Του Λεωνίδα Βατικιώτη / Εφημερίδα Νέα Σελίδα
Νέα ώθηση στη συζήτηση για το μέλλον του ίντερνετ έδωσε το μακροσκελές άρθρο του Κρις Χιούτζες, ενός εκ των ιδρυτών του Facebook στους New York Times, που ζητούσε να επιβληθεί στον δημοφιλέστερο τόπο κοινωνικής δικτύωσης η αυστηρότερη των αντιμονοπωλιακών ποινών, που προβλέπει η αμερικανική νομοθεσία: τη διάσπαση της εταιρείας.
Ο δημόσιος διάλογος για τους μεγάλους του διαδικτύου έχει φουντώσει τα τελευταία λίγα χρόνια με πολλές και διάφορες αφορμές: από την απροθυμία τους να πληρώσουν φόρους και την επινοητικότητα που επιδεικνύουν στη φοροαποφυγή, θέμα που πρέπει να ομολογήσουμε απασχολεί όλο και λιγότερο τους πολιτικούς, (διάβασε εδώ) μέχρι τον έλεγχο που ασκούν στην ενημέρωση και την επικοινωνία που καταλήγει στην πολιτική χειραγώγηση των ψηφοφόρων (βλέπε σκάνδαλο Cambridge Analytica) ή τον εξοστρακισμό των εναλλακτικών απόψεων, μέχρι την μονοπωλιακή κυριαρχία τους στην αγορά σε σημείο να έχουν δημιουργήσει ένα περιβάλλον ασφυκτικού ελέγχου.
Παρότι μάλιστα η συζήτηση αφορά συνήθως τους τέσσερις του διαδικτύου (Facebook, Amazon, Google, Apple), όλο και περισσότερο εστιάζεται στο Facebook για τους προφανείς λόγους: επειδή η δύναμη του ξεπερνάει ακόμη και τη δύναμη πολλών κυβερνήσεων… Η κριτική μάλιστα δεν καταλάγιασε ούτε μετά την απόφαση της Ομοσπονδιακής Επιτροπής Εμπορίου (FTC) για επιβολή προστίμου ύψους 5 δισ. δολ., που αναμένεται να ανακοινωθεί σύντομα κι επίσημα.
Το άρθρο του συνιδρυτή του Facebook (6.000 λέξεων!) που αποχώρησε από την εταιρεία πριν δέκα χρόνια άνοιξε τον ασκό του Αιόλου καθώς η κριτική του εδράζεται στις αξίες της ελεύθερης αγοράς που, υποτίθεται, ότι παραβιάζονται από την κυριαρχία του Facebook. «Ο Άνταμ Σμιθ είχε δίκιο: Ο ανταγωνισμός υποκινεί τη μεγέθυνση και την καινοτομία», τονίζει στην παρέμβασή του που δημοσιεύθηκε στις 9 Μαΐου, ενώ σε άλλο σημείο φτάνει να «στολίζει» τον Μαρκ Ζούκερμπεργκ με την μεγαλύτερη ύβρη: «Η επιρροή του Μαρκ είναι άνευ προηγουμένου και μη-Αμερικανική»!
Το σκεπτικό του Χιούτζες είναι συνεκτικό και πειστικό. Ξεκινάει περιγράφοντας τη δύναμη που έχει συγκεντρώσει o Μακ Ζούκερμπεργκ, ειδικά μετά την εξαγορά του Instagram το 2012 και του WhatsApp το 2014 εξασφαλίζοντας έτσι στον όμιλο πρόσβαση στα πιο διαφορετικά κοινά: «Η επιρροή του Μαρκ είναι ιλιγγιώδης, πολύ πέραν οποιουδήποτε άλλου στον ιδιωτικό τομέα ή την κυβέρνηση. Ο Μαρκ ελέγχει περίπου το 60% των ψήφων. Ο Μαρκ μπορεί να αποφασίσει μόνος του πώς να διαμορφώσει τους αλγόριθμους του Facebook για να προσδιοριστεί τι βλέπουν οι άνθρωποι στα News Feeds, ποιες ρυθμίσεις απορρήτου μπορούν να χρησιμοποιήσουν κι ακόμη ποια μηνύματα μπορούν να παραλάβουν… Ο Μαρκ είναι ένα καλό, ευγενικό πρόσωπο» συνεχίζει πριν εξαπολύσει το ένα από τα δύο πιο ιοβόλα βέλη του που παραμένει ωστόσο σε ένα επίπεδο προσωπικό. «Αλλά είμαι θυμωμένος μαζί του επειδή η εστίασή του στην μεγέθυνση τον οδήγησε να θυσιάσει την ασφάλεια και την ευγένεια για τα κλικ»!
Η αλήθεια είναι πώς η αναζήτηση των κλικ στο ίντερνετ δεν αντιπροσωπεύει κάποια ιδιαιτερότητα του Μαρκ. Είναι ο ακρογωνιαίος λίθος ενός επιχειρηματικού μοντέλου που στηρίχθηκε ευθύς εξ αρχής στην αναζήτηση διαφημιστικών εσόδων, μέσω των κλικ. Ο Μαρκ επομένως πολύ φοβόμαστε ότι δεν κάνει κάτι διαφορετικό απ’ ότι κάνουν όλοι οι υπόλοιποι. Απλώς το κάνει καλύτερα…
Μάρτυρας είναι οι επιδόσεις της αυτοκρατορίας του Μαρκ, με το Facebook να έχει 2,38 δισ. άτομα ενεργούς χρήστες, το WhatsApp 1,68, ο Messenger 1,38 και το Instagram 1,08. Οι ανταγωνιστικές πλατφόρμες απέχουν σημαντικά: Το Youtube έχει 1,98 δισ. μηνιαίους χρήστες, το WeChat 1,1 δισ., το TikTok 500 εκ., το Reddit 330 εκ., το Twitter επίσης 330 εκ. το LinkedIn 303 εκ. και το Snapchat 287 εκ. μηνιαίους χρήστες. Αυτή ακριβώς η μονοπωλιακή δύναμη του είναι που προκάλεσε άνοδο της τιμής της μετοχής του κατά 7%, προσθέτοντας επιπλέον 30 δισ. δολ. στην αξία του, ακόμη και μετά το πρόστιμο που του επιβλήθηκε. Σαν οι μέτοχοι να επιβράβευσαν το μονοπώλιο του διαδικτύου με ένα μπόνους εξαπλάσιο του προστίμου, παρακινώντας το να συνεχίσει να παραβιάζει νόμους και οδηγίες!
Πριν ο Χιούτζες καταθέσει την πρώτη του πρόταση για διάσπαση του Facebook ερμηνεύει τη διστακτικότητα των αρχών να πράξουν ό,τι έπραξαν με την Standard Oil και την AT&T με μια εμβριθή και συμπυκνωμένη ανάλυση του ιδεολογικού κλίματος των τελευταίων δεκαετιών, που δεν έχουμε συνηθίσει να διαβάζουμε σε γραπτά ανθρώπων της αγοράς∙ κι αυτό είναι το δεύτερο ιοβόλο βέλος του: «Από τις αρχές της δεκαετίας του ’70, μια μικρή αλλά αφοσιωμένη ομάδα οικονομολόγων, νομικών και διαμορφωτών πολιτικής έσπειραν τους σπόρους αυτού του κυνισμού.
Τα επόμενα 40 χρόνια χρηματοδότησαν ένα δίκτυο δεξαμενών σκέψης, δημοσιογράφων, κοινωνικών λεσχών, ακαδημαϊκών κέντρων και Μέσων Ενημέρωσης να διδάξουν μια ανερχόμενη γενιά ότι τα ιδιωτικά συμφέροντα προηγούνται των δημοσίων. Το «ευαγγέλιότο» υς ήταν απλό: Οι «ελεύθερες αγορές» είναι δυναμικές και παραγωγικές ενώ οι κυβερνήσεις είναι γραφειοκρατικές και αναποτελεσματικές. Αυτή η στροφή, συνδυασμένη με μια φορολογία και ρυθμιστική πολιτική φιλική προς τις επιχειρήσεις εγκαινίασε μια περίοδο εξαγορών και συγχωνεύσεων που δημιούργησε τις μεγα-εταιρείες»!
Παρότι η εμπειρική διαπίστωση του συνιδρυτή του Facebook εξηγεί πλήρως την ασυνήθιστη ανοχή που απολαμβάνει το μονοπώλιο του Ζούκερμπεργκ κι αποκλείει την εφαρμογή ριζικών μέτρων εναντίον του, ο Χιούτζες προτείνει την αναίρεση της συγχώνευσης με το Instagram και το WhatsApp, έστω κι εκ των υστέρων, ώστε να δημιουργηθούν 3 ξεχωριστές εταιρείες, και τη δημιουργία μιας νέας ρυθμιστικής αρχής που θα επιβλέπει τις εταιρείες του ίντερνετ. Είναι προτάσεις που έχουν διατυπωθεί κατ’ επανάληψη δημόσια και όσο κι αν φαίνονται αναγκαίες για δισεκατομμύρια ανθρώπους στη γη, θωρούνται ύβρη για μια κυβέρνηση που εξακολουθεί να ομνύει στις μεγα-εταιρείες και τα μονοπώλια!