Του Άρη Χατζηστεφάνου για το Sputnik
Τι μπορεί να πάει στραβά όταν σε δυο χώρες της Μέσης Ανατολής, που βρίσκονται διαρκώς στα πρόθυρα γενικευμένου πολέμου, εκλεγούν οι δυο πιο σκληροπυρηνικοί ηγέτες που έχουν υπάρξει στην πρόσφατη ιστορία τους;
Η προφανής απάντηση είναι ότι μια πυρηνική δύναμη, όπως το Ισραήλ, κινδυνεύει να εμπλακεί σε πολεμικές επιχειρήσεις με μια από τις πολυπληθέστερες χώρες της περιοχής, γεγονός που θα προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις σε ψυχρά και θερμά μέτωπα από τη Σαουδική Αραβία και τη Συρία μέχρι τη Λιβύη και τα Εμιράτα του Περσικού Κόλπου.
Όσοι όμως βιάστηκαν να υιοθετήσουν αυτό το σενάριο ίσως να εξεπλάγησαν τη Δευτέρα όταν ο νικητής των ιρανικών εκλογών, Εμπραχίμ Ραϊσί, έτεινε χείρα φιλίας σε εχθρούς και φίλους κατά τη διάρκεια της πρώτης συνέντευξης Τύπου.
Ο υπερσυντηρητικός πολιτικός, όχι μόνο δήλωσε ότι επιθυμεί να τεθεί και πάλι σε εφαρμογή η διεθνής συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, αλλά ανακοίνωσε και την πρόθεσή του για την επαναλειτουργία της πρεσβείας της Σαουδικής Αραβίας στην Τεχεράνη. Αυτές, βέβαια, οι πρωτοβουλίες καλής θέλησης στα δυο κρισιμότερα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, δεν εμπόδισαν διεθνή ΜΜΕ όπως το πρακτορείο Associated Press, να κάνουν λόγο για «σκληρή στάση» του Ραϊσί αφού δεν δέχθηκε να συναντηθεί με τον Μπάιντεν και να συζητήσει για το βαλλιστικό πρόγραμμα της Τεχεράνης. Ουσιαστικά δηλαδή αρκετά μέσα ενημέρωσης μετακίνησαν τα «γκολπόστ» ώστε να μπορέσουν να βάλουν στα άρθρα τους, τους τίτλους που είχαν προαποφασίσει.
Ποια είναι λοιπόν πραγματικά η στάση του αυριανού Προέδρου του Ιράν; Για να κατανοήσουμε τις εξελίξεις θα πρέπει πρώτα να χαρτογραφήσουμε το νέο πολιτικό σκηνικό που διαμορφώνεται στην ιρανική πρωτεύουσα, αλλά και τις αντιδράσεις που θα προκαλέσει στο Τελ Αβίβ και την Ουάσινγκτον.
Ο Ραϊσί, ο οποίος προαλείφεται για να αντικαταστήσει μελλοντικά και τον ανώτατο θρησκευτικό ηγέτη της χώρας, Αλί Χαμενεΐ, εξελέγη με περισσότερο από το 60% των ψήφων σε μια αναμέτρηση, όμως, που σημείωσε το χαμηλότερο ποσοστό συμμετοχής που έχει παρατηρηθεί από την εποχή της ιρανικής επανάσταση του 1979. Η διαδικασία χαρακτηρίστηκε από σοβαρότατες δημοκρατικές παρατυπίες, καθώς δεκάδες ισχυροί αντίπαλοι του Ραϊσί είχαν αποκλειστεί από τις εκλογές. Ενώ όμως η εκλογική διαδικασία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως παρωδία θα ήταν λάθος να υποθέσουμε ότι ο νέος πρόεδρος δεν έχει καμία δημοκρατική νομιμοποίηση, όπως υποστηρίζουν αρκετά μέσα ενημέρωσης στη Δύση. Οι μετριοπαθείς δυνάμεις, που είχε απέναντί του, υπέστησαν και αυτές σημαντικές απώλειες καθώς η υπόσχεσή τους να επαναφέρουν τη χώρα στην κανονικότητα, μέσω της συμφωνίας για τα πυρηνικό πρόγραμμα, δυναμιτίστηκε από τις μονομερείς, προκλητικές κινήσεις του Τραμπ. Την χαριστική βολή στα σχέδιά τους ήρθε να δώσει η πανδημία, οι επιπτώσεις της οποίας γιγαντώθηκαν λόγο και των δολοφονικών κυρώσεων που έχουν επιβάλλει οι ΗΠΑ. Σε αντίθεση λοιπόν με το περιβάλλον του απερχόμενου προέδρου Ρουχανί, που δεν είχε τίποτα νέο να παρουσιάσει στο εκλογικό σώμα, ο Ραϊσί εμφανίστηκε ως ο σκληρός, πλην τίμιος, πρόεδρος που θα αντιμετωπίσει τη διαφθορά.
Σε αυτό το σκηνικό, ο επερχόμενος πρόεδρος έχει συμφέρον να παίξει ένα διπλό παιχνίδι, εκμεταλλευόμενος την μεταβατική περίοδο που μεσολαβεί μέχρι την ανάληψη των καθηκόντων του: Να αφήσει τον πρόεδρο Ρουχανί να προωθήσει την επανέναρξη των συνομιλιών με την Ουάσιγκτον (ώστε να του χρεώσει στη συνέχεια την «ρετσινιά» της ενδοτικότητας προς τη Δύση) και να απολαύσει αυτός τα πολιτικά προνόμια που θα επιφέρει η άρση των αμερικανικών κυρώσεων, εάν ευοδωθούν οι συνομιλίες.
Όσο λογικό είναι όμως στη σύλληψή του αυτό το σχέδιο, τόσο εύκολο είναι να τιναχθεί στον αέρα από μια σειρά παραγόντων εντός και εκτός του Ιράν. Στο εσωτερικό, η απελπισία και η αγανάκτηση του κόσμου από τις επιπτώσεις των κυρώσεων, μπορεί να μετατραπεί ανά πάσα στιγμή σε κοινωνική έκρηξη. Η κατάσταση αυτή δένει τα χέρια του νέου προέδρου, γεγονός το οποίο ίσως επιχειρήσουν να εκμεταλλευτούν οι ΗΠΑ ζητώντας ακόμη μεγαλύτερα ανταλλάγματα για την επίτευξη μιας συμφωνίας. Χωρίς μια χειροπιαστή άρση των κυρώσεων ο Ραϊσί θα δυσκολευτεί να ελέγξει τις κοινωνικές αντιδράσεις ακόμη και αν καταφύγει σε μέτρα ωμής καταστολής.
Στο εξωτερικό είναι σαφές ότι το Ισραήλ θα κάνει ότι περνά από το χέρι του για να σαμποτάρει κάθε προσπάθεια συνδιαλλαγής καταφεύγοντας σε επιχειρήσεις πολιτικής αποσταθεροποίησης της Τεχεράνης (την περασμένη χρονιά είδαμε σειρά επιθέσεων σε ιρανικούς στόχους) αλλά και με μια προσπάθεια να παρουσιάσει τον Αμερικανό πρόεδρο Μπάιντεν σαν ενδοτικό απέναντι στην Τεχεράνη. Το Ισραήλ γνωρίζει ότι η Ουάσιγκτον θέλει να κλείσει τα ανοιχτά μέτωπα της Μέσης Ανατολής για να εστιάσει την προσοχή της στην Κίνα και θα προσπαθήσει με κάθε μέσο να ξανακερδίσει την προσοχή της αμερικανικής αυτοκρατορίας.
Ήδη ο ισραηλινός Τύπος έχει γεμίσει από στοχευμένες διαρροές για επερχόμενο στρατιωτικό χτύπημα σε πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, οι οποίες ως μοναδικό στόχο έχουν να ασκήσουν πίεση στον Αμερικανό πρόεδρο. Η Νίκη του Ραϊσί «δεν αφήνει πλέον στο Ισραήλ καμία εναλλακτική από το να επιτεθεί στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν» μετέδιδε προ ημερών ο ισραηλινός σταθμός channel 12 επικαλούμενος ανώτατους αξιωματούχους στο Τελ Αβίβ.
Προς το παρών λοιπόν το πρόσωπο του Εμπραχίμ Ραϊσί λειτουργεί για όλους σαν ο ιδανικός «μπαμπούλας», που χρειάζονταν για να προωθήσουν τα σχέδιά τους. Οι θιασώτες της συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, υποστηρίζουν ότι οι συνομιλίες πρέπει να καταλήξουν πριν αναλάβει τα καθήκοντά του, γιατί ύστερα θα είναι αργά – μια στάση την οποία ενδεχομένως να προωθεί υπογείως και ο ίδιος ο Ραισί. Αντίθετα το Ισραήλ και οι σύμμαχοί του αναφέρουν ότι με τη νίκη του στις εκλογές δεν υπάρχει πλέον κανένα περιθώριο συνδιαλλαγής και η πολεμική αντιπαράθεση αποτελεί μονόδρομο.
Ευτυχώς για την ειρήνη στην περιοχή μας, το παιχνίδι παίζεται ακόμη σε επίπεδο εντυπώσεων. Όταν όμως αφήνεις ακροδεξιούς, εθνικιστές πολιτικούς να παίζουν με τη φωτιά η καταστροφή μπορεί να έρθει ακόμη και με τη μορφή ενός ατυχήματος.
