Με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη Ρωσική Επανάσταση, παρακολουθούμε τα γεγονότα που οδήγησαν στον Οκτώβρη του 1917. Το χρονολόγιο παρουσιάζει τις εξελίξεις σε εβδομαδιαία βάση.
Επιμέλεια: Μυρτώ Συμεωνίδου
Η εβδομάδα 10 – 16/7
Οι εντάσεις στο Πέτρογκραντ έχουν φτάσει σε ένα κρίσιμο σημείο, καθώς η στρατιωτική επιχείρηση του Κερένσκι καταρρέει. Παρά τις προειδοποιήσεις από τους ηγέτες των Μπολσεβίκων ότι μια πρόωρη εξέγερση θα μπορούσε να ηττηθεί, εκατοντάδες χιλιάδες εργάτες αποφασίζουν να πάρουν τα πράγματα στα χέρια τους. Όταν οι δυνάμεις καταστολής κινητοποιούνται για να χτυπήσουν τους επαναστατικούς εργάτες, οι Μπολσεβίκοι αναγκάζονται να αναλάβουν την ηγεσία της εξέγερσης. Πρόκειται για το ξεκίνημα των “Ημερών του Ιούλη”.
Η επιχείρηση του Κερένσκι καταρρέει: Οι σφαγές των Ρώσων στρατιωτών ήταν μαζικές και οι νεκροί άγγιξαν τους 60 χιλιάδες. Στο εσωτερικό του ρωσικού στρατού ξεσπούν ανταρσίες και οι διοικητές, αδυνατώντας να επαναφέρουν την τάξη, εκτελούν εκατοντάδες στρατιώτες. Τα στρατεύματα, ανεξάρτητα από τους στρατηγούς, εγκαταλείπουν το Αυστριακό μέτωπο, οπισθοχωρώντας στην Ουκρανία. Παράλληλα, ο στρατός της Γερμανίας και της Αυστροουγγαρίας ξεκινά αποφασιστικές αντεπιθέσεις στη Γαλικία.
Η πανωλεθρία της στρατιωτικής επιχείρησης εκθέτει την Προσωρινή Κυβέρνηση, αλλά και τους Μενσεβίκους και τους λαϊκιστές που την υποστήριξαν ευρέως.
Βερολίνο, 10 Ιουλίου: Η σοσιαλδημοκρατική εφημερίδα Vorwärts δημοσιεύει έκθεση σχετικά με αίτημα που κατέθεσε στο κοινοβούλιο ο αντιπρόσωπος Όττο Ρούλε. Ο Ρούλε ζητούσε την αποφυλάκιση της Ρόζα Λούξεμπουργκ, χρησιμοποιώντας ως επιχείρημα το διορισμός της ως αντιπροσώπου στη διάσκεψη της Στοκχόλμης (παρ’όλο που η ίδια δεν είχε καμία πρόθεση να ταξιδέψει στη Στοκχόλμη).
“Με το να μην κάνουμε τίποτα”, επισημαίνει ο Ρούλε, “θα μπορούσαμε να δώσουμε την εντύπωση ότι ένας πολιτικός αντίπαλος της κυβέρνησης εμποδίζεται από το να δουλέψει στη Στοκχόλμη για την ειρήνη”.
Τρεις μήνες αργότερα η κυβέρνηση απάντησε αρνητικά στο αίτημα του Ρούλε, εξηγώντας ότι η Λούξεμπουργκ θα παραμείνει σε προληπτική κράτηση, “επειδή έχει αναπτύξει ιδιαίτερα έντονη και εμπρηστική δραστηριότητα μέσα στο ριζοσπαστικό σοσιαλιστικό κίνημα και έχει απειλήσει την ασφάλεια του Ράιχ”.
Η Ρόζα Λούξεμπουργκ βρισκόταν στη φυλακή από το Φεβρουάριο του 1915, λόγω της θαρραλέας αντίθεσής της στον πόλεμο.
Ραμάντι – Ιράκ, 12 Ιουλίου: Τα βρετανικά στρατεύματα σημειώνουν μεγάλες απώλειες λόγω της αποτυχημένης επίθεσης σε οθωμανικές φρουρές. Από τις 8 Ιουλίου οι Βρετανοί επιχειρούσαν να καταλάβουν το πολύ σημαντικό φρούριο στο Ραμάντι, αλλά αντιμετώπισαν μεγάλη αντίσταση από τα οθωμανικά στρατεύματα. Συνολικά 566 στρατιώτες έχασαν τη ζωή τους, πολλοί από τους οποίους λόγω ζέστης. Αυτή η ήττα αναδεικνύει την αδιαφορία των πολιτικών και στρατιωτικών ελίτ για τους στρατιώτες που μάχονταν στο όνομα του βρετανικού ιμπεριαλισμού στη Μέση Ανατολή.
Βερολίνο, 12 Ιουλίου: Οι στρατηγoί Ludendorff και Hindenburg, ηγέτες στη Διοίκηση του Ανώτατου Στρατού του Γερμανικού Ράιχ, απειλούν ότι θα παραιτηθούν αν ο Kaiser δεν απομακρύνει τον Καγκελάριο του Ράιχ, Theobald von Bethmann Hollweg.
Μια μέρα πριν, ο τελευταίος είχε πείσει τον Kaiser να διατάξει τη μεταρρύθμιση του εκλογικού νόμου που θα καθιέρωνε καθολική και ισότιμη ψηφοφορία στη Πρωσία, κάτι που από χρόνια είχε ζητήσει το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα. Μια τέτοια παραχώρηση προς το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, το οποίο συνεργαζόταν με την κυβέρνηση, θεωρούνταν απαραίτητη, επειδή -όπως τονίζει ο Hollweg- “οι ριζοσπαστικές δυνάμεις της Σοσιαλδημοκρατίας και των συνδικάτων κερδίζουν το προβάδισμα”. Ο καγκελάριος του Ράιχ θεωρεί ότι η κυβέρνηση έπρεπε να μπορεί να υπολογίζει στη βοήθεια των Συνδικάτων για τον έλεγχο του απεργιακού κινήματος.
Οι δύο στρατηγοί γνωρίζουν ότι ο Kaiser τους θεωρεί απαραίτητους για το στρατό και είναι σίγουροι για την επιτυχία τους.
Βερολίνο, 13 Ιουλίου: Ο Καγκελάριος Bethmann-Hollweg υποβάλλει την παραίτησή του, προτού ο Kaiser τον απομακρύνει. Με αυτό τον τρόπο αποτρέπει τον Kaiser να εμφανίζεται ως μαριονέτα του στρατού. Ο Kaiser δέχεται αμέσως την παραίτηση. Ο διάδοχός του Hollweg, Georg Michaelis, είναι ένας εξαιρετικά συντηρητικός και πιο συμμορφούμενος γραφειοκράτης, τον οποίο μπορούν να ελέγξουν εύκολα οι στρατηγοί.
Πέτρογκραντ, 15 Ιουλίου: Ομάδα αντιπροσώπων της Προσωρινής Κυβέρνησης επιστρέφει στο Πέτρογκραντ από το Κίεβο, για να παρουσιάσει τη συμβιβαστική συμφωνία με την Ουκρανική Ράντα (Κεντρική Επιτροπή).
Στις 23 Ιουνίου η Ράντα είχε ανακηρύσσει την εθνική ανεξαρτησία της Ουκρανίας από την Προσωρινή Κυβέρνηση, αμφισβητώντας ανοιχτά την εξουσία της τελευταίας. Φοβούμενοι για την απομάκρυνση της Ουκρανίας και για μια πιθανή πολιτική κρίση στα νοτιοδυτικά στρατεύματα, οι αντιπρόσωποι της Προσωρινής Κυβέρνησης θέλησαν να κάνουν κάποιες παραχωρήσεις στη Ράντα.
Όμως, στη συνεδρίαση του κοινοβουλίου η κυβερνητική κρίση εντάθηκε. Το Συνταγματικό Δημοκρατικό Κόμμα (οι Kadets) εξέφρασε έντονη αντίθεση σε κάθε παραχώρηση προς το Κίεβο, αποκήρυξε τη συμφωνία και αποσύρθηκε από την κυβέρνηση.
Πέτρογκραντ, 16 Ιουλίου: Σε μια μαζική συνάντηση του Πρώτου Συντάγματος Πολυβόλων, χιλιάδες στρατιώτες καλούν για την άμεση ανατροπή της Προσωρινής Κυβέρνησης και απαιτούν τη μεταφορά της εξουσίας στα Σοβιέτ.
Ψηφίζουν απόφαση που ορίζει ότι η εξέγερση θα ξεκινήσει το ίδιο απόγευμα και αμέσως στέλνουν εκπροσώπους για να ζητήσουν την υποστήριξη άλλων συνταγμάτων. Δεν τους υποστηρίζουν όλες οι πλευρές. Κάποιοι τηρούν ουδετερότητα και άλλοι εκφράζουν σαφώς τη στήριξή τους στην κυβέρνηση, αλλά πολλές μονάδες εργοστασίων και φρουρών τάσσονται αμέσως υπέρ του κινήματος.
Νωρίς το απόγευμα η Κεντρική Επιτροπή των Μπολσεβίκων αποφασίζει ότι δεν θα συμμετάσχει στη διαδήλωση, όμως στην Κροστάνδη και σε άλλες περιοχές οι Μπολσεβίκοι παίζουν ήδη σημαντικό ρόλο στο κίνημα. Τα νέα φτάνουν στην Εκτελεστική Επιτροπή του Σοβιέτ του Πέτρογκραντ, η οποία συνεδριάζει και ανακοινώνει ότι καταδικάζει το κίνημα και θα χρησιμοποιήσει κάθε μέσο εναντίον του.
Όμως, εκείνη την ώρα η πόλη είχε ήδη μετατραπεί σε πεδίο μάχης, καθώς ένοπλοι είχαν καταλάβει σταθμούς και γέφυρες. Διαδηλώνουν περίπου 60 με 70 χιλιάδες άτομα. Τελευταία στιγμή η Κεντρική Επιτροπή των Μπολσεβίκων αποφασίζει ότι τελικά θα στηρίξει το κίνημα και μέσα στη νύχτα η διαχείριση της εξέγερσης περνά στα χέρια τους.