της Ιωάννας Αρχοντάκη
Το Glastonbury Festival δεν είναι απλώς ένα φεστιβάλ μουσικής. Είναι ένας πολιτιστικός θεσμός που συνομιλεί διαχρονικά με την κοινωνική συνείδηση. Από την πρώτη του διοργάνωση το 1970, στο Worthy Farm του Somerset, έως σήμερα, έχει υπάρξει μάρτυρας και καταλύτης για κάθε σημαντική κοινωνική αλλαγή στη Βρετανία και πέρα από αυτήν. Με αρχικό εισιτήριο μιας λίρας που περιλάμβανε δωρεάν γάλα και συναυλίες για 1.500 άτομα, εξελίχθηκε σε μια ζωντανή μικρογραφία της κοινωνίας, με πάνω από 200.000 επισκέπτες και εκατομμύρια θεατές σε όλο τον κόσμο.
Και το φεστιβάλ του 2025 δεν σχολιάστηκε μόνο για τα καλλιτεχνικά highlights. Το ενδιαφέρον στράφηκε στις έντονες πολιτικές δηλώσεις υπέρ της Παλαιστίνης από καλλιτέχνες, αλλά και στη διαχείριση αυτών από το BBC και την βρετανική κυβέρνηση. Αν και τα μηνύματα των καλλιτεχνών θα αποκτούσαν δημοσιότητα έτσι κι αλλιώς, η προσπάθεια των θεσμών να τους λογοκρίνουν λειτούργησε σαν καταλύτης. Και επιβεβαίωσε μια αλήθεια, ότι το Glastonbury δεν ήταν ποτέ μόνο μουσική.
Όπως καταγράφεται στο αρχείο του Victoria & Albert Museum, το Glastonbury αποτελεί ιστορικό αποτύπωμα πέντε δεκαετιών δημιουργικότητας, αντιπολιτευτικού πνεύματος και πολιτικής πράξης. Από την υποστήριξη του πυρηνικού αφοπλισμού στη δεκαετία του ’80, μέχρι τον Ντέιβιντ Ατένμπορο, αλλά και τον Δαλάι Λάμα στη σκηνή τις τελευταίες δεκαετίες, το φεστιβάλ λειτούργησε διαρκώς ως ανοιχτό πολιτικό πεδίο.
Το Glastonbury 2025 υπήρξε ένας ακόμα κόμβος έντονης πολιτικής έκφρασης, με αφορμή τον πόλεμο στη Γάζα και τη στήριξη που παρέχει η βρετανική κυβέρνηση στο Ισραήλ. Καλλιτέχνες όπως οι Bob Vylan, η Amy Taylor από τους Amyl and the Sniffers, οι Inhaler, η CMAT και φυσικά οι Kneecap ύψωσαν τη φωνή τους υπέρ της Παλαιστίνης, κατά της γενοκτονίας και της σιωπής.
Ήδη πριν ανοίξουν οι πύλες, τα βρετανικά ταμπλόιντ και υπουργοί της κυβέρνησης ζητούσαν από τη διοργάνωση να αποσύρει το ιρλανδικό ραπ τρίο Kneecap λόγω της πολιτικής τους δράσης υπέρ της Παλαιστίνης και εναντίον του Ηνωμένου Βασιλείου. Ένας από τους MCs, ο Mo Chara, αντιμετωπίζει μάλιστα κατηγορίες τρομοκρατίας επειδή ύψωσε σημαία της Χεζμπολάχ σε συναυλία.
Οι διοργανωτές δεν υποχώρησαν, αλλά το BBC έκανε τη βρώμικη δουλειά. Δεν μετέδωσε την εμφάνισή τους για «λόγους ουδετερότητας». Όχι φυσικά λόγω του ότι λίγα λεπτά πριν θα φώναζαν από σκηνής «Fuck Keir Starmer» ή ότι θα καλούσαν το κοινό σε αλληλεγγύη με την Παλαιστίνη. Καμία σχέση.
Οι Bob Vylan από την άλλη, των οποίων η εμφάνιση μεταδόθηκε αρχικά ζωντανά, κάλεσαν το κοινό να φωνάξουν μαζί τα συνθήματα “Free Palestine” και “Death to the IDF”. Το BBC, αιφνιδιασμένο από την απήχηση, χαρακτήρισε εκ των υστέρων τη μετάδοση «βαθιά προσβλητική», κατέβασε την εμφάνιση από τις πλατφόρμες του, και προειδοποίησε ότι οι εκφράσεις τους «παραβιάζουν την πολιτική κατά του λόγου μίσους».
Οι Kneecap, από την άλλη, δεν μεταδόθηκαν ποτέ ζωντανά. Το BBC επικαλέστηκε «ζητήματα αμεροληψίας», αν και ήταν ευρύτερα γνωστό ότι η δημόσια ρητορική τους για την Παλαιστίνη και η ανοιχτή σύγκρουσή τους με τον πρωθυπουργό Κιρ Στάρμερ ήταν αυτή που προκάλεσε φόβο στην παραγωγή. Παρ’ όλα αυτά, εκατοντάδες χιλιάδες τους παρακολούθησαν στη σκηνή, η πρόσβαση στο χώρο έκλεισε νωρίτερα λόγω της κοσμοσυρροής, ενώ και μια θεατής μετέδωσε ολόκληρη την εμφάνισή τους μέσω TikTok, συγκεντρώνοντας 1,8 εκατομμύρια likes.
Λογοκρισία ή φιάσκο; Ο Έκο γελάει από ψηλά
Οι κυβερνητικές αντιδράσεις δεν άργησαν. Ο βρετανός Πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ καταδίκασε έξαλλος τους Bob Vylan και ζήτησε εξηγήσεις από το BBC: «Πώς τολμήσατε να αφήσετε αυτά τα πλάνα να περάσουν στον αέρα;». Η υπουργός Πολιτισμού Λίζα Νάντι μάλωσε τον γενικό διευθυντή του σταθμού, ενώ ο σκιώδης υπουργός Εσωτερικών Κρις Φιλπ πρότεινε μέχρι και ποινικές διώξεις για τα στελέχη του BBC. Είναι όμως ο πανικός της εξουσίας που δυναμώνει το μήνυμα που θέλει να σιωπήσει.
Και αυτό φέρνει στο νου ένα διάσημο σημειολογικό ανέκδοτο του Ουμπέρτο Έκο. Ο Ιταλός διανοητής στο βιβλίο «Η σημειολογία στην καθημερινή ζωή» περιγράφει πώς το Βατικανό προσπάθησε να διαψεύσει έναν υπαινιγμό που είχε κάνει ο συγγραφέας Roger Peyrefitte για τη «δεύτερη σύζυγο» του Πάπα σε μια μικρή τοπική εφημερίδα. Αρχικά, ελάχιστοι το πρόσεξαν. Το Βατικανό ωστόσο, μέσα στον πανικό απάντησε δίνοντας μια συνέντευξη Τύπου που προβλήθηκε σε όλα τα μέσα ενημέρωσης, σε τουλάχιστον δέκα γλώσσες. Kαι κάπως έτσι, πολλά εκατομμύρια ανθρώπων σε όλο τον κόσμο έμαθαν τι είχε συμβεί.
Όσο περισσότερο προσπαθεί η εξουσία να καταπνίξει ένα μήνυμα, τόσο το ενισχύει.
Φυσικά, ακόμα και χωρίς την εμπλοκή του BBC και της κυβέρνησης των Εργατικών, οι πολιτικές δηλώσεις των καλλιτεχνών θα είχαν προκαλέσει το παγκόσμιο ενδιαφέρον. Η συνεχιζόμενη γενοκτονία, οι μαζικές διαδηλώσεις σε όλο τον κόσμο και μια νεολαία όλο και πιο πολιτικοποιημένη εγγυάται ότι η γενοκτονία των Παλαιστινίων από το Ισραήλ δεν μπορεί να αποσιωπηθεί.
Το Glastonbury είναι ένας κόμβος που παράγει δημόσιο λόγο, όχι απλώς που τον φιλοξενεί. Από το Left Field μέχρι τις σκηνές Pyramid και Shangri-La, οι πολιτικές τοποθετήσεις δεν είναι προσθήκη του φεστιβάλ. Είναι ο πυρήνας. Είτε το BBC επιλέξει να δείξει κάτι είτε όχι, η μετάδοση θα γίνει μέσω των θεατών που είναι αποφασισμένοι να μην σιωπούν.
Αυτό, βεβαίως, δεν μειώνει την ευθύνη του BBC. Ο ρόλος του ως δημόσιου φορέα δεν είναι να προστατεύει την κυβέρνηση, αλλά να μεταφέρει τα γεγονότα. Και φυσικά, η επιλογή να αποσιωπήσει ή να καταδικάσει μονομερώς τις πολιτικές φωνές δεν είναι δημοσιογραφική – είναι πολιτική.
Όπως και άλλες χρονιές, το Glastonbury δεν μετέδωσε μόνο μουσική. Έδειξε, ακόμα και χωρίς κάμερες, τη ρήξη ανάμεσα στη νεολαία και το πολιτικό κατεστημένο, ενώ φάνηκε περίτρανα ότι οι προσπάθειες φίμωσης δεν λειτουργούν όσο θα ήθελαν οι νεο-φασιστικές κυβερνήσεις. Όχι επειδή δεν έχουν τα μέσα, αλλά επειδή δεν έχουν με το μέρος τους το κοινό.
Το BBC μπορεί να κλείσει τις κάμερες. Οι υπουργοί μπορούν να απειλούν. Το μήνυμα θα βρει τρόπο να περάσει. Και αυτό είναι, ίσως, το σημαντικότερο πολιτικό μάθημα του Glastonbury για το 2025.
