Του Άρη Χατζηστεφάνου
Η ανακοίνωση από τον πρόεδρο της Βενεζουέλας, Νικολάς Μαδούρο, ότι σκοπεύει να δημιουργήσει ένα ηλεκτρονικό νόμισμα, που θα ονομάζεται «πέτρο», προκειμένου να αποφύγει τον οικονομικό αποκλεισμό των ΗΠΑ, του Καναδά και της Ε.Ε, προκάλεσε πολλά και αντικρουόμενα σχόλια.
Αρκετοί έσπευσαν να συγκρίνουν το νέο νόμισμα με το κρυπτονόμισμα Bitcoin, το οποίο όπως έχουμε εξηγήσει πολλές φορές, έχει μετατραπεί σε εργαλείο ξεπλύματος βρώμικου χρήματος και ασύστολης κερδοσκοπίας.
Είναι φυσικά, νωρίς για να κάνουμε μια πλήρη σύγκριση του πέτρο με το bitcoin, καθώς η ανακοίνωση του Μαδούρο δεν περιελάμβανε αρκετές λεπτομέρειες για τα χαρακτηριστικά του νέου νομίσματος. Θα ελέγχεται από την κεντρική τράπεζα της Βενεζουέλας; Θα κυκλοφορήσει σε περιορισμένο αριθμό, όπως το bitcoin, ή η κυκλοφορία του θα καθορίζεται από τον όγκο και την αξία των συναλλαγών, όπως συμβαίνει με τα αληθινά νομίσματα;
Τα ερωτήματα αυτά δεν είναι διόλου τεχνικά, αλλά βαθύτατα πολιτικά (για λόγους που εξηγούμε εδώ και εδώ), καθώς θα κρίνουν εάν το πέτρο θα εξελιχθεί σε μια ακόμη φούσκα ή θα λειτουργήσει σαν πραγματικό χρήμα.
Στην ανακοίνωση του Μαδούρο, όμως, υπήρχε μια φράση που αποδεικνύει ότι το νέο νόμισμα δεν θα είναι ένα ακόμη bitcoin. Η αξία του πέτρο, εξήγησε ο πρόεδρος της Βενεζουέλας, θα στηρίζεται στα αποθέματα χρυσού, πετρελαίου και διαμαντιών της Βενεζουέλας.
Θεωρητικά λοιπόν, χάρη σε αυτή τη σύνδεση το πέτρο θα επιτελεί τις δυο βασικές λειτουργίες του χρήματος: θα είναι μέσο συναλλαγής και μέτρο της αξίας. Σε αντίθεση δηλαδή με το bitcoin, θα χρησιμοποιείται σε πραγματικές συναλλαγές και θα έχει σχετικά σταθερή αξία, η οποία θα ανταποκρίνεται στην πορεία της οικονομίας ενός κράτους.
Παλαιότερα, στα χρόνια του λεγόμενου κανόνα χρυσού, η αξία ενός νομίσματος καθορίζονταν από τα αποθέματα χρυσού μιας χώρας. Με τις συμφωνίες του Μπρέτον Γούντς, ύστερα από την επικράτηση των ΗΠΑ ως οικονομικής και στρατιωτικής υπερδύναμης, η αξία των νομισμάτων καθορίζονταν σε σχέση με το δολάριο, το οποίο με τη σειρά του αντλούσε την ισχύ του από τα αποθέματα χρυσού των Ηνωμένων Πολιτειών. Η κατάρρευση της αρχιτεκτονικής του Μπρέτον Γούντς διέλυσε και αυτή τη σχέση. Πάντα όμως, η αξία των νομισμάτων συνέχιζε να καθορίζεται από την πολιτική και οικονομική ισχύ των κρατών που τα εξέδιδαν – ή, όπως έλεγε και ο Πολ Κρούγκμαν, η αξία ενός νομίσματος καθορίζεται από ανθρώπους με όπλα.
Θεωρητικά λοιπόν, (και δεν μπορούμε να τονίσουμε επαρκώς το βάρος της λέξης θεωρητικά) η Βενεζουέλα θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τα εξαιρετικά πλεονεκτήματα της νέας τεχνολογίας των κρυπτονομισμάτων προσφέροντάς τους το βάρος που διαθέτει μια εθνική οικονομία. Υπό αυτή την έννοια, η απόφαση είναι (θεωρητικά) πολύ πιο καινοτόμος από τις νεοφιλελεύθερες θεωρίες που κυκλοφορούν για το bitcoin.
Οι τελευταίες υποστηρίζουν ότι η απεξάρτηση της κυκλοφορίας χρήματος από τον έλεγχο κεντρικών τραπεζών θα οδηγήσει σε εξυγίανση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος – αφήνοντας να εννοηθεί ότι οι κεντρικές τράπεζες ελέγχονται από διεφθαρμένους πολιτικούς ενώ συνήθως (και ειδικά στην ΕΕ) ελέγχονται από τραπεζίτες.
Θα πετύχει το πείραμα της Βενεζουέλας; Δεν έχουμε ιδέα.
Εν τέλει η επιτυχία ή η αποτυχία μια οικονομίας και μιας χώρας δεν εξαρτάται από το νόμισμα που χρησιμοποιεί. Όπως έχουμε μάθει όμως και από το ευρώ, ένα νόμισμα μπορεί να αποτελέσει εργαλείο για την απεμπόληση κυριαρχίας εάν δεν ελέγχεται από δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις, αλλά από τεχνοκράτες που εξυπηρετούν τα συμφέροντα μεγάλων τραπεζών και ξένων χωρών.
Το πέτρο θα μπορούσε να αποτελέσει εργαλείο για την απεξάρτηση από τη νομισματική κυριαρχία του δολαρίου και την ανάκτηση εργαλείων άσκησης κυρίαρχης νομισματικής πολιτικής. Να θυμίσουμε βέβαια, ότι δυο άλλοι ηγέτες που επιχείρησαν να απεξαρτηθούν από το δολάριο (ο Σαντάμ Χουσείν και ο Καντάφι) εκτελέστηκαν ύστερα από την εισβολή αμερικανικών δυνάμεων που μετέτρεψαν τις χώρες του σε σωρούς από ερείπια.
