Το σοσιαλιστικό κόμμα της Ισπανίας, το οποίο έχει κυβερνήσει τη χώρα τα 25 από τα 38 χρόνια που ακολούθησαν την πτώση του καθεστώτος του Φράνκο, βρίσκεται σε βαθιά παρακμή, αντίστοιχη αυτής που χαρακτηρίζει ολόκληρη την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία.
Το ημερολόγιο έγραφε Μάιος του 1979 όταν ο Φελίπε Γκονθάλεθ υπέβαλε την παραίτησή του από την ηγεσία του ιστορικού Σοσιαλιστικού Κόμματος της Ισπανίας (PSOE). Αφορμή αποτέλεσε η καταψήφιση από το κόμμα της πρότασής του για εγκατάλειψη του μαρξισμού και στροφή προς τη ρεφορμιστική σοσιαλδημοκρατία.
Για πρώτη φορά στην ιστορία του, το κόμμα περνούσε σε υπηρεσιακή διοίκηση. Λίγους μήνες αργότερα, βέβαια, ο Γκονθάλεθ επέστρεφε θριαμβευτής ως επικεφαλής της συντηρητικής πτέρυγας του κόμματος ενώ τρία χρόνια μετά αναλάμβανε την πρωθυπουργία με ένα ριζικά μεταλλαγμένο πολιτικό σχήμα.
Έκτοτε, το κόμμα βρέθηκε άλλες δυο φορές υπό υπηρεσιακή διοίκηση. Και κάθε φορά οι σχετικές διαδικασίες οδηγούσαν σε ραγδαία μετατόπιση προς τα δεξιά. Αυτή τη φορά βέβαια η παραίτηση του Πέτρο Σάντσεθ, του πρώτου γενικού γραμματέα που είχε εκλεγεί από την κομματική βάση, δεν ενισχύει απλώς τη δεξιά πτέρυγα των σοσιαλιστών αλλά τον ίδιο τον Ραχόι, ο οποίος βλέπει μπροστά του πλέον τη δυνατότητα σχηματισμού μιας ακόμη δεξιάς και ακραία νεοφιλελεύθερης κυβέρνησης.
Μετά το εσωκομματικό πραξικόπημα η υπηρεσιακή επιτροπή που δημιουργήθηκε, και η οποία βρίσκεται υπό τον σχεδόν απόλυτο έλεγχο της Σουσάνα Ντίας και των πιο αντιδραστικών στοιχείων του κόμματος, έχει τη δυνατότητα να απέχει από την επόμενη ψηφοφορία για την εκλογή πρωθυπουργού. Με αυτό τον τρόπο ο Ραχόι μπορεί να αναλάβει και επισήμως τον έλεγχο της χώρας. Για άλλη μια φορά, βέβαια, ο άνθρωπος που κινεί τα νήματα είναι ο Φελίπε Γκονθάλεθ ― η φιγούρα που θα στοιχειώνει για πάντα το κόμμα.
Οι νέοι κυρίαρχοι του PSOE γνωρίζουν καλά ότι μια ακόμη αποτυχία στο σχηματισμό κυβέρνησης μέχρι το τέλος του μήνα θα οδηγήσει αναγκαστικά σε νέες εκλογές από τις οποίες το κόμμα (γενικά) και οι ίδιοι (πιο ειδικά) θα βγουν πολιτικά αποδεκατισμένοι. Ως εκ τούτου είναι διατεθειμένοι να κάνουν τα πάντα για να αποφύγουν νέα προσφυγή στις κάλπες.
Το αποτέλεσμα της όλης διαδικασίας είναι ότι η μειοψηφία των σοσιαλιστών θα προσφέρει την εξουσία στο Λαϊκό Κόμμα, το οποίο είχε λάβει μόλις το 33% των ψήφων στις εκλογές που πραγματοποιήθηκαν τον Ιούνιο. Ο στίχος «οι παρέες (και όχι οι πλειοψηφίες) γράφουν ιστορία» φαίνεται ότι αποκτά νέο νόημα στην αστική δημοκρατία της Ισπανίας.
Ο εμφύλιος στο εσωτερικό του PSOE, το οποίο έχει κυβερνήσει τη χώρα τα 25 από τα 38 χρόνια που ακολούθησαν την πτώση του καθεστώτος του Φράνκο, είναι ενδεικτικός της βαθιάς παρακμής που χαρακτηρίζει ολόκληρη την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία ύστερα από τις συνεχείς προδοσίες που προσέφερε αφειδώς στην ιδεολογία της και τους ψηφοφόρους της.
Το σοσιαλιστικό κόμμα της Ισπανίας, όπως και τα ομόσταυλά του σε ολόκληρο τον ευρωπαϊκό νότο, φέρει βαριά την ευθύνη για τα κύματα ιδιωτικοποιήσεων, της αποβιομηχανοποίησης, της απορρύθμισης της αγοράς εργασίας αλλά και της απόλυτης πρόσδεσης στα στρατιωτικά σχέδια του ΝΑΤΟ. Μέσα από αυτή τη διαδικασία είδε τα ποσοστά του να κατρακυλούν από το 48%, τη δεκαετία του 90, στο 22% που μόλις και μετά βίας συγκεντρώνει σήμερα.
Παρά τις τεράστιες μεταξύ τους διαφορές, οι δυο εσωτερικές παρατάξεις δεν μπορούν να υποσχεθούν τίποτα περισσότερο στους Ισπανούς πολίτες από περισσότερη λιτότητα, ιδιωτικοποιήσεις και οριστική διάλυση του κράτους πρόνοιας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, στην οποία υπόσχονται τυφλή υπακοή, μπορεί να έχει «παγώσει» προς το παρόν την επιβολή σκληρότερης λιτότητας στην Ισπανία (θέλοντας πρώτα να εξασφαλίσει την επικράτηση μια δεξιάς κυβέρνησης) αλλά ετοιμάζεται να θέσει τους νέους όρους της από τις αρχές Νοεμβρίου.
Στο επίπεδο των κομματικών διεργασιών βέβαια τίποτα δεν έχει κριθεί ακόμη. Συνεργάτες του Σάντσεθ αλλά και ο ίδιος ο πρώην γενικός γραμματέας αφήνουν να εννοηθεί ότι μπορούν ακόμη να κάνουν μια θεαματική επιστροφή στην ηγεσία του κόμματος — αν και δεν είναι σαφές πως θα μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο πριν η υπηρεσιακή επιτροπή που διοικεί το PSOE χαρίσει την εξουσία στον Ραχόι. «Ο Πέδρο Σάντσεθ έφυγε …αλλά μπορεί να γυρίσει», έγραφε η La Vanguardia, επικαλούμενη πηγές του επιτελείου του που διαβεβαίωναν ότι θα διεκδικήσει την ηγεσία στο επόμενο συνέδριο. Το εσωτερικό πραξικόπημα μπορεί να δίνει μια επίπλαστη εικόνα ριζοσπαστισμού στην αριστερή πτέρυγα της PSOE αλλά δεν προσφέρει καμία πραγματική λύση ενώ, αντίθετα, συσκοτίζει το αληθινό πρόσωπο της ισπανικής κεντροαριστεράς.
Στην καλύτερη περίπτωση η ανατραπείσα πτέρυγα υπόσχεται μια μελλοντική συνεργασία με το Podemos, που θα προσφέρει στην Ισπανία μια διέξοδο «αυταπατεώνων» τύπου ΣΥΡΙΖΑ. Το γεγονός άλλωστε ότι και το Podemos έχει εναποθέσει τις τελευταίες του ελπίδες για αναρρίχηση στην εξουσία στους σοσιαλιστές –δηλάδή σε ένα ακόμη κόμμα τραπεζιτών και βαρόνων των ΜΜΕ– αποδεικνύει το μέγεθος του αδιεξόδου στο χώρο της φιλο-ΕΕ «αριστεράς».
Η ιστορία, πάντως, φαίνεται πως κάνει κανονικότατους κύκλους στο εσωτερικό του σοσιαλιστικού κόμματος. Ο Φελίπε Γκονθάλεθ που απέσπασε το κόμμα από τον μαρξισμό του 1979, τώρα το έριξε στην αγκαλιά του δεξιού λαϊκού κόμματος. Και όποια και αν είναι η έκβαση της μάχης θα έχει επιτύχει μια ακόμη δεξιά στροφή του PSOE.
Άρης Χατζηστεφάνου
Εφημερίδα Πριν 9/10/2016
