Λίγες ημέρες πριν από το τέλος του (annus horribilis) 2020 και καθώς ανοίγουν και πάλι τα βιβλιοπωλεία, σκεφτήκαμε να συγκεντρώσουμε τα βιβλία που διαβάσαμε και παρουσιάσαμε σε εκπομπές και κείμενα τους τελευταίους δώδεκα μήνες (πατήστε τις εικόνες για περισσότερα στοιχεία).
Ανθρωποι και ρομπότ
Ένα από τα αδικημένα βιβλία της χρονιάς (καθώς η κυκλοφορία του έγινε στο αποκορύφωμα του πρώτου λοκντάουν) είναι και το «Ανθρωποι και ρομπότ, οι προκλήσεις της τεχνητής νοημοσύνης» (εκδ. Λιβάνη) του Πέτρου Παπακωνσταντίνου. Μια βαθιά πολιτική ματιά στο φαινόμενο της τεχνητής νοημοσύνης, τις επιπτώσεις και τις προοπτικές που ανοίγονται μπροστά μας, γραμμένο με τον συναρπαστικό τρόπο στον οποίο μας έχει συνηθίσει ο Πέτρος Παπακωνσταντίνου.
Η δημοσιογραφία ως τέχνη
Ο κορυφαίος αναλυτής και δάσκαλος της δημοσιογραφίας Γιώργος Δελαστίκ έφυγε το 2020 από τη ζωή αφήνοντας πίσω του τεράστια παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές. Το βιβλίο «Η δημοσιογραφία ως τέχνη, Αφιέρωμα στον Γιώργο Δελαστίκ» (εκδ. Τόπος) συγκεντρώνει δεκάδες κείμενά του, τα οποία καλύπτουν περίοδο τριών δεκαετιών (από την πτώση της ΕΣΣΔ μέχρι τις ημέρες μας). Την επιμέλεια της έκδοσης έχει ο Βασίλης Μπρούμας ενώ στενοί φίλοι και συνεργάτες του Γιώργου Δελαστίκ (Λεωνίδας Βατικιώτης, Θανάσης Σκαµνάκης, Μαριάννα Τζιαντζή, Πέτρος Παπακωνσταντίνου) σκιαγραφούν την πορεία του στη δημοσιογραφία, αλλά και γενικότερες πτυχές της προσωπικότητάς του.
Μια λοξή ματιά στην ιστορία 
Μετά το βιβλίο «Λαμόγια στο χακί», με το οποίο κάλυψε ένα τεράστιο κενό στην έρευνα για τα σκάνδαλα της επταετίας, ο δημοσιογράφος Διονύσης Ελευθεράτος επιστρέφει με συναρπαστικές ιστορίες από τους δυο αιώνες ύπαρξης του ελληνικού κράτους. Στο βιβλίο «Μια λοξή ματιά στην ιστορία, 200 χρόνια νεοελληνικού κλαυσίγελου» (εκδ. Τόπος) παρουσιάζει άγνωστες ιστορίες (που όμως κάτι μας θυμίζουν) από τα χρηματιστηριακά σκάνδαλα του 1872-1874 και τις υποθέσεις της Siemens στον μεσοπόλεμο, μέχρι τις επιθέσεις της χωροφυλακής σε φοιτητές που διεκδικούσαν δωρεάν παιδεία από την εποχή του Τρικούπη.
Αιγαίο και ανατολική Μεσόγειος, 50+1 όψεις των ελληνοτουρκικών διενέξεων
Σε μια χρονιά που
κυριάρχησαν οι εθνικιστικές (και τις περισσότερες φορές ανιστόρητες και αντιεπιστημονικές) κορόνες για τα ελληνοτουρκικά, το βιβλίο του καθηγητή Αλέξη Ηρακλείδη, «Αιγαίο και ανατολική Μεσόγειος, 50+1 όψεις των ελληνοτουρκικών διενέξεων» (εκδ. Θεμέλιο) αποτελεί μια όαση σοβαρότητας. Ευανάγνωστο και ενδιαφέρον ακόμη και για μη ειδικούς συνοψίζει το υπόβαθρο των διαφορών μας με την Τουρκία θυμίζοντάς μας ότι το Διεθνές Δίκαιο δεν δημιουργήθηκε για να υπηρετεί τα συμφέροντα της Αθήνας.
Η Ελληνική Επανάσταση μέσα από τα μάτια των Οθωμανών
Καθώς η Ελλάδα ετοιμάζεται
να τιμήσει (και να διαστρεβλώσει) το πνεύμα της Ελληνικής Επανάστασης ο πανεπιστημιακός Λεωνίδας Μοίρας πραγματοποιεί μια σπάνια έρευνα για το πώς αντιμετώπισε και κατανόησε την επανάσταση οι Οθωμανικός κρατικός μηχανισμός αλλά και οι «δημοσιογράφοι» και «δημοσιολόγοι» της εποχής. Μια εντελώς άγνωστη οπτική της ελληνικής επανάστασης από έναν ερευνητή που γνωρίζει άριστα οθωμανικά και μελέτησε σε βάθος τα ιστορικά αρχεία από τις πρωτότυπες πηγές τους.
Ναζισμός: Τα αίτια γέννησης και γιγάντωσής του
Ο Βασίλης Λιόσης καταγράφει τα αίτια δημιουργίας ενός φαινομένου που στιγμάτισε τον 20ο αιώνα και επιστρέφει με νέες μορφές στον 21ο αιώνα. Ερευνώντας ένα «εκρηκτικό κοκτέιλ» αυτών των παραγόντων, από τη συνθήκη των Βερσαλλιών (στην οποία άσκησαν κριτική τόσο ο Κέυνς όσο και ο Λένιν) μέχρι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του γερμανικού κράτους, το βιβλίο παρουσιάζει μια σχεδόν εγκυκλοπαιδική θεώρηση του φαινομένου, καταφέρνοντας όμως να παραμένει ευανάγνωστο και πολύ ενδιαφέρον μέχρι και την τελευταία σελίδα.
Στις φλόγες
Η κυκλοφορία στα ελληνικά της συλλογής κειμένων της Ναόμι Κλάιν για το περιβάλλον που αποτέλεσε και την αφορμή για την online συζήτηση που είχαμε μαζί της, σε μια πρωτοβουλία των εκδόσεων Κλειδάριθμος και του Public. Το βιβλίο «Στις φλόγες – το καυτό θέμα της κλιματικής αλλαγής (εκδ. Κλειδάριθμος)» θα άξιζε και μόνο για τον πρόλογο, στον οποίο η γνωστή δημοσιογράφος απαντά με πολιτικά επιχειρήματα στην κριτική που έχει δεχθεί το σχέδιο του Green New Deal τόσο από δεξιά όσο και από τα αριστερά.
Δουλειές του κ**ου
Ανάμεσα στις μεγάλες απώλειες του 2020 συγκαταλέγεται και ο αναρχικός, ακτιβιστής και ανθρωπολόγος David Graeber. Στην τελευταία του δουλειά με τίτλο «Bullshit jobs» περιγράφει τον γιγαντιαίο «γραφειοκρατικό μηχανισμό» από άχρηστες θέσεις εργασίας τις οποίες παράγει το σύγχρονο καπιταλιστικό σύστημα. Το συμπέρασμά του (με κίνδυνο να τον αδικήσουμε ελαφρώς) θα μπορούσε να συμπυκνωθεί στη διαπίστωση ότι οι κυρίαρχες τάξεις χρειάζεται να διατηρούν τα κατώτερα στρώματα διαρκώς απασχολημένα ώστε αυτά να μην εξεγείρονται.
Είμαστε ο λαός των Ρομά
Μπορεί το βιβλίο του Ian Hancock, «Είμαστε ο λαός των Ρομά» (εκδ. Τόπος), να γράφτηκε για δασκάλους και κοινωνικούς λειτουργούς, αλλά δεν παύει να είναι ένας πολύτιμος οδηγός για όποιον θέλει να μάθει περισσότερα για αυτόν τον γοητευτικό λαό, που ξεκίνησε το ταξίδι του από την Ινδία εδώ και πάνω από χίλια χρόνια. Ο Hancock διαπραγματεύεται, με εύληπτο τρόπο, ζητήματα όπως η καταγωγή, η γλώσσα, η καθημερινή ζωή, η κουλτούρα και η μαγειρική των Ρομά. Περιγράφει με συναρπαστικό τρόπο τους πολλούς αιώνες δουλείας τους στα Βαλκάνια καθώς και το Πορράιμος, το Ολοκαύτωμα των Ρομά στη διάρκεια του ναζιστικού καθεστώτος. Απόσπασμα του βιβλίου του Hancock, είχαμε τη χαρά να προδημοσιεύσουμε στο INFO-WAR.
Ηγεμονία, στρατηγική, οργάνωση: Διαβάζοντας Γκράμσι σήμερα
Ο δημοσιογράφος και καθηγητής στο τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Παναγιώτης Σωτήρης, αποπειράται να αναμετρηθεί με τον Γκράμσι στο βιβλίο του, «Ηγεμονία, στρατηγική, οργάνωση: Διαβάζοντας Γκράμσι σήμερα» (εκδ. Τόπος), με κείμενα που γράφτηκαν στη συγκυρία που ορίστηκε από µια κοινωνική έκρηξη και µια πολιτική κρίση χωρίς προηγούµενο στη µνηµονιακή Ελλάδα, από το «παράθυρο ευκαιρίας» για µια πολιτική ανατροπή και τελικά από µια βαθιά ήττα του λαϊκού παράγοντα. Στην «αναμέτρησή» του με τον Γκράμσι, ο Σωτήρης αναζητά μια νέα πρακτική της πολιτικής, το µεγάλο ζητούµενο µιας σύγχρονης στρατηγικής µε ορίζοντα τον κοµµουνισµό, απέναντι τόσο σε έναν φαντασιακό αριστερισµό που καταλήγει απλή επιµονή σε τελετουργίες, όσο και σε έναν αριστερό κυβερνητισµό που αποδείχτηκε για άλλη µια φορά η βασιλική οδός για την ήττα.
