίβας) Καντάφι είναι ένα από τα επτά παιδιά του Λίβυου ηγέτη αλλά αυτό δεν του προσφέρει κανενός είδους ασυλία.
Δεν ήταν βέβαια η πρώτη φορά που τα κακομαθημένα τέκνα του Λίβυου δικτάτορα αναστάτωναν την ευρωπαϊκή διπλωματία. Λίγα χρόνια νωρίτερα ο Χάνιμπαλ Καντάφι είχε επιτεθεί εναντίον τριών Ιταλών αστυνομικών με ένα πυροσβεστήρα. Και ύστερα από το περιστατικό στα Ηλύσια Πεδία λίγο έλλειψε να συλληφθεί γιατί ξυλοκόπησε τη νεαρή συνοδό του (σύμφωνα με πληροφορίες ένα 24χρονο μοντέλο) σε κεντρικό ξενοδοχείο της πόλης.
Η υπόθεση, όμως, που τον έφερε στα φώτα της δημοσιότητας ήταν η κράτησή του για δυο ημέρες από την ελβετική αστυνομία όταν, μαζί με τη γυναίκα του, ξυλοκόπησαν δυο μέλη της συνοδείας τους. Αυτή τη φορά ο «μπαμπάς» καντάφι αποφάσισε να στηρίξει έμπρακτα τον ατίθασο τέκνο του προκαλώντας ένα πρωτοφανές διπλωματικό επεισόδιο. Η Λιβύη επέβαλε εμπάργκο στις εισαγωγές ελβετικών προϊόντων, απέσυρε επτά δις δολάρια από τραπεζικούς λογαριασμούς, μείωσε τις πτήσεις μεταξύ των δυο χωρών, σταμάτησε την έκδοση βίζας σε Ελβετούς πολίτες συμπεριλαμβανομένων των διπλωματών, ανακάλεσε την διπλωματική της αποστολή στη Βόννη και απαγόρευσε την έξοδο από τη Λιβύη δυο Ελβετών επιχειρηματιών.
Στη διπλωματία του Ψυχρού Πολέμου οι αναλυτές θα μιλούσαν για «πολιτική μαζικών αντιποίνων». Και όπως φαίνεται, σε πρώτη φάση απέδωσαν: σε μια απρόσμενη επίδειξη διπλωματικής υποτέλειας ο Ελβετός πρόεδρος αναγκάστηκε να ζητήσει επισήμως συγνώμη από την Τρίπολη προκειμένου να επαναφέρει τις εμπορικές και ενεργειακές σχέσεις των δυο χωρών στο status quo ante.
Ο Χάνιμπαλ δεν ήταν πάντως το μοναδικό παιδί που χρειαζόταν τη συνεχή παρακολούθηση του πατέρα του. Ο τέταρτος στη σειρά γιός, Μοατεσέμ Μπιλά Καντάφι λέγεται πως επιχείρησε να ανατρέψει τον πατέρα του πριν ζητήσει καταφύγιο στην Αίγυτπο του προέδρου Χόσνι Μουμπάρακ. Παραδόξως ο πατέρας του όχι μόνο τον συγχώρεσε ύστερα από μερικά χρόνια αλλά και του ανέθεσε και το κρίσιμο πόστο του συμβούλου εθνικής ασφάλειας – γεγονός που του επέτρεπε να διεκδικεί και αυτός το χρίσμα της διαδοχής.
Λιγότερο επικίνδυνος, για τα δεδομένα της οικογένειας Καντάφι είχε αποδειχθεί ο Σααντί Καντάφι. Κλασική περίπτωση ζάμπλουτου άραβα playboy ο τρίτος γιός του Λίβυου ηγέτη έχει λάβει τον τίτλο του «μπαλαδόρου» της οικογενείας λόγω της εμμονής του να παίζει σε μεγάλες ποδοσφαιρικές ομάδες. Φυσικά χωρίς τις πλάτες της οικογένειας ο Σααντί θα κατέληγε στο πάγκο της Γ’ Εθνικής.
Δεδομένου όμως ότι ελάχιστοι Λίβυοι ποδοσφαιριστές τολμούσαν να μαρκάρουν σκληρά τον γιο του δικτάτορα ο νεαρός ποδοσφαιριστής έφτασε να γίνει αρχηγός της εθνική Λιβύης και ύστερα πέρασε στην ιταλική Περούτζια (απ’ όπου συνελήφθη στον πρώτο του αγώνα για χρήση αναβολικών).
Άρης Χατζηστεφάνου
Περιοδικό Κ, Καθημερινή Φεβρουάριος 2011
Σχετικά θέματα:
Καντάφι: Ο δικός μας δικτάτορας
