Unfollow, τεύχος Οκτωβρίου
Ο Ιταλός δικαστής διάβαζε και ξαναδιάβαζε με απορία αλλά και ένα υποχθόνιο χαμόγελο την αίτηση που έφτασε στα χέρια του. «Τι τους έπιασε τώρα με τον Δάντη» πρέπει να σκέφτηκε καθώς ξεφύλλιζε την πολυσέλιδη επιχειρηματολογία της οργάνωσης ανθρωπίνων δικαιωμάτων Gherush92 η οποία ζητούσε να απαγορευτεί η διδασκαλία της Θείας Κωμωδίας στα σχολεία. Κάθε ένα από τα επιχειρήματα είχε βέβαια κάποια βάση. Το έργο περιελάμβανε υβριστικές αναφορές απέναντι στους ομοφυλόφιλους, τους Εβραίους και τους Μουσουλμάνους. Οι πρώτοι παρουσιάζονταν σαν ένα λάθος της φύσης και έπρεπε να τιμωρηθούν με «αιώνια πύρινη βροχή» στην Κόλαση – εκεί δηλαδή που σύμφωνα με τον Δάντη έπρεπε να κατοικοεδρεύουν και οι Εβραίοι.
Υπήρχε όμως ένα βασικό πρόβλημα: το αίτημα κατατέθηκε με μια μικρή χρονική καθυστέρηση… 691 χρόνων. Κάτι σαν να είσαι Αμερικάνος και να δίνεις σήμερα τη μάχη για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς των Ινδιάνων, μισή χιλιετία μετά τη γενοκτονία. Όσο ηθικά και λογικά και αν είναι τα αισθήματα και τα επιχειρήματά σου κινδυνεύεις να καταγραφείς αυτομάτως στους λάτρεις του πολιτικά ορθού λόγου – ουσιαστικά δηλαδή στο μικρό φασισμό μιας ανούσιας τυπολατρίας.
Και όμως ελάχιστες ιστορίες θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε καλύτερα όσε συνέβησαν τις τελευταίες εβδομάδες στον ισλαμικό κόσμο μετά την κυκλοφορία του διαβόητου βίντεο με τίτλο η «αθωότητα των μουσουλμάνων», που πυροδότησε σειρά αιματηρών συγκρούσεων.
Ίσως γιατί το απορημένο αλλά και ελαφρώς αλαζονικό βλέμμα του δικαστή να εμπεριέχει κάτι από τη στάση υμών των δυτικών απέναντι στον αραβικό και ισλαμικό κόσμο. Ίσως γιατί η αίτηση της ιταλικής οργάνωσης για την απαγόρευση διδασκαλίας της Θείας Κωμωδίας να είναι τόσο «παράλογη» όσο παρεξηγημένη είναι και η αντίδραση χιλιάδων μουσουλμάνων στη νέα προσβολή απέναντι στον Μωάμεθ. Πολύ περισσότερο όμως γιατί ο Δάντης με το έργο του ισορροπούσε ανάμεσα σε σταυροφόρους και επαναστάτες – και τίποτα δεν μπορεί να εξηγήσει καλύτερα τη σημερινή εικόνα του αραβικού κόσμου από τη συνάντηση της επανάστασης με μια σταυροφορία.
Αν στις μέρες μας ο Δάντης μπορεί να χαρακτηρίζεται (δικαίως) σαν ομοφοβικός, αντισημίτης και ισλαμοφάγος για την εποχή του υπήρξε πνεύμα ριζοσπαστικό. Μπορεί να χανόταν με τις ώρες στα ρωμαϊκά γραπτά του Κικέρωνα και στη μελέτη θρησκευτικών κειμένων, για να ξεχάσει το θάνατο του παιδικού του έρωτα (της πανέμορφης Βεατρίκη Πορτινάρι από τη Φλορεντία) αλλά όταν έφτασε η κρίσιμη στιγμή είχε το θάρρος να αμφισβητήσει αξίες και αρχές αιώνων. Έγραψε τη Θεία Κωμωδία όχι στα ρωμαϊκά, όπως πρόσταζαν οι νόρμες της εποχής, αλλά σε μια γλώσσα που ο ίδιος ονόμασε για πρώτη φορά ιταλικά. Και ύστερα ήρθε η εξορία. Ο Δάντης βρέθηκε να πολεμά με την παράταξη των «Λευκών» της Φλωρεντίας, που συγκρούστηκαν με τους «Μαύρους» ζητώντας μεγαλύτερη αυτονομία από την παπική εξουσία της Ρώμης. Και το πλήρωσε ακριβά.
Κι όμως ακόμη και αυτό το ατίθασο πνεύμα δεν κατάφερε να ξεφύγει από τις προκαταλήψεις για τους Μουσουλμάνους που είχαν σπείρει οι σταυροφορίες στο συλλογικό υποσυνείδητο της Δυτικής Ευρώπης. Ο χριστιανικός «ιμπεριαλισμός» του Μεσαίωνα απαιτούσε τη δημιουργία του απόλυτου εχθρού, και καθώς οι κομμουνιστές δεν ήταν ακόμη διαθέσιμοι για να παρουσιάζονται από τους αντιπάλους τους σαν γενεσιουργός αιτία κάθε φασισμού, το ρόλο αυτό έπρεπε να παίξουν οι Άραβες.
Πριν από μερικά χρόνια ο ιδιοκτήτης ενός κάστρου στη Μαγιόρκα ανακάλυψε σε ένα από τα υπόγειά του ένα σύνθημα του 13ου αιώνα που έλεγε «παλουκώστε τους Άραβες». Οι «σκιτσογράφοι» της εποχής, που σήμερα θα εργάζονταν για λογαριασμό κάποιας εφημερίδας στη Δανία και θα έχαιραν τρομερής εκτίμησης από τους Γερμανούς και Γάλλους νεοναζιστές, απεικόνιζαν τον Μωάμεθ σε χυδαίες σεξουαλικές στάσεις. Ακόμη και ο Δάντης δεν ξέφυγε από τον πειρασμό να περιγράψει των Μωάμεθ ξεκοιλιασμένο με τα εσωτερικά όργανα να κρέμονται ανάμεσα στα πόδια του. Και πόσο τυχαίο να είναι άραγε ότι ένας από τους πρώτους Ευρωπαίους καλλιτέχνες που θέλησαν να απεικονίσουν στο έργο τους τη συγκεκριμένη διήγηση του Δάντη ήταν ο Σαλβαδόρ Νταλί, όταν το φλερτ του με τον φασισμό μετατράπηκε σε πραγματικό έρωτα.
Σχεδόν επτά αιώνες πέρασαν λοιπόν από την παρουσίαση της Θείας Κωμωδίας και ο ισλαμοφοβικός λόγος της Δύσης δεν φαίνεται να έχει εξελιχθεί ούτε κατ’ ελάχιστο.
Το βίντεο που έγινε viral σε όλο τον κόσμο είναι τόσο ερασιτεχνικό στην πλοκή και τα επιχειρήματα του που κάνει ακόμη και τις πιο γκροτέσκες μορφές μεσαιωνικής προπαγάνδας να φαντάζουν σαν μνημεία του ανθρώπινου πολιτισμού. Μια δεκαετία και ένα χρόνο μετά την έναρξη της σύγχρονης σταυροφορίας του Τζορτζ Μπους, για τον έλεγχο των ενεργειακών πηγών της Μέσης Ανατολής, η ισλαμοφοβική υστερία έχει φωλιάσει βαθιά στις ψυχές εκατομμυρίων κατοίκων της Ευρώπης και της βόρειας Αμερικής. Για την ακρίβεια, όπως έγραφε πρόσφατα και ο βετεράνος ανταποκριτής του Ιντιπεντεντ, Ρόμπερτ Φισκ, η ισλαμοφοβία δεν εξαφανίστηκε ούτε για μια στιγμή από τα χρόνια των μεσαιωνικών σταυροφοριών μέχρι τις ημέρες μας.
Για αιώνες μετά την Αναγέννηση οι άραβες και οι ισλαμιστές παρέμεναν οι «βάρβαροι» που παραμόνευαν έξω από τις πύλες της Ευρώπης. Από τις αρχές του 20 αιώνα μετατράπηκαν στους ενοχλητικούς κατοίκους της Μέσης Ανατολής που έστηναν προκλητικά τις πόλεις και τις χώρες τους πάνω στα κοιτάσματα πετρελαίου που εποφθαλμιούσε η Δύση. Με το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου έγιναν ακραίοι «εθνικιστές» καθώς ζητούσαν να αποτινάξουν τα τελευταία ίχνη της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας. Στη δεκαετία του ’70 ήταν «κίνδυνος» για την παγκόσμια οικονομία, όταν συνασπίζονταν μέσω του ΟΠΕΚ για να ελέγξουν τη ροή πετρελαίου, και «τρομοκράτες» όταν μάχονταν για την ελευθερία της Παλαιστίνης.
Ύστερα από αιώνες δαιμονοποίησης, τις τελευταίες δεκαετίες η Δύση έχει κατακτήσει αυτό που ο παλαιστίνιος διανοητής Εντουάρντ Σαϊντ χαρακτήριζε μονοπώλιο στην κατασκευή της εικόνας του αραβικού και ισλαμικού κόσμου. Το Χόλιγουντ χρειάστηκε βέβαια χιλιόμετρα σελιλόιντ για να επιβάλει αυτή την εικόνα σε όλο τον κόσμο. Ο Αραβας ήταν πάντα ο πρώτος που έπρεπε να κοιτάζεις μέσα σε ένα αεροπλάνο για να εντοπίσεις τους τρομοκράτες. Αν έπαιζες στο «Επιστροφή στο Μέλλον» μπορούσες να είσαι βέβαιος ότι ένα φορτηγάκι με ένοπλους Άραβες θα πέρναγε κάποια στιγμή για να σε γαζώσει με ριπές αυτόματων όπλων. Ακόμη όμως και αν ήσουν ο Ιντιάνα Τζόουνς του Σπίλμπεργκ ή ο Αλαντίν της Ντίσνεϊ είχε αυτομάτως το δικαίωμα να αντιμετωπίζεις τον αραβικό και ισλαμικό κόσμο σαν ένα τσούρμο υπανάπτυκτων φονταμενταλιστών.
Ειδικά μετά την 11η Σεπτεμβρίου η επικοινωνιακή κυριαρχία είναι τόσο απόλυτη ώστε ακόμη και οι μεγαλύτεροι προπαγανδιστές φτάνουν να πιστεύουν τις δικές τους εξιστορήσεις: Όταν διαδηλωτές άρχισαν να πολιορκούν την Αμερικανική πρεσβεία στο Κάιρο τον περασμένο μήμα οι απεσταλμένοι των αμερικανικών τηλεοπτικών δικτύων τους κοιτούσαν με ειλικρινή απορία. «Δεν καταλαβαίνω τίποτα, αντί να μας ευχαριστούν κάνουν όλα αυτά εναντίον μας» έλεγε ένας δημοσιογράφος του Fox News σημειώνοντας ότι ο Αιγυπτιακός λαός θα έπρεπε να οφείλει ευγνωμοσύνη στην Ουάσινγκτον για την ανατροπή του Χόσνι Μουμπάρακ. Αναφερόταν άραγε στον ίδιο Μουμπάρακ που παρέμενε για δεκαετίες στην εξουσία χάρη στα δισεκατομμύρια δολάρια και τα οπλικά συστήματα που του έστελνε η Ουάσινγκτον; Μιλούσεγια τον ίδιο πρόεδρο που υποκλινόταν στο ΔΝΤ και έπνιγε τους πολιτικούς του αντιπάλους του με δακρυγόνα που στην πίσω τους όψη γράφουν «Made in USA».
Πίστευαν πραγματικά αυτοί οι δαιμόνιοι αναλυτές ότι οι κάτοικοι της Υεμένης θα απέτυαν φόρο τιμής στις ΗΠΑ, τη στιγμή που το Πεντάγωνο πραγματοποιεί στη χώρα τους έναν πόλεμο μέσω αντιπροσώπων βομβαρδίζοντας αντικαθεστωτικές δυνάμεις στο Βορά και στο νότο με τη βοήθεια του στρατού και της Σαουδικής Αραβίας; Μήπως οι κάτοικοι του Μπαχρέιν, της χώρας που φιλοξενεί τον πέμπτο αμερικανικό στόλο, θα έπρεπε να ευχαριστήσουν τον πρόεδρο Ομπάμα ο οποίος εδώ και μήνες ανέχεται τη σφαγή διαδηλωτών;
Η κυκλοφορία ενός χυδαίου βίντεο αποτέλεσε για άλλη μια φορά την αφορμή για να εκφραστούν τα αισθήματα αγανάκτησης λαών που για χρόνια έβλεπαν τις ΗΠΑ να στηρίζουν τα πιο αυταρχικά καθεστώτα της περιοχής και στη συνέχεια να εισβάλλουν ή να βομβαρδίζουν στη χώρα τους κομίζοντας υποτίθεται το μήνυμα της δημοκρατίας.
Είναι όμως αυτοί επαρκείς λόγοι για να δικαιολογήσουν τα ξεσπάσματα μίσους με αφορμή την προσβολή του Μωάμεθ; Θα πρέπει η Δύση να αποδεχτεί ένα θρησκευτικό παροξυσμό γιατί βεβαιωμένα έχει προκαλέσει τόσες και τόσες καταστροφές στους λαούς της ευρύτερης Μέσης Ανατολής; Η απάντηση είναι κατηγορηματικά όχι. Το πρόβλημά είναι ότι απέναντι μας δεν έχουμε μορφές γενικευμένου θρησκευτικού παροξυσμού όπως τις παρουσιάζουν τα διεθνή μέσα ενημέρωσης. Οι αναλυτές των μεγάλων μέσων ενημέρωσης σε Ευρώπη και Αμερική μπορούν με περισσή ευκολία να υποστηρίζουν ότι η επανάσταση της Αιγύπτου μετατράπηκε σε ένα φονταμενταλιστικό εφιάλτη αλλά ξεχνούν μια σημαντική λεπτομέρεια: Στην πλατεία Ταχρίρ συγκεντρώνονταν εκατομμύρια πολίτες για να ανατρέψουν τον Χόσνι Μουμπάρακ ενώ έξω από την αμερικανική πρεσβεία βρέθηκαν μόλις μερικές εκατοντάδες.
Σε αντίθεση με τη διαδεδομένη πεποίθηση ότι το Ισλάμ αποτελεί μια θρησκεία του μίσους, το κοράνι, δεν περιλαμβάνει ούτε καν ορισμό της βλασφημίας – πόσο μάλλον να προβλέπει συγκεκριμένη ποινή για τους παραβάτες. Όπως μας θύμιζε παλαιότερα ο «Ιός της Κυριακής» ήταν κυρίως η Ιουδαιοχριστιανική παράδοση που μετέτρεψε τη βλασφημία σε συστατικό στοιχείο της πίστης με απώτερο στόχο να προστατεύσει τους ηγεμόνες που αυτοπαρουσιάζονταν ως αντιπρόσωποι του θεού επί της Γης. «Το Θεό δεν πρέπει να τον βλαστημάς, ούτε κανέναν άρχοντα του λαού σου να βρίζεις» διαβάζουμε στην Έξοδο (22,27). Το Λευιτικόν μάλιστα έρχεται να προσθέσει και τις αμείλικτες ποινές για τους παραβάτες: «Αυτός που θα βλαστημήσει το όνομα του Κυρίου, πρέπει οπωσδήποτε να θανατωθεί: ολόκληρη η κοινότητα θα τον λιθοβολήσει, είτε είναι ξένος είτε Ισραηλίτης» (Λευιτικόν, 24,16).
Αν κάποιος ήθελε να συγκρίνει τις βάσεις των ιερών κειμένων χριστιανών και μουσουλμάνων θα κατέληγε εύκολα στο συμπέρασμα ότι ο ιουδαιοχριστιανικός πολιτισμός έχει αν όχι περισσότερα τουλάχιστον τα ίδια στοιχεία μίσους με αυτά που η Δύση αποδίδει στον ισλαμικό κόσμο. Οι ιδιοκτήτες του κινηματογράφου Saint Michele στο Παρίσι ένιωσαν καλά στο πετσί τους τι σημαίνει αυτό το 1988, όταν είδαν ορδές «πολιτισμένων» Χριστιανών να επιτίθενται με βόμβες μολότοφ στην παράσταση “Ο Τελευταίος πειρασμός” του Σκορτσέζε στέλνοντας δεκάδες θεατές στο νοσοκομείο. Στη δεκαετία του ’90 ο Μίμης Ανδρουλάκης αλλά και ο αυστριακός σκιτσογράφος Γκέρχαρντ Χάντερερ πήραν μια πικρή γεύση από το τι σημαίνει να ζεις στην Ελλάδα του «εκσυγχρονιστικού» φονταμενταλισμού όταν η Ιερά Σύνοδος αλλά και η ελληνική δικαιοσύνη στράφηκαν εναντίον τους με την κατηγορία της βλασφημίας.
Αυτό που συνήθως παραλείπουν να εξηγήσουν οι οπαδοί της σύγκρουσης των πολιτισμών και όσων αντιμετωπίζουν τον μουσουλμανικό κόσμο σαν ένα κράμα υπανάπτυξης και θρησκευτικού φανατισμού είναι ότι σχεδόν όλα τα ξεσπάσματα βίας με αφορμή την απεικόνιση του Μωάμεθ έχουν μια έντονη οσμή προβοκάτσιας.
Πόσες φορές δεν είχε χτυπήσει δαιμονισμένα το τηλέφωνο του διευθυντή της εφημερίδας Jyllands-Posten στη Δανία πριν αλλά και μετά τη δημοσίευση των περίφημων σκίτσων του Μωάμεθ το 2005. Διάφοροι σκιτσογράφοι ήθελαν να του παρουσιάσουν έργα τους στα οποία σατίριζαν την καθολική εκκλησία και τους εβραίους. Μάταιος κόπος. Ο ακροδεξιός διευθυντής αναζητούσε μόνο σκίτσα που θα μπορούσαν να προσβάλλουν τους μουσουλμάνους. Λίγες ημέρες αργότερα ξεσπούσαν τα πρώτα επεισόδια στα πλέον φιλοαμερικανικά καθεστώτα της Μέσης Ανατολής και του Περσικού Κόλπου δίνοντας τροφή σε όσους πίστευαν ότι αυταρχικά καθεστώτα ενορχήστρωναν ή τουλάχιστον ανέχονταν τις βίαιες εκδηλώσεις προς ίδιον όφελος. Ο Τζορτζ Μπους, που μιλούσε για «ισλαμοφασισμό» έβγαινε δικαιωμένος ενώ ακόμη και ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι ο οποίος προπαγάνδιζε την «ανωτερότητα» του δυτικού πολιτισμού αποκτούσε ένα νέο όπλο στη φαρέτρα του.
Τα νέα επεισόδια που σημειώθηκαν τον περασμένο μήνα όμως απέδειξαν ότι πολλές φορές μια φάρσα μπορεί να επαναλαμβάνεται σαν ιστορία. Ο δημιουργός του χυδαίου και κυρίως ανόητου βίντεο για τη ζωή του Μωάμεθ παρουσιάστηκε αρχικά από τα διεθνή ΜΜΕ σαν εβραίος για να καταλήξει Αιγύπτιος κόπτης. Ισχυρίστηκε ότι η παραγωγή κόστισε πέντε εκατομμύρια δολάρια όταν και ο τελευταίος ερασιτέχνης κινηματογραφιστής καταλάβαινε ότι πρόκειται για ένα βιντεάκι που θα μπορούσε να ολοκληρωθεί με μερικές εκατοντάδες δολάρια. Ούτε βέβαια κατάφερε να εξηγήσει κανείς γιατί ένα βίντεο που κυκλοφόρησε πριν από μήνες έγινε viral στο Ιντερνετ μόνο όταν πλησίαζε η επέτειος της 11ης Σεπτεμβρίου και, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, ομάδες ακραίων ισλαμιστών ετοίμαζαν επιθέσεις σε αμερικανικούς στόχους.
Δεν υπάρχει πλέον καμία αμφιβολία ότι οι διαδηλώσεις έξω από την αμερικανική πρεσβεία στη Λιβύη λειτούργησαν απλώς σαν προπέτασμα καπνού για μια πολύ καλά σχεδιασμένη επίθεση με στόχο τη δολοφονία του Αμερικανού πρέσβη. Η Ουάσινγκτον δεν βρίσκεται αντιμέτωπη με μια νέα σύγκρουση πολιτισμών όπως αρέσκεται να φωνασκεί στα διεθνή μέσα ενημέρωσης. Αν πρέπει να αντιμετωπίσει κάτι είναι οι ακραίοι ισλαμιστές φύλαρχοι και τρομοκράτες με τους οποίους συνεργάστηκε για να ανατρέψει τον Καντάφι στη Λιβύη και αυτούς που χρηματοδοτεί η CIA, το Κατάρ και η Σαουδική Αραβία για να ανατρέψουν και τον Ασαντ στη Συρία.
Οι αιώνια καταπιεσμένοι λαοί του αραβικού και ισλαμικού κόσμου θα ήταν ίσως δικαιολογημένοι να ξεσπάσουν ακόμη και με μια τόσο ασήμαντη αφορμή. Στην πραγματικότητα δεν το έκαναν. Οι περισσότεροι από τους αγανακτισμένους θρησκόληπτους ισλαμιστές που κατέβηκαν στους δρόμους κατευθύνονται από ομάδες που φοβούνται την Αραβική Άνοιξη όσο και η Ουάσινγκτον και οι σύμμαχοί της.
Για άλλη μια φορά η Δύση καλείται να αντιμετωπίσει τους δικούς της δαίμονες.
Σχετικά θέματα
