Του Ανδρέα Κοσιάρη
Η Τζανίν Άνιες, πραξικοπηματική «προσωρινή πρόεδρος» της Βολιβίας έπειτα από την ανατροπή του Έβο Μοράλες το 2019, θα είναι υποψήφια για το Βραβείο Ζαχάροφ 2021 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Το «Βραβείο Ζαχάροφ για την Ελευθερία της Σκέψης», όπως είναι η πλήρης ονομασία του, υποτίθεται πως τιμά άτομα που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στην υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ελευθερίας της σκέψης.
Στην ανακοίνωση των υποψηφιοτήτων, η Άνιες περιγράφεται ως «Βολιβιανή πολιτικός που έγινε προσωρινή πρόεδρος τον Νοέμβριο του 2019, έπειτα από φερόμενη εκλογική νοθεία από τον απερχόμενο πρόεδρο Έβο Μοράλες». Θα έλεγε κανείς ότι οι λεπτομέρειες που αποσιωπούνται εδώ είναι σημαντικές.
Λεπτομέρειες όπως η πραξικοπηματική ανατροπή του Έβο Μοράλες, μέσω του στρατού, της αστυνομίας και οργανωμένων ομάδων κρούσης ακροδεξιών. Ή το γεγονός πως οι κατηγορίες εκλογικής νοθείας εναντίον του Μοράλες, στις οποίες πρωτοστάτησε ο ελεγχόμενος από τις ΗΠΑ Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών, αποδείχτηκαν πολλάκις ψευδείς από ανεξάρτητους ερευνητές.
Η ανακοίνωση του Ευρωκοινοβουλίου έπειτα επικεντρώνεται στην «ειρηνική μεταφορά εξουσίας» μέσω «ελεύθερων και δίκαιων εκλογών» που σήμανε το τέλος της εξουσίας της Άνιες και την επιστροφή σε αυτήν του κόμματος του Μοράλες, MAS. Κι εδώ, λείπουν αναφορές για την απαγόρευση συμμετοχής στις εκλογές στον εξόριστο τότε Μοράλες και άλλα στελέχη του MAS που συνδέονταν με αυτόν.
Τέλος, γίνεται αναφορά στη μετεκλογική σύλληψη και φυλάκιση της Άνιες, με τις κατηγορίες «της τρομοκρατίας, της ανταρσίας και της συνωμοσίας» για την ανατροπή του Μοράλες. Η φυλάκιση παρουσιάζεται άρρητα ως αδικαιολόγητη, αγνοώντας τα γεγονότα που δείχνουν να δικαιολογούν τουλάχιστον τις υποψίες για συμμετοχή της Άνιες στο πραξικόπημα που την έφερε στη εξουσία.
Δεν γίνεται καμία αναφορά σε κάποια δραστηριότητα της Άνιες «για την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ελευθερίας της έκφρασης», με το ΕΚ να αποτυγχάνει έστω να δικαιολογήσει κάπως την επιλογή του.
Συνυποψήφιος της Άνιες για το Βραβείο Ζαχάροφ είναι ο Αλεξέι Ναβάλνι, για τον οποίο η ανακοίνωση αποσιωπά αφενός την κατηγορία για την οποία βρίσκεται στη φυλακή στη Ρωσία, αυτή της υπεξαίρεσης χρημάτων. Αφετέρου, ενώ ορθά παρουσιάζεται ως αντίπαλος του Πούτιν, αγνοούνται από το ΕΚ οι ξενοφοβικές, ρατσιστικές και εθνικιστικές απόψεις που έχει επανειλημμένα εκφράσει ο Ναβάλνι στο παρελθόν.
Στη λίστα των υποψηφιοτήτων βρίσκονται επίσης οι «Αφγανές γυναίκες», με το ΕΚ να επιλέγει έντεκα εκπροσώπους ακτιβίστριες, πολιτικούς και δημοσιογράφους από το Αφγανιστάν. Η επιλογή είναι μεν λογική, αλλά αποτελεί και μνημείο υποκρισίας αν αναλογιστεί κανείς πως η πλειοψηφία του Ευρωκοινοβουλίου στηρίζει τις «πολιτικές αποτροπής» που εφαρμόζονται στα σύνορα της Ελλάδας και άλλων χωρών-μελών της ΕΕ. Είναι, λοιπόν, πιθανό το ΕΚ να βραβεύσει τις Αφγανές γυναίκες που φυλακίζει, βασανίζει και πνίγει στα σύνορά της η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Από μία οπτική, η επιλογή μίας πραξικοπηματία ως υποψήφιας για το Βραβείο Ζαχάροφ μπορεί να ιδωθεί και ως συνεπής. Αν και το βραβείο θεσμοθετήθηκε προς το τέλος του Ψυχρού Πολέμου το 1988, εντούτοις το περιβάλλει μια μόνιμη ψυχροπολεμική και αντικομμουνιστική «εσάνς», με το ΕΚ να τιμά συχνά και ανθρώπους υπεύθυνους για απίστευτες βιαιότητες.
Το 2017 τιμήθηκε με το βραβείο η «δημοκρατική αντιπολίτευση της Βενεζουέλας», παρά το γεγονός ότι αρκετά από τα μέλη της επιδίδονταν σε ωμότητες στους δρόμους του Καράκας. Παλιότερα, το ΕΚ είχε δώσει το Ζαχάροφ στην Αούνγκ Σαν Σου Κι, τότε πολιτικό της αντιπολίτευσης στη Μιανμάρ. Όταν αργότερα ως πρόεδρος της Μιανμάρ επέτρεψε την γενοκτονία των Ροχίνγκια και υπερασπίστηκε δημόσια τον στρατό της χώρας, το ΕΚ την αφαίρεσε από την «Επιτροπή του Βραβείου Ζαχάροφ», αλλά δεν της αφαίρεσε την τιμή.