Πηγή: Αχμάντ Ιμπσάις | Al Jazeera
Το σύστημα ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα δεν κατέρρευσε. Λειτουργεί ακριβώς όπως σχεδιάστηκε.
Στις 27 Μαΐου, χιλιάδες Παλαιστίνιοι κατευθύνθηκαν μαζικά σε ένα σημείο διανομής ανθρωπιστικής βοήθειας στη Ράφα — απελπισμένοι για τροφή μετά από μήνες λιμοκτονίας — μόνο και μόνο για να βρεθούν αντιμέτωποι με τα πυρά ιδιωτικών εργολάβων ασφαλείας. Αυτό που παρακολούθησε ο κόσμος στο σημείο βοήθειας στο Ταλ αλ-Σουλτάν δεν ήταν τραγωδία, αλλά αποκάλυψη: η βίαιη αποκαθήλωση της αυταπάτης ότι η ανθρωπιστική βοήθεια υπάρχει για να υπηρετεί την ανθρωπότητα και όχι την αποικιοκρατική κυριαρχία.
Διαφημισμένο από το Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες ως πρότυπο αξιοπρέπειας και ουδετερότητας, το νέο κέντρο διανομής της Gaza Humanitarian Foundation (GHF) κατέρρευσε μέσα σε λίγες ώρες. Και αυτό δεν ήταν ατύχημα. Ήταν το λογικό τέλος ενός συστήματος που δεν σχεδιάστηκε για να ταΐσει τους πεινασμένους, αλλά για να τους ελέγχει.
Καθώς οι λιμοκτονούντες Παλαιστίνιοι – αναγκασμένοι να περιμένουν για ώρες κάτω από τον καυτό ήλιο, στριμωγμένοι σε μεταλλικούς διαδρόμους για να λάβουν ένα μικρό κουτί φαγητού – άρχισαν να προχωρούν προς τα μπρος μέσ’ την απελπισία, επικράτησε χάος. Οι άνδρες ασφαλείας – που απασχολούνται από εργολάβο χρηματοδοτούμενο από τις ΗΠΑ – άνοιξαν πυρ. Λίγο αργότερα, ισραηλινά ελικόπτερα άρχισαν να ρίχνουν πυρά πάνω από το πλήθος.
Ο χώρος ανθρωπιστικής βοήθειας, που είχε προωθηθεί ως «καινοτόμος», κατέρρευσε πλήρως μέσα σε λίγες ώρες. Το ίδρυμα είχε υποσχεθεί μια «επανάσταση»: βοήθεια καθαρή από τη «διαφθορά της Χαμάς», τη «γραφειοκρατία του ΟΗΕ» και το «χάος της παλαιστινιακής κοινωνίας των πολιτών». Αυτό που προσέφερε ήταν η πιο καθαρή έκφραση αποικιακού ανθρωπισμού – βοήθεια ως εργαλείο ελέγχου, απανθρωποποίησης και ταπείνωσης, διανεμημένη από ένοπλους εργολάβους υπό το άγρυπνο βλέμμα του στρατού κατοχής.
Το πρόβλημα με την αποτυχημένη αυτή πρωτοβουλία δεν ήταν μόνο ο ταπεινωτικός και επικίνδυνος τρόπος διανομής βοήθειας υπό την απειλή όπλων. Η ίδια η βοήθεια ήταν ταπεινωτική – τόσο ως προς την ποιότητα όσο και ως προς την ποσότητα. Οι ποσότητες δεν επαρκούν καν για επιβίωση, πόσο μάλλον για την αποκατάσταση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Τα κουτιά περιείχαν αρκετές θερμίδες για να αποτραπεί ο άμεσος θάνατος – μια υπολογισμένη σκληρότητα που κρατά τους ανθρώπους ζωντανούς με άδειο στομάχι, ενώ το σώμα τους καταρρέει. Επεξεργασμένα τρόφιμα, σχεδιασμένα να διατηρούν έναν πληθυσμό σε μόνιμη κρίση, εξαρτημένο για πάντα από το «έλεος» εκείνων που τον καταστρέφουν.
Οι εικόνες από το κέντρο διανομής – όπου απελπισμένοι άνθρωποι, εξαντλημένοι από την πείνα, την ασθένεια και τον πόλεμο, ήταν εγκλωβισμένοι σε μεταλλικούς διαδρόμους σαν ζώα, περιμένοντας ψίχουλα υπό την απειλή των όπλων – μπορούν να συγκριθούν μόνο με φωτογραφίες από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης του περασμένου αιώνα. Η ομοιότητα δεν είναι τυχαία. Τα «κέντρα διανομής βοήθειας» στη Γάζα είναι τα στρατόπεδα συγκέντρωσης της εποχής μας – σχεδιασμένα, όπως και τα ευρωπαϊκά, για να διαχειρίζονται και να ελέγχουν πληθυσμούς που θεωρούνται ανεπιθύμητοι και όχι για να τους βοηθήσουν να επιβιώσουν.
Ο Τζέικ Γουντ, εκτελεστικός διευθυντής του Ιδρύματος, παραιτήθηκε λίγες μέρες πριν την κατάρρευση της επιχείρησης στο Ταλ αλ-Σουλτάν, δηλώνοντας ότι δεν πίστευε πλέον πως το Ίδρυμα μπορούσε να τηρήσει τις αρχές της ανθρωπιάς, της ουδετερότητας, της αμεροληψίας και της ανεξαρτησίας. Αυτό, φυσικά, ήταν μια υποεκτίμηση της κατάστασης. Αυτό που εννοούσε – χωρίς να το πει ανοιχτά – ήταν ότι ολόκληρη η επιχείρηση ήταν ένα ψέμα.
Μια πρωτοβουλία ανθρωπιστικής βοήθειας για έναν κατεχόμενο και πολιορκημένο λαό δεν μπορεί να είναι ουδέτερη όταν συντονίζεται με το στρατό κατοχής. Δεν μπορεί να είναι αμερόληπτη όταν αποκλείει τους κατεχόμενους από τις αποφάσεις. Δεν μπορεί να είναι ανεξάρτητη όταν βασίζεται στην προστασία του ίδιου στρατού που προκάλεσε τον λιμό.
Η σκηνοθετημένη αυτή ταπείνωση προετοιμαζόταν για μήνες. Από τις 91 προσπάθειες του ΟΗΕ να παραδώσει βοήθεια στη βόρεια Γάζα μεταξύ 6 Οκτωβρίου και 25 Νοεμβρίου, οι 82 απορρίφθηκαν και οι εννέα εμποδίστηκαν.
Ο Μάικλ Φάχρι, ειδικός εισηγητής του ΟΗΕ για το δικαίωμα στην τροφή, κατηγόρησε το Ισραήλ για «εκστρατεία λιμοκτονίας» ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2024. Στην έκθεσή του προς τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, προειδοποίησε ότι η πείνα και οι ασθένειες σκοτώνουν περισσότερους ανθρώπους από τις βόμβες και τις σφαίρες, περιγράφοντας την κρίση ως την πιο ταχεία σκόπιμη ανθρωπιστική καταστροφή στη σύγχρονη ιστορία.
Μεταξύ 19 και 23 Μαΐου, μόλις 107 φορτηγά με βοήθεια μπήκαν στη Γάζα, έπειτα από περισσότερους από τρεις μήνες ολικού αποκλεισμού. Κατά τη διάρκεια της προσωρινής εκεχειρίας, χρειάζονταν τουλάχιστον 500–600 φορτηγά ημερησίως για να καλυφθούν οι βασικές ανάγκες του πληθυσμού. Με αυτόν το ρυθμό, θα χρειάζονταν πάνω από 40.000 φορτηγά για να αντιμετωπιστεί ουσιαστικά η κρίση.
Τουλάχιστον 300 άνθρωποι – πολλοί εκ των οποίων παιδιά – έχουν ήδη πεθάνει από πείνα. Αλλά η διαστρέβλωση της «βοήθειας» και η μετατροπή της «ανθρωπιστικής προσφοράς» σε μηχανισμό ελέγχου δεν ξεκίνησε στις 7 Οκτωβρίου.
Οι Παλαιστίνιοι ζουν αυτό το ψέμα της «βοήθειας» εδώ και 76 χρόνια, από τότε που η Νάκμπα τους μετέτρεψε από έναν λαό αυτάρκη σε έναν λαό που ζητιανεύει για ψίχουλα. Πριν το 1948, η Παλαιστίνη εξήγαγε εσπεριδοειδή στην Ευρώπη, κατασκεύαζε σαπούνι που διακινούνταν σε όλη την περιοχή, και παρήγαγε γυαλί που αντανακλούσε τον μεσογειακό ήλιο. Οι Παλαιστίνιοι δεν ήταν πλούσιοι, αλλά ήταν αυτάρκεις. Καλλιεργούσαν τη γη τους, έχτιζαν τα σπίτια τους, μόρφωναν τα παιδιά τους.
Η Νάκμπα δεν εκτόπισε απλώς 750.000 ανθρώπους – σχεδίασε τη μετάβαση από την ανεξαρτησία στην εξάρτηση. Μέχρι το 1950, οι πρώην αγρότες στέκονταν στην ουρά για δελτία τροφίμων της UNRWA, ενώ οι ελαιώνες τους τάιζαν τα παιδιά άλλων. Αυτό δεν ήταν ατυχής συνέπεια του πολέμου, αλλά στρατηγική επιλογή: Να σπάσει η παλαιστινιακή ικανότητα για αυτονομία και να αντικατασταθεί από μια μόνιμη ανάγκη για φιλανθρωπία.
Η φιλανθρωπία, σε αντίθεση με τα δικαιώματα, μπορεί να αποσυρθεί ανά πάσα στιγμή. Και δεν συνοδεύεται ποτέ από δικαιοσύνη.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες – ο μεγαλύτερος χρηματοδότης της UNRWA – είναι επίσης ο κύριος προμηθευτής όπλων που καταστρέφουν τη Γάζα. Αυτό δεν είναι αντίφαση – είναι η λογική του αποικιακού ανθρωπισμού. Χρηματοδότησε τη βία που δημιούργησε την ανάγκη και μετά χρηματοδότησε τη βοήθεια που διαχειρίζεται τις συνέπειες.
Κράτα τους ζωντανούς, αλλά μην τους αφήσεις να ζήσουν.
Δώσε φιλανθρωπία, αλλά όχι δικαιοσύνη.
Δώσε βοήθεια, αλλά όχι ελευθερία.
Η Gaza Humanitarian Foundation – και το τραγικό θέαμα της Τρίτης (27/05/2025) – ήταν η επιτομή αυτού του συστήματος. Βοήθεια από ιδιώτες εργολάβους σε συντονισμό με το στρατό κατοχής, διανεμημένη σε στρατιωτικοποιημένες ζώνες, αποκλείοντας κάθε παλαιστινιακό θεσμό. Φιλανθρωπία ως αποικιακός έλεγχος – και όταν η αισχρή επιχείρηση κατέρρευσε, οι Παλαιστίνιοι κατηγορήθηκαν για την απελπισία τους.
Οι Παλαιστίνιοι γνωρίζουν από καιρό ότι καμία ισραηλινή ή αμερικανική βοήθεια δεν πρόκειται να τους βοηθήσει πραγματικά. Ξέρουν ότι μια αξιοπρεπής ζωή δεν διασφαλίζεται με δέματα τροφής σε εγκαταστάσεις που μοιάζουν με στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Η «καράμα» – η αραβική λέξη για την αξιοπρέπεια, που ενσωματώνει την τιμή, τον σεβασμό και την αυτονομία – δεν πέφτει από αεροπλάνα. Δεν παραδίδεται σε σημεία ελέγχου όπου οι άνθρωποι περιμένουν σαν ζώα.
Οι Παλαιστίνιοι έχουν ήδη καράμα – ζει στην ανυποχώρητη άρνησή τους να εξαφανιστούν, στην επιμονή τους να παραμείνουν άνθρωποι παρά κάθε προσπάθεια να τους μετατρέψουν σε παθητικούς αποδέκτες φιλανθρωπίας.
Αυτό που χρειάζονται δεν είναι άλλο ένα κουτί. Είναι δικαιοσύνη. Είναι ελευθερία. Είναι να σταματήσει ο κόσμος να συγχέει τα εργαλεία καταπίεσης με την ανθρωπιστική βοήθεια – και να αναγνωρίσει την παλαιστινιακή απελευθέρωση ως τη μόνη οδό προς την αξιοπρέπεια, την ειρήνη και τη ζωή.