Ιστορία 46 ετών έχει πλέον η «αγωνιώδης πρόβλεψη των ΗΠΑ και του Ισραήλ ότι το Ιράν βρίσκεται λίγα χρόνια/μήνες/μέρες από το να αποκτήσει πυρηνικά όπλα. Οι σχετικές φήμες διαδίδονταν συντονισμένα πριν ακόμη και από το 1979, δηλαδή τη χρονιά της ιρανικής επανάστασης. Τότε βέβαια δεν προκαλούσαν πραγματική ανησυχία στη Δύση γιατί το δικτατορικό, μοναρχικό καθεστώς που είχαν εγκαταστήσει οι ΗΠΑ μετά την ανατροπή του Μοσαντεκ αποτελούσε έναν από του βασικούς πυλώνες της αμερικανικής κυριαρχίας στη Μέση Ανατολή. Οι ΗΠΑ μάλιστα συνέβαλαν στην ανάπτυξη του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν.
Το χρονολόγιο που ακολουθεί παρουσιάστηκε το 2011 από την The Christian Science Monitor. Δεν χρειάζεται να θυμίσουμε πόσες φορές έχουμε ξανακούσει το ίδιο σενάριο από τότε.
Οι Πρώτες προειδοποιήσεις: 1979–1984
Ο φόβος για τα πυρηνικά όπλα του Ιράν προϋπήρχε της Ισλαμικής Επανάστασης του 1979, όταν ο φιλοδυτικός Σάχης Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί βρισκόταν σε εντατικές διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ, τη Γαλλία και τη Δυτική Γερμανία, σχεδιάζοντας ένα φιλόδοξο πρόγραμμα πυρηνικής ενέργειας που θα απέδιδε 20 αντιδραστήρες.
Τέλη της δεκαετίας του 1970: Οι ΗΠΑ λαμβάνουν πληροφορίες ότι ο Σάχης είχε «στήσει ένα μυστικό πρόγραμμα ανάπτυξης πυρηνικών όπλων».
1979: Ο Σάχης ανατρέπεται από την Ιρανική Επανάσταση, και εγκαθίσταται η Ισλαμική Δημοκρατία. Μετά την ανατροπή του Σάχη, οι ΗΠΑ διακόπτουν την παροχή εμπλουτισμένου ουρανίου (HEU) στο Ιράν. Η επαναστατική κυβέρνηση υπό την καθοδήγηση του Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί καταδικάζει τα πυρηνικά όπλα και την πυρηνική ενέργεια, και για ένα διάστημα σταματά όλα τα σχετικά έργα.
1984: Λίγο μετά την επίσκεψη Δυτικογερμανών μηχανικών στον ημιτελή πυρηνικό αντιδραστήρα στο Μπουσέρ, το περιοδικό Jane’s Defence Weekly επικαλείται πηγές των γερμανικών μυστικών υπηρεσιών, δηλώνοντας ότι η παραγωγή βόμβας από το Ιράν «βρίσκεται στα τελικά της στάδια». Ο Αμερικανός γερουσιαστής Άλαν Κράνστον υποστηρίζει ότι το Ιράν απέχει επτά χρόνια από την κατασκευή πυρηνικού όπλου.
Το Ισραήλ παρουσιάζει το Ιράν ως το «Νούμερο ένα» εχθρό
Αν και το Ισραήλ είχε μυστικές συναλλαγές με την Ισλαμική Δημοκρατία μετά την επανάσταση του 1979, επιδιώκοντας να καλλιεργήσει μια περσική βάση απέναντι στους τοπικούς αραβικούς του εχθρούς, στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ξεκίνησε μια συντονισμένη προσπάθεια από το Τελ Αβίβ να παρουσιάσει το Ιράν ως μια νέα υπαρξιακή απειλή.
1992: Ο Ισραηλινός Υπουργός Εξωτερικών Σιμόν Πέρες δηλώνει στη γαλλική τηλεόραση ότι το Ιράν πρόκειται να αποκτήσει πυρηνικές κεφαλές μέχρι το 1999. «Το Ιράν είναι η μεγαλύτερη απειλή και το μεγαλύτερο πρόβλημα στη Μέση Ανατολή», προειδοποιεί ο Πέρες, «επειδή επιδιώκει την πυρηνική επιλογή, ενώ ταυτόχρονα διατηρεί μια εξαιρετικά επικίνδυνη στάση θρησκευτικού εξτρεμισμού».
1992: Ο Τζόζεφ Άλφερ, πρώην στέλεχος της ισραηλινής υπηρεσίας πληροφοριών Μοσάντ, δηλώνει: «Το Ιράν πρέπει να χαρακτηριστεί ο Εχθρός Νο. 1». Το αναδυόμενο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, είπε στους New York Times, «πραγματικά προκαλεί νευρικότητα στο Ισραήλ».
Οι ΗΠΑ ασπάζονται τις προειδοποιήσεις: 1992–1997
Στις αρχές του 1992 μια ειδική ομάδα της Ρεπουμπλικανικής Ερευνητικής Επιτροπής της Βουλής ισχυρίστηκε ότι υπήρχε «98% βεβαιότητα πως το Ιράν ήδη διέθετε όλα (ή σχεδόν όλα) τα εξαρτήματα που απαιτούνται για την κατασκευή δύο ή τριών λειτουργικών πυρηνικών όπλων».
Παρόμοιες προβλέψεις έλαβαν δημοσιότητα, συμπεριλαμβανομένης και εκείνης του τότε διευθυντή της CIA, Ρόμπερτ Γκέιτς, ο οποίος δήλωσε ότι το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν θα μπορούσε να αποτελέσει «σοβαρό πρόβλημα» μέσα σε πέντε χρόνια ή λιγότερο. Ωστόσο, η γραφειοκρατία των ΗΠΑ άργησε να προσαρμοστεί στη ρητορική περί ιρανικής απειλής.
1992: Αντίγραφο της στρατηγικής άμυνας του Πενταγώνου για τη δεκαετία του 1990 που διαρρέει κάνει ελάχιστη αναφορά στο Ιράν, παρά το ότι περιγράφει επτά πιθανά σενάρια μελλοντικών συγκρούσεων — από το Ιράκ ως τη Βόρεια Κορέα.
1995: Ο Ισραηλινός βουλευτής τότε, Μπενιαμίν Νετανιάχου δηλώνει στην Κνεσέτ ότι το Ιράν απέχει τρία έως πέντε χρόνια από την παραγωγή πυρηνικού όπλου — και ότι η απειλή πρέπει να «εξουδετερωθεί από ένα διεθνές μέτωπο με επικεφαλής τις ΗΠΑ».
1995: Οι New York Times αναμεταδίδουν τις ανησυχίες ανώτερων Αμερικανών και Ισραηλινών αξιωματούχων ότι «το Ιράν βρίσκεται πολύ πιο κοντά στην παραγωγή πυρηνικών όπλων απ’ ό,τι πιστευόταν προηγουμένως» — περίπου πέντε χρόνια μακριά — και ότι η ιρανική βόμβα βρίσκεται «στην κορυφή της λίστας» των κινδύνων της επόμενης δεκαετίας. Το δημοσίευμα που κάνει λόγο για «επιτάχυνση του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος», ισχυρίζεται ότι το Ιράν «ξεκίνησε μια εντατική εκστρατεία ανάπτυξης και απόκτησης πυρηνικών όπλων» από το 1987, και αναφέρει πως «πιστεύεται» ότι είχε στρατολογήσει επιστήμονες από την πρώην Σοβιετική Ένωση και το Πακιστάν για να τους συμβουλέψουν.
1997: Η Christian Science Monitor αναφέρει ότι η πίεση των ΗΠΑ στους προμηθευτές πυρηνικής τεχνολογίας του Ιράν είχε «αναγκάσει το Ιράν να προσαρμόσει το χρονοδιάγραμμα για την κατασκευή βόμβας». Οι ειδικοί πλέον εκτιμούν ότι το Ιράν είναι απίθανο να αποκτήσει πυρηνικά όπλα πριν περάσουν οχτώ με δέκα χρόνια.
Η Κλιμάκωση της ρητορικής κατά του «άξονα του κακού»: 1998–2002
Καθώς το Ιράν συναρμολογούσε τα κομμάτια του στρατηγικού του παζλ, οι ανησυχίες της Δύσης μεγάλωναν. Δορυφόρος των ΗΠΑ ανίχνευσε την εκτόξευση ενός ιρανικού βαλλιστικού πυραύλου μεσαίου βεληνεκούς, προκαλώντας εικασίες για την αυξανόμενη απειλή προς το Ισραήλ.
1998: Οι New York Times αναφέρουν ότι το Ισραήλ είναι πλέον λιγότερο ασφαλές μετά την εκτόξευση, παρά το γεγονός ότι είναι το μόνο κράτος στη Μέση Ανατολή που διαθέτει πυρηνικά όπλα και πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς για να τα μεταφέρει. «Η βασική αντίδραση θα προέλθει από το Ισραήλ, και πρέπει να ανησυχούμε για το τι ενέργειες θα λάβει», δηλώνει πρώην αξιωματούχος των υπηρεσιών πληροφοριών. Ένας ανώνυμος ειδικός προσθέτει: «Αυτή η δοκιμή δείχνει ότι το Ιράν είναι αποφασισμένο να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, επειδή κανείς δεν κατασκευάζει πύραυλο με βεληνεκές 800 μιλίων για να μεταφέρει συμβατικές κεφαλές».
1998: Την ίδια εβδομάδα, ο πρώην Υπουργός Άμυνας Ντόναλντ Ράμσφελντ καταθέτει στο Κογκρέσο ότι το Ιράν θα μπορούσε να κατασκευάσει διηπειρωτικό βαλλιστικό πύραυλο, ικανό να πλήξει τις ΗΠΑ, μέσα σε πέντε χρόνια. Η CIA εκτιμά χρονικό ορίζοντα 12 ετών.
2002: Η CIA προειδοποιεί ότι ο κίνδυνος από πυραύλους με πυρηνικές κεφαλές, ιδιαίτερα από το Ιράν και τη Βόρεια Κορέα, είναι υψηλότερος απ’ ό,τι ήταν κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Ο Ρόμπερτ Γουόλπολ, τότε επικεφαλής των στρατηγικών και πυρηνικών προγραμμάτων της CIA, δηλώνει σε επιτροπή της Γερουσίας ότι η πυραυλική ικανότητα του Ιράν είχε εξελιχθεί ταχύτερα απ’ ό,τι αναμενόταν τα προηγούμενα δύο χρόνια – φέρνοντάς τo στο ίδιο επίπεδο με τη Βόρεια Κορέα. Η απειλή, λέει, «θα συνεχίσει να αυξάνεται όσο ωριμάζουν οι δυνατότητες των δυνητικών αντιπάλων».
2002: Ο Πρόεδρος Τζορτζ Γ. Μπους χαρακτηρίζει το Ιράν ως μέλος του «άξονα του κακού», μαζί με το Ιράκ και τη Βόρεια Κορέα.
Αποκαλύψεις από το εσωτερικό του Ιράν: 2002–2005
Τον Αύγουστο του 2002, η ιρανική αντιπολιτευόμενη οργάνωση Μουτζαχεντίν-ε Χαλκ υποστηρίζει ότι το Ιράν κατασκευάζει υπόγεια εγκατάσταση εμπλουτισμού ουρανίου στο Νατάνζ και έναν αντιδραστήρα βαρέος ύδατος στο Αράκ. Πολλοί πιστεύουν ότι οι σχετικές πληροφορίες είχαν διαβιβαστεί στη MEX από τις ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες.
Ο εμπλουτισμός και οι αντιδραστήρες δεν απαγορεύονται σε κράτη που έχουν υπογράψει τη Συνθήκη Μη Διάδοσης Πυρηνικών Όπλων (NPT), όπως το Ιράν. Ωστόσο, η αποτυχία δήλωσης αυτών των δραστηριοτήτων προκαλεί την έρευνα από τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (IAEA) και αυστηρότερη επιτήρηση. Το Ιράν επιμένει πως οι προσπάθειές του είναι ειρηνικές, αλλά διαπιστώνεται ότι παραβίασε τη συμφωνία εγγυήσεων με την IAEA και κατηγορείται για ένα «μοτίβο απόκρυψης».
2004: Ο τότε Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Κόλιν Πάουελ, δηλώνει στους δημοσιογράφους ότι το Ιράν εργαζόταν πάνω σε τεχνολογία για να τοποθετήσει πυρηνική κεφαλή σε πύραυλο. «Μιλάμε για πληροφορίες που λένε ότι όχι μόνο έχουν [τους] πυραύλους, αλλά και στοιχεία που υποδηλώνουν ότι εργάζονται εντατικά στο πώς να τα συνδυάσουν», αναφέρει.
2005: Οι ΗΠΑ παρουσιάζουν 1.000 σελίδες σχεδίων και άλλων εγγράφων, τα οποία φέρονται να είχαν ανακτηθεί από φορητό υπολογιστή στο Ιράν το προηγούμενο έτος. Τα έγγραφα φέρονται να περιγράφουν δοκιμές εκρηκτικών υψηλής ισχύος και σχεδιασμό πυραυλικής κεφαλής ικανής να φέρει πυρηνικό φορτίο. Οι «λεγόμενες μελέτες» (alleged studies), όπως έχουν ονομαστεί έκτοτε, απορρίπτονται από το Ιράν ως κατασκευές εχθρικών υπηρεσιών πληροφοριών.
Αναπροσαρμογή των εκτιμήσεων: 2006–2009
2006: Ο κίνδυνος πολέμου αυξάνεται, καθώς ο δημοσιογράφος Σέιμουρ Χερς του New Yorker παραθέτει πηγές των ΗΠΑ που δηλώνουν ότι ένα στρατιωτικό πλήγμα κατά του Ιράν είναι σχεδόν αναπόφευκτο — και ότι υπάρχουν σχέδια χρήσης τακτικών πυρηνικών όπλων για να πληγούν υπόγειες ιρανικές εγκαταστάσεις.
2007: Ο Πρόεδρος Τζορτζ Μπους προειδοποιεί ότι ένα Ιράν με πυρηνικά όπλα θα μπορούσε να οδηγήσει σε «Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο». Ο Αντιπρόεδρος Ντικ Τσέινι είχε προηγουμένως προειδοποιήσει για «σοβαρές συνέπειες» αν το Ιράν δεν εγκαταλείψει το πυρηνικό του πρόγραμμα.
2007: Ένα μήνα αργότερα, δημοσιεύεται μια αποχαρακτηρισμένη Εθνική Εκτίμηση Πληροφοριών (National Intelligence Estimate – NIE), η οποία με «υψηλή βεβαιότητα» κρίνει ότι το Ιράν είχε σταματήσει την προσπάθεια απόκτησης πυρηνικών όπλων το φθινόπωρο του 2003.
Η έκθεση, που αντικατοπτρίζει τη συλλογική γνώμη των 16 αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών, ανατρέπει δεκαετίες υποθέσεων της Ουάσιγκτον. Ο Ιρανός πρόεδρος Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ χαρακτηρίζει την έκθεση «νίκη για το ιρανικό έθνος». Ένας Ιρανός διευθυντής εφημερίδας δηλώνει στην Christian Science Monitor: «Οι συντηρητικοί … νιώθουν ότι ο κίνδυνος πολέμου εναντίον τους έχει εκλείψει».
Ιούνιος 2008: Ο τότε πρέσβης των ΗΠΑ στα Ηνωμένα Έθνη, Τζον Μπόλτον, προβλέπει ότι το Ισραήλ θα επιτεθεί στο Ιράν πριν από τον Ιανουάριο του 2009, εκμεταλλευόμενο το «παράθυρο» πριν την ανάληψη καθηκόντων από τον επόμενο πρόεδρο των ΗΠΑ.
Μάιος 2009: Έκθεση της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας των ΗΠΑ δηλώνει: «Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι οι ηγέτες του Ιράν έχουν διατάξει την κατασκευή πυρηνικής βόμβας».
Η πρόβλεψη του Ισραήλ για επίθεση μέσα σε ένα χρόνο διαψεύδεται: 2010–2011
Παρά τις αναφορές και τις αντικρουόμενες εκτιμήσεις πληροφοριών, Ισραηλινοί και Αμερικανοί αξιωματούχοι εξακολουθούν να υποθέτουν ότι το Ιράν είναι αποφασισμένο να αποκτήσει πυρηνικά όπλα το συντομότερο δυνατόν.
Αύγουστος 2010: Άρθρο του Τζέφρι Γκόλντμπεργκ στο περιοδικό The Atlantic (τεύχος Σεπτεμβρίου) περιγράφει σενάριο στο οποίο το Ισραήλ θα επέλεγε να εξαπολύσει μονομερή στρατιωτική επίθεση κατά του Ιράν με 100 αεροσκάφη, «επειδή ένα πυρηνικό Ιράν αποτελεί τη σοβαρότερη απειλή για την επιβίωση του εβραϊκού λαού από την εποχή του Χίτλερ».
Βασιζόμενο σε συνεντεύξεις με περίπου 40 νυν και πρώην Ισραηλινούς αξιωματούχους και Αμερικανούς και Άραβες αναλυτές, το άρθρο προβλέπει ότι το Ισραήλ θα εξαπολύσει επίθεση μέχρι τον Ιούλιο του 2011. Αναφέρονται τα προηγούμενα ισραηλινά πλήγματα σε πυρηνικές εγκαταστάσεις στο Ιράκ και στη Συρία, ενώ παρατίθεται και δήλωση του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου:
«Δεν θέλεις μια μεσσιανική αίρεση να ελέγχει ατομικές βόμβες. Όταν ο ένθερμος πιστός αποκτά την εξουσία και τα όπλα μαζικής καταστροφής, τότε ο κόσμος πρέπει να αρχίσει να ανησυχεί — και αυτό ακριβώς συμβαίνει με το Ιράν».
2010: Αμερικανοί αξιωματούχοι σημειώνουν ότι το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν έχει επιβραδυνθεί λόγω τεσσάρων γύρων κυρώσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και επιπλέον κυρώσεων από τις ΗΠΑ και την ΕΕ. Παράλληλα, ο ιός Stuxnet προκαλεί σοβαρά προβλήματα σε χιλιάδες φυγοκεντρικές μηχανές του Ιράν που εμπλουτίζουν ουράνιο.
Ιανουάριος 2011: Ο Μεΐρ Νταγκάν, κατά την αποχώρησή του από τη θέση του διευθυντή της Μοσάντ, δηλώνει ότι το Ιράν δεν θα είναι σε θέση να παράγει πυρηνικό όπλο πριν το 2015. «Το Ισραήλ δεν θα πρέπει να βιαστεί να επιτεθεί στο Ιράν, παρά μόνο όταν το σπαθί βρίσκεται ήδη στον λαιμό του», προειδοποιεί. Αργότερα δηλώνει ότι μια τέτοια επίθεση θα ήταν «μια ηλίθια ιδέα».
Ιανουάριος 2011: Έκθεση της Ομοσπονδίας Αμερικανών Επιστημόνων (Federation of American Scientists) αναφέρει ότι δεν υπάρχει αμφιβολία πως το Ιράν διαθέτει ήδη την τεχνική δυνατότητα να κατασκευάσει ένα «απλό» πυρηνικό όπλο.
Φεβρουάριος 2011: Ο Διευθυντής Εθνικών Πληροφοριών των ΗΠΑ, Τζέιμς Κλάπερ, καταθέτει ενώπιον του Κογκρέσου ότι «το Ιράν διατηρεί ανοικτή την επιλογή να αναπτύξει πυρηνικά όπλα, εν μέρει μέσω της ανάπτυξης διαφόρων σχετικών ικανοτήτων που το τοποθετούν σε καλύτερη θέση για να κατασκευάσει τέτοια όπλα, αν επιλέξει να το κάνει». Προσθέτει: «Δεν γνωρίζουμε, ωστόσο, αν το Ιράν θα αποφασίσει τελικά να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα».
Νοέμβριος 2011: Η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (IAEA) δηλώνει για πρώτη φορά ότι το Ιράν εργάζεται για δραστηριότητες σχετικές με την κατασκευή όπλων εδώ και χρόνια. Δημοσιεύει λεπτομερείς πληροφορίες βασισμένες σε περισσότερες από 1.000 σελίδες τεχνικού σχεδιασμού, που —όπως αναφέρει— επιβεβαιώνονται από δεδομένα 10 κρατών-μελών, καθώς και από τη δική της έρευνα και συνεντεύξεις.
