του Λεωνίδα Βατικιώτη / Εφημερίδα Νέα Σελίδα
Ψηφιακή εισβολή και αποικιοκρατία, ηλεκτρονικό Ελντοράντο, διαδικτυακό ξαναμοίρασμα των αγορών και πολλοί ακόμη χαρακτηρισμοί έχουν χρησιμοποιηθεί για να περιγραφεί η προσπάθεια των μεγάλων του διαδικτύου να κατακτήσουν τις αγορές των περιφερειακών και λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών στην Αφρική, την Ασία και την Λατινική Αμερική.
Για πρώτη φορά η έφοδος των μεγάλων του διαδικτύου στις αναπτυσσόμενες χώρες συντονίστηκε τον Ιούλιο του 2016 από τις Ηνωμένες Πολιτείες που έθεσαν στην ημερήσια διάταξη του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) την διευκόλυνση του ηλεκτρονικού εμπορίου (e-commerce). Ο ΠΟΕ από το 2001 κιόλας στο πλαίσιο του Γύρου διαπραγματεύσεων της Ντόχας είχε θέσει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός του την διευκόλυνση του διεθνούς εμπορίου, μέσω της άρσης κάθε λογής περιορισμών. Υπό μία έννοια λοιπόν ενσωματώνοντας και το ηλεκτρονικό εμπόριο στην ατζέντα του απλώς διεύρυνε μια εντολή που ήδη διέθετε.
Το θέμα του ηλεκτρονικού εμπορίου τέθηκε με σαφήνεια από τις πλούσιες χώρες το 2017, στην υπουργική σύνοδο του ΠΟΕ που διεξήχθη στο Μπουένος Άιρες, με ένα σκεπτικό που μόνο καχυποψία δημιουργεί. Είναι, για παράδειγμα, σαν ο λύκος να ενδιαφέρεται τώρα που πλησιάζει και το Πάσχα τα αρνάκια να τρώνε καλά, να βγαίνουν για βόλτα στο χορτάρι, να τα βλέπει ο ήλιος, να τα εξετάζει ο γιατρός μην πάθουν κάτι, κ.α. Επικαλούνται χαρακτηριστικά οι ανεπτυγμένες χώρες, που όλως τυχαίως φιλοξενούν στο έδαφός τους τους μεγάλους του διαδικτύου, τη δυνατότητα των πολύ μικρών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων όλου του κόσμου να αδράξουν τις ευκαιρίες που προσφέρει η παγκόσμια αγορά ώστε να αυξήσουν την πελατεία και τις πωλήσεις τους, τη δυνατότητα που προσφέρεται στις γυναίκες ή τους ιθαγενείς και άλλες αδύναμες κοινωνικές ομάδες να αποφύγουν την περιθωριοποίηση μέσω του ηλεκτρονικού εμπορίου, κ.α.
Προϋπόθεση σύμφωνα με το σκεπτικό τους είναι να ξεπεραστούν τα εμπόδια που θέτουν όλο και περισσότερες χώρες, απαγορεύοντας για παράδειγμα την εξαγωγή των δεδομένων των πολιτών τους εκτός συνόρων, αποτρέποντας έτσι τις ιντερνετικές εταιρείες από την άσκηση των δραστηριοτήτων τους. Το θέμα τέθηκε εκ νέου στο πρόσφατο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός, στις 25 Ιανουαρίου 2019. Κι έτσι, τη Δευτέρα 1 Απριλίου ξεκίνησαν στη Γενεύη οι συζητήσεις στο πλαίσιο του ΠΟΕ, με την ελπίδα να οδηγήσουν στην έναρξη των σχετικών διαπραγματεύσεων.
Το κλίμα ευφορίας και υψηλών προσδοκιών που καλλιεργούν οι ΗΠΑ, η ΕΕ αλλά και άλλες χώρες για τις ευκαιρίες του διαδικτύου απέχει σημαντικά από την πραγματικότητα για πολλούς λόγους.
Το σημαντικότερο, επειδή υποτιμάει το λεγόμενο ψηφιακό χάσμα, το γεγονός δηλαδή ότι ένα πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού εξακολουθεί να στερείται βασικών υποδομών και προϋποθέσεων για να έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο. Δεν λείπουν δηλαδή μόνο τα λεφτά στο κάτοικο του Τσαντ για να μπει στο booking.com και να κλείσει ένα city break στη Βασιλεία της Ελβετίας, αλλά του λείπει επίσης ο υπολογιστής, το διαδίκτυο, κοκ. Το ψηφιακό χάσμα επομένως διαιωνίζει τις παλιές και αξεπέραστες κοινωνικές και εισοδηματικές αντιθέσεις, ενώ δε χρειάζεται να διασχίσουμε τη Μεσόγειο, ακόμη και στην ασφαλή της κατεύθυνση από βορρά προς νότο, για να διαπιστώσουμε την ύπαρξη του.
Είναι εμφανές επίσης και στην ευρωπαϊκή ήπειρο με το ποσοστό των νοικοκυριών σε ορισμένες χώρες που έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο να ξεπερνάει το 90% (πχ Γερμανία 93%, Αγγλία 94%, Λουξεμβούργο 97%, Ολλανδία 98%) και σε άλλες να κυμαίνεται γύρω στο 70%, πχ Βουλγαρία 67%, Ελλάδα 71%, Λιθουανία 75%, Κροατία και Ρουμανία 76%, κοκ. (Τα στοιχεία αφορούν το 2017 και προέρχονται από την έκδοση της ΕΛΣΤΑΤ, Η Ελλάδα με αριθμούς, Οκτώβριος – Δεκέμβριος 2018).
Η σπουδή των πλούσιων χωρών να διευκολύνουν την επέκταση της δράσης των μεγάλων του διαδικτύου βρίσκεται σε αντιδιαστολή με την ανοχή που επιδεικνύουν απέναντι στο καθεστώς ανομίας που συνοδεύει τη μέχρι σήμερα δράση τους. Τα φαινόμενα φοροαποφυγής είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα. Δεν είναι άραγε λίγο παράδοξο από τη μια οι πλούσιες χώρες να σηκώνουν τα χέρια ψηλά δηλώνοντας ανήμπορες να σταματήσουν τη φοροκλοπή κι από την άλλη να καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να εξασφαλίσουν την πλανητική κυριαρχία τους; Ο κίνδυνος είναι να κατηγορηθεί η Μέρκελ πώς πασχίζει να γενικεύσει δια της παγκοσμιοποίησης τη φορολογική ασυλία των μεγάλων του διαδικτύου. Συνειδητά επομένως επιτρέπει να υφίσταται…
Τέλος, ο κίνδυνος είναι η επέλαση των μεγάλων ιντερνετικών εταιρειών στις αναδυόμενες αγορές να αποτελέσει το τελευταίο καρφί στο φέρετρο όχι μόνο των μικρομεσαίων, αλλά ακόμη και των μεγάλων εταιρειών τους! Η κατάργηση δηλαδή των εμπορικών φραγμών, που αθρόα επέβαλαν οι δυτικές χώρες πριν ένα – δύο αιώνες όταν ήθελαν να δημιουργήσουν ασφαλείς συνθήκες για την ανάπτυξη των δικών τους εταιρειών, να οδηγήσει στην χρεοκοπία ή την εξαγορά μικρές εταιρείες του κλάδου και στην περαιτέρω γιγάντωση των κολοσσών του διαδικτύου.
Κι ο λόγος δε γίνεται μόνο για το γνωστό σύμπλεγμα Facebook, Apple, Google, Amazon. Στους άμεσα ωφελημένους θα είναι επιπλέον μια σειρά από εταιρείες – πλατφόρμες όπως Airbnb, Booking, Uber, eBay, κι άλλες ακόμη που δεν έχουν την έδρα τους στις δυτικές χώρες, αλλά αποδεικνύονται εξ ίσου απειλητικές, όπως η Alibaba (με έδρα την Κίνα), Mercadolibre (με έδρα την Αργεντινή), κοκ. Το ζητούμενο με άλλα λόγια είναι πώς η Amazon που το 2017 ήλεγχε το 44% του ηλεκτρονικού εμπορίου στις ΗΠΑ, αλλά μόνο το 16% του ηλεκτρονικού εμπορίου παγκοσμίως, θα διευρύνει τα μερίδια της στο παγκόσμιο εμπόριο εισβάλλοντας σε νέες αγορές…
Σε αυτή τη σταυροφορία οι διαπραγματεύσεις του ΠΟΕ για το ηλεκτρονικό εμπόριο αποτελούν το Δούρειο Ίππο που θα εκσυγχρονίσει και θα διαιωνίσει την κυριαρχία των πλούσιων στις φτωχές χώρες…
