Νέα έκθεση-καταπέλτης της Ειδικής Εισηγήτριας του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα για τα κατεχόμενα Παλαιστινιακά εδάφη, Φραντσέσκα Αλμπανέζε, αποκαλύπτει την πιο συστηματική ίσως διάσταση της βίας: την οικονομία που στηρίζει τη γενοκτονία στη Γάζα. Η έκθεση παρουσιάζει ένα εφιαλτικό, αλλά άρτια οργανωμένο οικοσύστημα, όπου εταιρείες από κάθε γωνιά του πλανήτη συμμετέχουν, χρηματοδοτούν, διευκολύνουν και αποκομίζουν τεράστια κέρδη.
Η μετάβαση στην οικονομία της γενοκτονίας
Στον πυρήνα του ισραηλινού εποικιστικού αποικισμού βρίσκεται μια οικονομία εκτοπισμού-αντικατάστασης, που εξελίχθηκε ιδίως μετά τον Οκτώβριο του 2023 σε οικονομία γενοκτονίας. Ολόκληροι επιχειρηματικοί κλάδοι, από τη στρατιωτική βιομηχανία έως την τεχνολογία, την ενέργεια, τον τουρισμό και το λιανικό εμπόριο, λειτουργούν όχι μόνο ως υποστηρικτές, αλλά ως δομικοί μηχανισμοί της καταστροφής.
Τεχνολογίες παρακολούθησης και εγκλεισμού, που παλαιότερα χρησιμοποιούνταν για την επιβολή του απαρτχάιντ, έχουν εξελιχθεί σε μέσα τυφλής στοχοποίησης του παλαιστινιακού πληθυσμού. Βαρύς μηχανολογικός εξοπλισμός που προηγουμένως χρησιμοποιούνταν για κατεδαφίσεις σπιτιών, καταστροφή υποδομών και κατάσχεση πόρων στη Δυτική Όχθη, χρησιμοποιείται για να ισοπεδώσει τη Γάζα, εμποδίζοντας τους εκτοπισμένους να επιστρέψουν στις κοινότητές τους.
Όπλα, τεχνητή νοημοσύνη και «δοκιμασμένα» προϊόντα
Το στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα έχει γίνει η οικονομική ραχοκοκαλιά του Ισραήλ. Μεταξύ 2020 και 2024, το Ισραήλ ήταν ο 8ος μεγαλύτερος εξαγωγέας όπλων στον κόσμο. Οι Elbit Systems και Israel Aerospace Industries (IAI) συγκαταλέγονται στους 50 μεγαλύτερους εξαγωγείς όπλων παγκοσμίως. Η Elbit μάλιστα, ενσωμάτωσε προσωπικό της στο Υπουργείο Άμυνας του Ισραήλ, ενώ συμμετέχει στην ανάπτυξη drone και συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης για στόχευση του πληθυσμού.
Η Lockheed Martin, η μεγαλύτερη εταιρεία αμυντικού εξοπλισμού στον κόσμο, ηγήθηκε της κοινοπραξίας που προμήθευσε στο Ισραήλ τα F-35, τα οποία χρησιμοποίησε εκτενώς μετά τον Οκτώβριο 2023. Μέχρι τα μέσα του 2025, το Ισραήλ είχε ρίξει περίπου 85.000 τόνους βομβών στη Γάζα. Σε αυτό το «εργοστάσιο θανάτου» συμμετείχαν περισσότερες από 1.600 εταιρείες, από την Ιταλία μέχρι την Ιαπωνία.
Επιπλέον, τα τελευταία 20 χρόνια, με τη στήριξη αυτών των εταιρειών και σε συνεργασία με ιδρύματα όπως το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (MIT), τα drones του Ισραήλ απέκτησαν αυτόματα οπλικά συστήματα και την ικανότητα να πετούν σε σχηματισμούς σμήνους.
Για την προμήθεια αυτών των όπλων στο Ισραήλ και τη διευκόλυνση των συναλλαγών, οι κατασκευαστές εξαρτώνται από ένα δίκτυο μεσαζόντων, που περιλαμβάνει νομικές, λογιστικές και συμβουλευτικές εταιρείες, καθώς και εμπόρους όπλων και διαμεσολαβητές.
Η ιαπωνική FANUC Corporation προμηθεύει ρομποτικά μηχανήματα για τις γραμμές παραγωγής όπλων, περιλαμβανομένων των IAI, Elbit Systems και Lockheed Martin. Επίσης, ναυτιλιακές εταιρείες, όπως η δανέζικη A.P. Moller – Maersk A/S, μεταφέρουν εξαρτήματα, όπλα και πρώτες ύλες, διατηρώντας σταθερή τη ροή αμερικανικού στρατιωτικού εξοπλισμού.
Για τις εταιρείες όπως η Elbit και η IAI, η συνεχιζόμενη γενοκτονία αποτελεί μια κερδοφόρα επιχείρηση. Η αύξηση κατά 65% για τις στρατιωτικές δαπάνες του Ισραήλ από το 2023 έως το 2024 φθάνοντας τα 46,5 δισεκατομμύρια δολάρια, έχει οδηγήσει σε εκτίναξη των ετήσιων κερδών τους. Ξένες εταιρείες όπλων, ιδιαίτερα κατασκευαστές πυρομαχικών και οπλισμού, επίσης επωφελούνται.
Επιτήρηση και τεχνολογία: η Startup Nation της παρακολούθησης
Με την υποστήριξη αμερικανικών τεχνολογικών κολοσσών που ιδρύουν θυγατρικές και ερευνητικά κέντρα στο Ισραήλ, η ανάγκη του Ισραήλ για «ασφάλεια» οδήγησε σε άνευ προηγουμένου ανάπτυξη τεχνολογιών κράτησης και επιτήρησης: CCTV, βιομετρική παρακολούθηση, δίκτυα ελέγχων υψηλής τεχνολογίας, «έξυπνα τείχη», παρακολούθηση με drones, cloud computing, τεχνητή νοημοσύνη και αναλυτικά εργαλεία.
Οι ισραηλινές εταιρείες τεχνολογίας συχνά προέρχονται από στρατιωτικές υποδομές, όπως η NSO Group, που ιδρύθηκε από πρώην μέλη της Μονάδας 8200. Το spyware Pegasus, σχεδιασμένο για κρυφή παρακολούθηση κινητών, χρησιμοποιήθηκε κατά Παλαιστινίων ακτιβιστών και έχει πωληθεί παγκοσμίως για στοχοποίηση ηγετών, δημοσιογράφων και υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η IBM δραστηριοποιείται στο Ισραήλ από το 1972, εκπαιδεύοντας προσωπικό των υπηρεσιών ασφαλείας – ιδιαίτερα της Μονάδας 8200 – για τον τεχνολογικό τομέα. Από το 2019, η IBM Ισραήλ διαχειρίζεται και αναβαθμίζει την κεντρική βάση δεδομένων της Αρχής Πληθυσμού Μετανάστευσης και Συνόρων, επιτρέποντας τη συλλογή και χρήση βιομετρικών δεδομένων των Παλαιστινίων και υποστηρίζοντας το καθεστώς αδειών του Ισραήλ.
Η Microsoft, ενεργή στο Ισραήλ από το 1991, έχει ιδρύσει εκεί το μεγαλύτερό της κέντρο εκτός ΗΠΑ. Οι τεχνολογίες της χρησιμοποιούνται στις φυλακές, την αστυνομία, τα πανεπιστήμια και τα σχολεία, ακόμα και στους παράνομους εποικισμούς. Από το 2003, η Microsoft ενσωμάτωσε τα συστήματά της στον ισραηλινό στρατό και εξαγόρασε ισραηλινές εταιρείες κυβερνοασφάλειας και παρακολούθησης.
Το 2021, το Ισραήλ ανέθεσε στην Alphabet Inc. (Google) και στην Amazon.com Inc. συμβόλαιο αξίας 1,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων, το λεγόμενο Project Nimbus, χρηματοδοτούμενο σε μεγάλο βαθμό από το Υπουργείο Άμυνας για την παροχή βασικής τεχνολογικής υποδομής.
Η Microsoft, η Alphabet (Google) και η Amazon προσφέρουν σχεδόν καθολική πρόσβαση στην ισραηλινή κυβέρνηση στις τεχνολογίες cloud και τεχνητής νοημοσύνης τους, ενισχύοντας την επεξεργασία δεδομένων, τη λήψη αποφάσεων και την ικανότητα επιτήρησης και ανάλυσης.
Τον Οκτώβριο του 2023, όταν το στρατιωτικό cloud του Ισραήλ υπερφορτώθηκε, οι υποδομές Azure της Microsoft και το consortium του Nimbus παρενέβησαν παρέχοντας κρίσιμες λύσεις cloud και ΑΙ. Οι servers των εταιρειών αυτών που βρίσκονται εντός Ισραήλ διασφαλίζουν τον κρατικό έλεγχο στα δεδομένα και νομική ασυλία, χάρη σε συμβόλαια με ελάχιστους περιορισμούς και εποπτεία.
Τον Ιούλιο του 2024, ισραηλινός συνταγματάρχης δήλωσε ότι η cloud τεχνολογία είναι «όπλο με κάθε έννοια της λέξης», αναφερόμενος σε αυτές τις εταιρείες.
Ο ισραηλινός στρατός έχει αναπτύξει συστήματα τεχνητής νοημοσύνης όπως τα Lavender, Gospel και Where’s Daddy? για την επεξεργασία δεδομένων και δημιουργία λιστών στόχων, αναδιαμορφώνοντας τον σύγχρονο πόλεμο και αναδεικνύοντας τη διπλή χρήση της ΑΙ.
Η Palantir Technologies Inc., της οποίας η τεχνολογική συνεργασία με το Ισραήλ προϋπήρχε των γεγονότων του Οκτωβρίου 2023, διεύρυνε τη στήριξή της προς τον ισραηλινό στρατό. Υπάρχουν εύλογοι λόγοι να πιστεύεται ότι η Palantir έχει παράσχει:
- Τεχνολογία αυτόματης αστυνόμευσης
- Υποδομές άμυνας για ταχεία και ευρεία ανάπτυξη στρατιωτικού λογισμικού
- Την AI πλατφόρμα της, που επιτρέπει συγχώνευση δεδομένων μάχης σε πραγματικό χρόνο για την αυτοματοποιημένη λήψη αποφάσεων
Ερωτηθείς ο CEO της Palantir δήλωσε κυνικά: «Ναι, σκοτώθηκαν Παλαιστίνιοι. Tρομοκράτες».
Τα κατασκευαστικά εργαλεία του πολέμου
Περισσότεροι από 371 εποικισμοί και παράνομοι σταθμοί έχουν χτιστεί, ηλεκτροδοτηθεί και εξυπηρετηθεί εμπορικά από εταιρείες που διευκολύνουν την αντικατάσταση του αυτόχθονου πληθυσμού στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη.
Το 2024, η διαδικασία αυτή επιταχύνθηκε, καθώς η διαχείριση των εποικισμών μεταφέρθηκε από τη στρατιωτική στην πολιτική διοίκηση, και ο προϋπολογισμός του Υπουργείου Κατασκευών και Στέγασης διπλασιάστηκε, συμπεριλαμβανομένων 200 εκατομμυρίων δολαρίων για οικοδόμηση εποικισμών.
Από τον Νοέμβριο 2023 έως τον Οκτώβριο 2024, το Ισραήλ ίδρυσε 57 νέους οικισμούς και παράνομους σταθμούς, με ισραηλινές και διεθνείς εταιρείες να παρέχουν μηχανήματα, πρώτες ύλες και λογιστική υποστήριξη. Οι εκσκαφείς και βαρέα μηχανήματα των Caterpillar, HD Hyundai και Volvo χρησιμοποιούνται στην κατασκευή παράνομων εποικισμών για περισσότερο από μια δεκαετία.
Ενέργεια και νερό
Η υποδομή του νερού και της ενέργειας έχει μετατραπεί σε μέσο γενοκτονίας. Η Mekorot, εθνική εταιρεία ύδρευσης του Ισραήλ, διέκοψε τη ροή νερού στη Γάζα. Επί μήνες, περιοχές όπως η Πόλη της Γάζας έλαβαν μόλις το 5% της απαιτούμενης ποσότητας.
Το εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας της Γάζας παρείχε μόλις 17% των αναγκών της Γάζας σε ρεύμα. Μετά τον Οκτώβριο 2023, το Ισραήλ έκοψε σχεδόν όλη την ενέργεια στη Γάζα. Χωρίς ηλεκτρισμό ή καύσιμα:
- Οι αντλίες νερού σταμάτησαν
- Τα νοσοκομεία κατέρρευσαν
- Το δίκτυο μεταφορών διαλύθηκε
- Τα λύματα υπερχείλισαν, προκαλώντας επανεμφάνιση της πολιομυελίτιδας
- Τα εργοστάσια αφαλάτωσης υποχρεώθηκαν να κλείσουν
Η Chevron Corporation (ΗΠΑ), σε κοινοπραξία με την ισραηλινή NewMed Energy (θυγατρική της Delek Group, η οποία περιλαμβάνεται στη βάση δεδομένων του ΟΗΕ), εξορύσσει φυσικό αέριο από τα κοιτάσματα Leviathan και Tamar, καταβάλλοντας στην κυβέρνηση του Ισραήλ 453 εκατομμύρια δολάρια σε φόρους και δικαιώματα μόνο για το 2023.
Το κοινοπραξία της Chevron προμηθεύει πάνω από το 70% της εγχώριας κατανάλωσης φυσικού αερίου του Ισραήλ. Η Chevron επίσης συμμετέχει ως μερικός ιδιοκτήτης στον αγωγό East Mediterranean Gas (EMG), ο οποίος διέρχεται από παλαιστινιακά χωρικά ύδατα, εξάγει φυσικό αέριο προς την Αίγυπτο και την Ιορδανία, επωφελείται από τον ναυτικό αποκλεισμό της Γάζας, που σχετίζεται με τη διασφάλιση της προμήθειας από το κοίτασμα Tamar και του αγωγού EMG.
Αλλά και η βρετανική BP p.l.c., εν μέσω της αυξανόμενης ισραηλινής βαρβαρότητας, επεκτείνει τη δραστηριότητά της στην ισραηλινή οικονομία. Τον Μάρτιο του 2025, η BP εξασφάλισε άδειες εξερεύνησης για περιοχές παλαιστινιακών θαλάσσιων εκτάσεων, τις οποίες το Ισραήλ εκμεταλλεύεται παράνομα.
Λιανικό εμπόριο, τουρισμός και Airbnb
Τα ισραηλινά προϊόντα, συμπεριλαμβανομένων αυτών που προέρχονται από εποικισμούς, κατακλύζουν τις παγκόσμιες αγορές μέσω μεγάλων λιανεμπορικών αλυσίδων, σουπερμάρκετ και ηλεκτρονικών πλατφορμών, συχνά χωρίς καμία εποπτεία. Για να αποφευχθούν αντιδράσεις, οι εταιρείες χρησιμοποιούν:
- Παραπλανητικές ετικέτες προέλευσης
- Μπαρκόουντ που συγχέονται
- Ανάμειξη στην αλυσίδα εφοδιασμού με αποτέλεσμα να παρουσιάζονται τα προϊόντα των εποικισμών ως ισραηλινά
Διεθνείς εταιρείες logistics όπως η A.P. Moller – Maersk A/S παίζουν καθοριστικό ρόλο, μεταφέροντας προϊόντα από παράνομους εποικισμούς και εταιρείες καταγεγραμμένες στη Βάση Δεδομένων του ΟΗΕ, απευθείας προς τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες αγορές.
Δεδομένου ότι οι εποικισμοί είναι παράνομοι σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, τα προϊόντα τους δεν θα έπρεπε να επιτρέπεται να διακινούνται διεθνώς. Ακόμη και στην ΕΕ, όπου θεωρητικά απαιτείται σήμανση προέλευσης, τα προϊόντα επιτρέπονται ακόμα στην αγορά.
Αλλά και οι μεγάλες ταξιδιωτικές πλατφόρμες όπως η Booking Holdings Inc. και η Airbnb, Inc. κερδοφορούν προσφέροντας τουριστικά καταλύματα που συντηρούν τους εποικισμούς.
Η Booking.com διπλασίασε τις καταχωρίσεις της σε εποικισμούς (από 26 το 2018 σε 70 το 2023) και τριπλασίασε τις λίστες της στην ανατολική Ιερουσαλήμ, μέσα σε έναν χρόνο μετά τον Οκτώβριο του 2023, ενώ και η Airbnb αύξησε τις καταχωρίσεις σε εποικισμούς από 139 (2016) σε 350 (2025), εισπράττοντας προμήθειες έως 23%.
Σημειώνεται ότι η Booking.com και η Airbnb βρίσκονται στη βάση δεδομένων του ΟΗΕ από το 2020. Η Booking.com, παρότι ενίοτε αναγράφει «Ισραηλινός εποικισμός σε Παλαιστινιακό έδαφος», συνεχίζει να αποκομίζει κέρδη και αντιμετωπίζει ποινικές διώξεις στην Ολλανδία για ξέπλυμα χρημάτων από παράνομες δραστηριότητες.
Η Airbnb, αφού αφαίρεσε προσωρινά τις καταχωρίσεις σε εποικισμούς το 2018 λόγω δημόσιας πίεσης, ανέστρεψε την απόφαση. Πλέον δωρίζει τα έσοδα σε «ανθρωπιστικούς σκοπούς», επιχειρώντας «ανθρωπιστικό ξέπλυμα» των κερδών της από την κατοχή.
Η χρηματοδότηση της καταστροφής
Ολόκληρη η γενοκτονική μηχανή δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει χωρίς χρηματοδότηση. Από το 2023, το Ισραήλ εξέδωσε κρατικά ομόλογα δισεκατομμυρίων για να καλύψει τη ραγδαία αύξηση του στρατιωτικού προϋπολογισμού.
Συγκεκριμένα, από το 2022 έως το 2024, ο στρατιωτικός προϋπολογισμός αυξήθηκε από 4,2% στο 8,3% του ΑΕΠ. Το δημόσιο έλλειμμα ανήλθε σε 6,8%. Η κυβέρνηση χρηματοδότησε αυτό το έλλειμμα με 8 δισ. δολάρια σε ομόλογα τον Μάρτιο 2024 και 5 δισ. δολάρια τον Φεβρουάριο 2025.
Barclays, BNP Paribas, BlackRock, Vanguard και εκατοντάδες θεσμικοί επενδυτές — μεταξύ τους και κρατικά συνταξιοδοτικά ταμεία όπως της Νορβηγίας ή του Κεμπέκ — έσπευσαν να αγοράσουν ή να διαχειριστούν τα ομόλογα.
Μεγάλες εταιρείες διαχείρισης κεφαλαίων αγόρασαν τεράστιους όγκους:
- BlackRock: 68 εκατ. δολάρια
- Vanguard: 546 εκατ. δολάρια
- Allianz / PIMCO: 960 εκατ. δολάρια
400 επενδυτές από 36 χώρες
Η Development Corporation for Israel (Israel Bonds), μια κρατική δομή, τριπλασίασε τις πωλήσεις της μετά τον Οκτώβριο 2023, διοχετεύοντας 5 δισ. δολάρια προς το Ισραήλ και προσφέροντας την επιλογή στους επενδυτές να δωρίσουν τα κέρδη σε οργανισμούς υπέρ του ισραηλινού στρατού και των εποίκων. Πέρα από τα ομόλογα, αυτοί οι κολοσσοί επενδύουν δισεκατομμύρια σε εταιρείες όπως η Caterpillar, Lockheed Martin, Palantir, Chevron.
Ο «ηθικός καπιταλισμός» των ESG επενδύσεων αποδεικνύεται φάρσα, καθώς δείκτες όπως FTSE, MSCI και J.P. Morgan αγνοούν πλήρως την κατάσταση στα κατεχόμενα, επιτρέποντας «ηθικά ταμεία» να επενδύουν σε γενοκτονικές δομές.
Πανεπιστήμια και παραγωγή νομιμοποίησης
Τα κορυφαία πανεπιστήμια δεν μένουν αμέτοχα. MIT, Τεχνικό Πανεπιστήμιο Μονάχου, Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου – όλα συνεργάζονται με ισραηλινά ερευνητικά κέντρα και εταιρείες. Συχνά, η έρευνα χρηματοδοτείται απευθείας από το ισραηλινό Υπουργείο Άμυνας. Έργα τεχνητής νοημοσύνης, «έξυπνης ασφάλειας» και drones δοκιμάζονται πρώτα στους Παλαιστινίους και μετά εμπορεύονται παγκοσμίως.
Αλλά και τα προγράμματα Horizon Europe της ΕΕ ενισχύουν ενεργά τη συνεργασία με ισραηλινά ιδρύματα, ακόμη και όσα εμπλέκονται στο απαρτχάιντ και στη γενοκτονία. Από το 2014, η ΕΕ έχει χορηγήσει πάνω από 2,12 δισ. ευρώ (2,4 δισ. δολάρια) σε ισραηλινές οντότητες, συμπεριλαμβανομένου και του ισραηλινού Υπουργείου Άμυνας.
Μια κοινή εγκληματική επιχείρηση
Η έκθεση του ΟΗΕ δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνειών. Η γενοκτονία στην Παλαιστίνη είναι προσοδοφόρα επιχείρηση. Ολόκληρα οικονομικά οικοσυστήματα έχουν δομηθεί γύρω από την ισραηλινή κατοχή και τώρα γύρω από τη γενοκτονία. Ενώ χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν, εταιρείες, επενδυτές και πανεπιστήμια κερδίζουν.
Η Έκθεση καλεί σε άμεση διακοπή όλων των εταιρικών σχέσεων με το Ισραήλ, μέχρι να τερματιστεί η κατοχή και το απαρτχάιντ και να υπάρξει πλήρης λογοδοσία.
