Με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη Ρωσική Επανάσταση, παρακολουθούμε τα γεγονότα που οδήγησαν στον Οκτώβρη του 1917. Το χρονολόγιο παρουσιάζει τις εξελίξεις σε εβδομαδιαία βάση.
Εβδομάδα 12 – 18/6
Οι Επιτροπές των Εργοστασίων παίζουν όλο και πιο κυρίαρχο ρόλο στην πρώην τσαρική πρωτεύουσα. Το Συνέδριό τους, που πραγματοποιείται την εβδομάδα αυτή, υποστηρίζει τα ψηφίσματα των Μπολσεβίκων.
Ο πόλεμος συνεχίζεται. Η Γερμανία πραγματοποιεί την πρώτη της μεγάλη αεροπορική επιδρομή στο Λονδίνο με εκατοντάδες νεκρούς. Οι ΗΠΑ κινητοποιούν χιλιάδες στρατιώτες να συμμετάσχουν σε αυτόν, γεγονός που προκαλεί δυναμικές αντιδράσεις από την εργατική τάξη και ένα μεγάλο κύμα απεργιών. Γι’αυτό, ο πρόεδρος Ουίλσον επιβάλει τον αυστηρό νόμο για την αντικατασκοπεία, ποινικοποιώντας κάθε αντίθεση στον πόλεμο.
Ξεκινά το Πρώτο Πανρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ, με κυριαρχία των Σοσιαλιστών-Επαναστατών και με κεντρικό ζήτημα τη στάση που θα τηρηθεί προς την Προσωρινή Κυβέρνηση και τον πόλεμο.
Πέτρογκραντ, 12-18 Ιουνίου: To Πρώτο Συνέδριο των Επιτροπών των Εργοστασίων του Πέτρογκραντ συγκαλείται στο Τορίντ Πάλας, στο ίδιο κτίριο όπου η Προσωρινή Κυβέρνηση είχε την πρώτη της συνέλευση κατά τη διάρκεια των αναταραχών του Φεβρουάριου. Ενθαρρυμένες από τους Μπολσεβίκους, οι επιτροπές διαδραματίζουν όλο και πιο κυρίαρχο ρόλο στη ζωή της πρώην τσαρικής πρωτεύουσας.
Διεκδικούν μονομερώς τον έλεγχο της πρόσληψης και απόλυσης των εργαζομένων, τους μισθούς, και κάθε πτυχή της παραγωγής και της διανομής στον χώρο εργασίας τους. Δεν περιορίζονται μόνο στα άμεσα ζητήματα που προκύπτουν στο χώρο εργασίας. Μην έχοντας εμπιστοσύνη στην Προσωρινή Κυβέρνηση και τις αστυνομικές δυνάμεις, οι επιτροπές εξοπλίζουν και εκπαιδεύουν τους δικούς τους Κόκκινους Φρουρούς. Θεσπίζουν επιτροπές για την «κουλτούρα» και την «φώτιση», για την ίδρυση βιβλιοθηκών, σχολείων, παιδικών σταθμών κ.α.
Η Προσωρινή Κυβέρνηση και οι υποστηρικτές της βλέπουν την ανάπτυξη των επιτροπών, με επιφύλαξη. Σε ένα νόμο του Απριλίου, η κυβέρνηση προσπάθησε να δώσει στις εργοστασιακές επιτροπές νομικό καθεστώς, και να περιορίσει τον ρόλο τους στις συνδικαλιστικές οργανώσεις. Όμως, ο νόμος αγνοήθηκε από τη διοίκηση, αλλά και από τους εργαζόμενους, οι οποίοι απέρριψαν οποιαδήποτε ανάμιξη της κυβέρνησης στις οργανώσεις τους.
Στο συνέδριο των Επιτροπών των Εργοστασίων, οι εργαζόμενοι απορρίπτουν την ιδέα ότι οι οργανώσεις τους πρέπει να αποδεχθούν τον ρόλο απλού συνδικάτου. Στην ομιλία του ο Λένιν τάσσεται υπέρ της επέκτασης του ρόλου των Επιτροπών των Εργοστασίων, οι οποίες θα πρέπει με τόλμη να αναγνωρίσουν την εξουσία τους σε κάθε πτυχή της παραγωγής και οργάνωσης στο χώρο εργασίας.
Το τελικό ψήφισμα υποστηρίζει τα ψηφίσματα των Μπολσεβίκων και ορίζει ότι οι Επιτροπές των Εργοστασίων είναι δημοκρατικά εκλεγμένοι μηχανισμοί, που φιλοδοξούν οι εργάτες να έχουν ενδελεχή έλεγχο επί της παραγωγής και της διανομής.
Αγγλία, 13 Ιουνίου: Μια πυρκαγιά που ξεσπά στο εργοστάσιο Καουτσούκ και Χημικών Έργων στο Ashton-under-Lyme, στη βορειοδυτική Αγγλία, προκαλεί έκρηξη πέντε τόνων TNT, που παραγόταν για τις πολεμικές επιχειρήσεις. Η έκρηξη σκότωσε 46 ανθρώπους, μεταξύ των οποίων 23 εργαζόμενους στη μονάδα.
Η εταιρεία στην οποία ανήκει το εργοστάσιο είχε προσπαθήσει να επωφεληθεί από τη μαζική σφαγή στην Ευρώπη. Στις 5 Αυγούστου του 1914, μία ημέρα μετά την κήρυξη του πολέμου ενάντια στην Γερμανία, η εταιρεία προσέγγισε τη Βρετανική κυβέρνηση για να προσφέρει τις υπηρεσίες της στον πόλεμο. Αν και αρχικά η πρόταση είχε απορριφθεί, έγινε τελικά δεκτή, όταν τα αποθέματα ΤΝΤ άρχισαν να εξαντλούνται.
Πέτρογκραντ, 13 Ιουνίου: Μετά από ένα μήνα ταξιδιού, η ειδική αμερικανική αποστολή στη Ρωσία, υπό την ηγεσία του πρώην Υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Elihu Root, φτάνει στο Πέτρογκραντ. Η εννιαμελής αποστολή φιλοξενείται στα πολυτελή χειμερινά ανάκτορα του τσάρου. Σκοπός της είναι να διασφαλίσει τη συνέχιση της συμμετοχής της Ρωσίας στον πόλεμο.
Λονδίνο, 13 Ιουνίου: Στην πρώτη μεγάλη γερμανική αεροπορική επιδρομή στο Λονδίνο, 162 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και πάνω από 400 τραυματίστηκαν. Πρόκειται για την πιο θανατηφόρα βομβιστική επίθεση στην Αγγλία, κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Τα αεροσκάφη σταθερών πτερύγων ρίχνουν συνολικά 126 βόμβες, χτυπώντας κυρίως σπίτια στάβλους, και σχολεία. Ανάμεσα σε αυτά και τo σχολείο «Poplar Upper North» με αποτέλεσμα τον θάνατο 18 παιδιών και τον ακρωτηριασμό άλλων 30.
Η επιδρομή έκανε εμφανή την έλλειψη ετοιμότητας από τις βρετανικές αρχές. Ένας μικρός αριθμός βρετανικών αεροσκαφών προσπάθησαν να επιτεθούν στα βομβαρδιστικά αεροπλάνα, αλλά απέτυχαν.
Πέτρογκραντ, 14 Ιουνίου: Η Προσωρινή Κυβέρνηση υποχρεώνει τον Ελβετό Σοσιαλδημοκράτη Ρόμπερτ Γκριμ να εγκαταλείψει άμεσα τη χώρα. Ο Ρόμπερτ Γκριμ είναι γνωστός για τη διοργάνωση των ειρηνευτικών διασκέψεων στο Τσίμμερβαλντ (1915) και Κιενθάλ (1916). Ο Λένιν και ο Τρότσκι είχαν συμμετάσχει στα συνέδρια αυτά, παρά τις πολιτικές διαφορές τους με τον Γκριμ.
Το πρωί της 15ης Ιουνίου, ο Γκριμ, συνοδευόμενος από ένα Ρώσο πράκτορα, μπαίνει στο τρένο και συνοδεύεται μέχρι τα σουηδικά σύνορα. Το Συνέδριο των Σοβιέτ, που πραγματοποιήθηκε στο Πέτρογκραντ, υποστηρίζει την απέλαση του Γκριμ.
Ο Γκριμ ήταν για μήνες σε επαφή με την ελβετική κυβέρνηση και τη γερμανική στρατιωτική διοίκηση και τους είχε ενημερώσει για την επίσκεψή του στη Ρωσία, όπου συμμετείχε σε συναντήσεις με τους εργαζόμενους και τους αναπληρωτές των Σοβιέτ και επισκέφθηκε τους ναυτικούς της Κροστάνδης.
Πέτρογκραντ, 15 Ιουνίου: Κυκλοφορεί το πρώτο τεύχος του Vperiod, του νέου έντυπου του Τρότσκι. Στο editorial ο Τρότσκι αποσαφηνίζει ότι πλέον μάχεται για τα ίδια θέματα με το Λένιν: ενάντια στην οππορτουνιστική, εθνικιστική προδοσία του σοσιαλισμού από τους Μενσεβίκους και τους Σοσιαλιστές Επαναστάτες και για τη δημιουργία της Τρίτης Διεθνούς. Το έντυπο κυκλοφόρησε μόνο 16 τεύχη, μέχρι τον Ιούλιο του 1917.
Ουάσινγκτον, 15 Ιουνίου: Ο πρόεδρος Ουίλσον υπογράφει το νόμο για την αντικατασκοπεία, (Espionage Act) που υπό το πρόσχημα της “εθνικής άμυνας” απαγορεύει κάθε πολιτική αντίθεση ή κριτική στη συμμετοχή των ΗΠΑ στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Πέτρογκραντ, 16 Ιουνίου: Συγκαλείται το Πρώτο Πανρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ. Συμμετέχουν 1090 αντιπρόσωποι Εργατών, Στρατιωτών και Αγροτών, αλλά και περιφερειακών σοβιέτ, στρατιωτικών μονάδων, ναυτικών οργανώσεων και άλλων επιτροπών.
Από τους αντιπροσώπους, οι 285 είναι Σοσιαλιστές Επαναστάτες, οι 248 Μενσεβίκοι, οι 105 Μπολσεβίκοι και πολλοί άλλοι αντιπροσωπεύουν μια ποικιλία άλλων πολιτικών πεποιθήσεων. Πολλά από τα σημαντικότερα πρόσωπα της Ρωσικής Επανάστασης είναι παρόντα.
Το κεντρικό ζήτημα στο Συνέδριο είναι η στάση του προς την Προσωρινή Κυβέρνηση και τον πόλεμο. Οι Σοσιαλιστές Επαναστάτες και οι Μενσεβίκοι υποστηρίζουν την Κυβέρνηση και καλούν για ενίσχυση του στρατού. Οι Μπολσεβίκοι, μαζί με την ομάδα Μεζραγιόντσυ και κάποιους Μενσεβίκους-Διεθνιστές, είναι η μειοψηφία. Οι ομιλητές αυτής της πλευράς καταγγέλλουν τον πόλεμο ως “ιμπεριαλιστικό” και καλούν για μεταφορά της εξουσίας στα Σοβιέτ των Εργατών, των Στρατιωτών και των Αγροτών.
Στην ομιλία του στις 17 Ιουνίου ο Λένιν παρουσιάζει την πολιτική κατάσταση, αναλύει τις τάσεις της εποχής και εκθέτει τις θέσεις των Μπολσεβίκων: “Όσο η τάξη των καπιταλιστών έχει την πλειοψηφία στην κυβέρνηση, ο πόλεμος θα παραμένει ιμπεριαλιστικός. Έχει έρθει η ώρα για μια ριζική στροφή στην ιστορία της Ρωσικής Επανάστασης” και καταλήγει: “Η μεταφορά της εξουσίας στο επαναστατικό προλεταριάτο, που θα υποστηρίζεται από τους χωρικούς, θα σημαίνει τον επαναστατικό αγώνα για ειρήνη, τη δημιουργία μιας κατάστασης, όπου η εξουσία και η νίκη των εργατών θα διασφαλιστεί, στη Ρωσία και σε όλο τον κόσμο”.
Φλάνδρα, 17 Ιουνίου: Στρατεύματα της Πορτογαλικής αποστολής συμμετέχουν για πρώτη φορά στη μάχη, στο Δυτικό Μέτωπο και στο πλευρό των Βρετανικών δυνάμεων. Η μάχη έγινε ένα χρόνο μετά την επίσημη ανακοίνωση για τη συμμετοχή της Πορτογαλίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στο πλευρό των Συμμάχων, το Μάρτιο του 1916. Η μεταφορά 55.000 στρατιωτών στη Γαλλία για να πολεμήσουν στο Δυτικό μέτωπο προκάλεσε μαζικές αντιδράσεις και απεργίες.
17 Ιουνίου: Ολοκληρώνεται το συνέδριο του Σοσιαλιστικού Επαναστατικού Κόμματος στη Μόσχα. Η επιρροή του κόμματος είχε αυξηθεί σημαντικά μετά την Επανάσταση του Φεβρουαρίου και τώρα έφτανε στο απόγειό της. Μετά τις εκλογές του Ιουνίου, στις περισσότερες πόλεις της Ρωσίας οι δήμαρχοι προέρχονται από το Σοσιαλιστικό Επαναστατικό Κόμμα.
Οι Σοσιαλιστές Επαναστάτες υποστηρίζουν την Προσωρινή Κυβέρνηση και τις πολεμικές επιχειρήσεις. Παρά τη φαινομενική επιτυχία του κόμματος, στο συνέδριο αναδεικνύονται οι εσωτερικές διαστάσεις και ο κίνδυνος διάλυσής του. Η ηγεσία του κόμματος, έχοντας στραφεί προς το συντηρητισμό και το σωβινισμό, αντιτίθεται στην κατάληψη της γης από τους αγρότες στην επαρχία, εγκαταλείποντας ουσιαστικά την κεντρική ιδέα του προγράμματός τους.
